Sæmundur Fróði - 01.03.1874, Blaðsíða 3

1. HcnglafjðH aö norðanverðu;
m. llekla;
n. Krafla;
o. Fjallið við Geysi, og ýms önnur eldfjöll, sem mjer
eru miður kunn.
Mörg önnur hrufugrjótsfjöll höfum við án efa hjer á landi,
og þannig er það ætlun inargra, að allir höfuðjöklarnir um
miðju landsins sjen hrufusteinsfjöll, og var það einkum Prof.
Krug von Nidda, er hafði þessa skoðun.
Allt hrufusteinsgrjót er samsett af tinnuefni, leirjörð, pott-
ösku, sóda, kalki og járni, er þó samsetning þeirra nokkuð
ýmisleg. Þannig hefur hrufusteinninn úr Kröflu meira tinnuefni
í sjer, en hrufusteinar eru vanir að hafa, og því ætlaði Próf.
Forchammer hann sjerstakan eldfjallastein, og kallaði hann
Iíröflusteininn, en Próf. Zirkel, er ferðaðist hjer um land 1859,
sýndi fram á, að það væri vanalegur hrufusteinn með tinnsýru-
kristöllum í.
Allt vort hrufusteinsgrjót líkist mjög svo hrufusteinsgrjóti
því, er myndar mörg fjöll í Ungverjalandi, og er líkingin svo
mikil, að þar sem jeg erlendis á steinasöfnum hef sjeð ung-
verskt hrufusteinsgrjót, hefur mjer allt af fyrst dottið í hug,
að þetta væru íslenzkir steinar.
Hrufusteinsgrjótið er vanalega strent, þar sem það liggur
í lögum og er óbrotið, optast nær 3,5 eða 7 strent; það hefur
og mjög misjafna hörku, allt eplir því, hvort það hefur í sjer
mikið eða lílið af tinnusýru (Qvariz). Slíkt grjót er því mjög
misjafnlega hart. Baulugrjótið er fremur mjúkt í sjer og klofnar
í stöpium þrístrendum, flmmstrendum, eða jafnvel sjöstrendum.
Það er, næst eptir stuðlaberg, grjóta bezt fallið til húsagjörða,
því að eigi þarf annað en að höggva af báðura endunum, svo
mátulegt sje í vegg, og getur þá hver steinninn legið nair því
þjelt upp að öörum. í Hafnarfirði er tegund af hrufugrjóti
milli tveggja hrauna, líkt og gjáfylling væri, og kallaði prófessor
Steenstrup þann stein gjáfyllingsstein (Klöftlava), en prófessor
Forchammer taldi hann að vera sjerstaka «feldtspat-tegund»,
og nefndi hann Hafnarfjarðarsteininn. Hann er tvenns konar,