Öldin - 01.08.1896, Síða 9

ÖLDIN.
121
birta stjarnanna. Þær á fyrstu stærð eru
bjartastar (af 'því þær eru næstar); þær á
annari stærð ögr daufari; þær á þriðju enn
daufari, og svo koll af kolli. Á sjöttu stærð
eru þær svo daufar, að menn að eins geta
greint þær.
Fylgjandi upptalning sýnir það sem
þykir líkleg (sennileg) tala stjarnanna á
hverri sérstakri stærð, að meðtöldum þeim
á 14. stærðinni:
Stærð. Tala. Stærð. Tala.
1 20 8. . . .... 40,000
2 59 9.... . . . . 120,000
3 10....
4 530 11.... . . 1,000,000
5 12 .. 3,000,000
6 . .. 4.800 13.... .. 9,000,000
7 . . 13,000 14 . 27,000,000
Allar þessar stjörnur eru sýnilegar með
kíkirunum, sem viðhafðir eru í stjörnuturn-
um nútíðarinnar. Og af þessari upptaln-
ingu sjáum vér, að þær eru yflr fjörutíu
miljónir talsins. Að hugsa sér að búa til
skrá yflr allan þennan ógna stjörnufjölda,
það væri mannlegu hyggjuviti ofvaxið.
Villurnar setn fram hlytu að koma, bæði
við athugunina á geimnum, og þegar ætti
að fara- að skipa hverri einni rétt sæti og
afstöðu á uppdrætti, yrðu svo margar, að
það verk er allsendis ómögulegt. Og þó
það væri gerlegt, þá er þess að gæta, að
til þess gengi óteljandi árafjöldi og á þeim
breyttu stjörnurnar sjálfar afstöðu sinni í
geimnum. Því hver einstök er á ferðinni
þó ferðhraði þeirra sé mismunandi. En
með fótograftilfærum má gera þetta ósegj-
anlega mikla þrekvirki á einni klukku-
stund !
Með þessum tilfærum má fótógrafera
stjörnurnar á fyrstu stærð á einum fimm-
þúsundasta hluta úr einni sekúndu. Á
hálfri sekúndu má ná mynd af smástjörn-
unum, sem menn að eins geta groint með
berum augum. En ekki nægja minna en
þrettán mínútur til að ná mynd af stjörn-
unum á fjórtándu stærð.
Með því að halda skífunni, sem mynd-
in er tekin A, nakinni, heila klukkustund,
nær maður greinilegri mynd af öllum
stjörnunum, að meðtöldum þoim á fjórtándu
sfærð. Kemur myndin fram á skífunni
sem díll, er að stærðinni til að öllu leyti
samsvarar stærð stjörnunnar, eða birtu
hennar og því, hvað lengi skífan heflr ver-
ið að draga að sér myndina.
Ef unt væri að taka þessar ellefu þús-
und myndir, sem að framan er getið um, á
einum degi eða á einni nóttu, þá væri verk-
inu lokið og mynd fengin af öllu himin-
livolflnu.
En það liggur íaugum uppi, að ekkert
þvílíkt ermögulegt. f hvorum einum hinna
fyrtöldu 16 stjörnuturna á að taka tólf-
hundruð myndir. Til þess að ná einni ein-
ustu mynd, þarf að velja næturstund þeg-
ar ekki er ský á lofti og engin móða er
bvrgi nokkurn hluta himins innan sjón-
deildarhringsins. Að fyrstu myndinni
fenginni, er verkinu hvergi nærri lokið.
Þá er eftir að gera varanlega mynd. Þá
kemur og til að athuga með nákvæmni
hverja sérstaka skífu og læra afstöðu og
stærð hverrar sérstakrar stjörnu, svo ekki
ruglist þegar kemur til að setja saman
skrána yflr stjörnurnar í fyrsta mynda-
flokknum og sem verða um hálf þriðja mil-
jón að tölu. Verk þetta, sem í raun og
veru var liafið fyrir flmm árum síðan, verð-
ur ekki fullgert íyrri en í fyrsta lagi um
aldamótin, enda ekki langt þangað til.
Takist það, verður það mikilsverð eign
sem nítjánda öldin þar skilur eftir ókomn-
um öldum scm erfðafé. Verður þar stigið
fyrsta sporið til þess að leyst verði hiu
mikla gáta um byggingarlag alheimsins í
aðalatriðunum.
Vér sjáum þannig af þessu, eins og
annars svo fyllilega hefir verið sýnt með
Röntgen-geislanum, að fótógrafían er í
sannleika nýtt auga, auga sem hetir marg-
falt skarpari sjón en vor líkamlegu augu.