Öldin - 01.08.1896, Qupperneq 14

12 G
ÖLDIN.
inu á móiberjatrjánum og öðru áþckku hrísi
einkum sú tegund silkiorma, scm flutt lief-
ir verið frá Kínlandi til Suður-Evröpu og
Bandaríkja og gróðursctt þar, til að safna
silki. Það virðist nokkurn vcginn aug-
ijóst, af þessari nýjustu uppgötvnn, að
silkiefni sé í öllum trjátegundum; mcira í
þessari trjátegund, cn minna í iiinni, en
allstaðar til. Aðferð silkionnanna sjálfra
virðist og benda á hið sama. Eigi þcir
kost á að velja um hvítt og svart ínói’berja-
tré (Morus Alba og Morus Nigra) kjósa
þeir undantekningarlaust livita tréð, en
sætta sig við það svarta ef ekki er um ann-
að að gera, og enda aðrar tcgundir, eins
og kínverski silki-ormurinn. Þeir kjósa
þar augsælega fyrst það tréð, scm mest
heíiraf silki-efninu og sem lcttast er að
vinna.
Þegar öllu er á botninn livolft cr
þannig alt sillci fengið úr ákveðnn eí'ni í
trjánum. Munurinn er allur í mcðhöndl-
un og vinnuaðferð. Með hugviti sínu býr
maðurinn út vinnuvéi, sem með j;'-friuaflí
sínu malar tréð eins og maður malar koru
og dregur svo til sín alt silkiefnið áaugna-
blikslangrí stund, —■ vinnur þar meira á
klukkustund en miijónir silkioi ma á heilu
ári.
Silkiormurinn er stórvirkur, svo lítið
kvikindi sem hann er, en tiltölnlega eftir
stærð vinnur hann þó ekki cins mikið, eða
eins vel og vélin. Vinnuvélin gerir alt í
senn og á örstuttri stund : malar tréð, dreg-
ur silkiefnið alt úr því og spinnur úr því
þráð á allri stærð. Með öðrum orðum tek-
ur hún við trjá-bútunum óunnum og skil-
ar jafnharðan þráðnum, einföldum, tvinn-
uðum eða þrinnuðum, að vild, ogtiibúnum
fyrir vefstólana. Silkiormuiinn aftur á
móti er sex vikur að þroskast, frá því hann
kemur úr egginu og kastar Iiýði s'nu,
fyrir annað nýtt — fjóium sinnum á því
tímabili. Að sex vikum liðnum tckur hann
til að safna silkinu, — í egg-myndaða skcl
eða hreiður utan um sig. Að hreiðri þessu
fullgerðu tekur hann til að safna nýju silki
innan í það hreiður, eins og fuglar fylla
lireiður síri með dún. Þegar hreiðrið eða
hnetan er fullgerð, — er þá á stærð við
dúfu-egg — er æfistaríi silkiormsins lokið.
Hann umhverfist þi í möl eftir fimtán daga
innan í hnetunni, fái liann að liggja svo
lengi og er þá verðgildi silkisins fallið í
verði. Fyrri en hnetan er fullgerð er ekki
silkið fullgert sem verzlunarvara, en þá er
eftir að greiða úr henni og spinna þráðinn,
og í austurlöndum er lítið haft fyrir því,
enda hvar sem er, af hálfu þeirra sem ala
upp silkiormana. Þeir selja hneturnar
eins og þær koma fyrir, eins og bðnd-
inn selur korn sitt ómalað.
Alt þetta, sem sagt, gerir vélin í senn,
en svo gerír hún þá annað jafnframt, sem
hinn smávirkari og seinvirkari silkiormur
gerir ekki. Hún eyðir trénu öllu í einni
svipan, en ormurinn ekki nema lauflnu.
Ilann skilur eftir óskaðaðan stofninn, —
sjálft trcð, til að bera nýtt lauf og nýjan
blóma næsta ár. Það gerir hin tröllaukna
silkigerðarvél ekki. Eins og Atli Ilúna-
konungur, leggur liún alt í rústir þar sem
hún nær til, — skilur eftir öskudyngjur
og gróðurlaust flag þar sem áður var laufg-
aður, svipmikill skógnr.
Reynist þessi vinnuvcl og það silki,
sem liún framleiðir, eins vel og ætlað er
nú, — í byrjuninni, verður ekkilangt þess
að bíða, að nýr fjandafans rís upp til að
herja á skógana og fletta landið sinni eðli-
legu hlíf, — hlíf sem hvorki stjórn eðaein-
staklingar virðist kunna að mcta sem
skyldi, fyrri en því nær hver skógaitanni
er upprættur.