Alþýðublaðið - 09.02.1961, Page 7

WWWWWWWWmWMWWWWMWWMMVWHWWWHVWWWWWWWmWMilWWW
TEKIÐ er að nota þrj'str
Ioftsvélar á iörðu niðri í
iðnaði. Sú fyrsta var tekin
í notkun fj'rir skömmu.
Vélin er af þeirri gerð,
sem mikið er notuð í
stærstu þotur nútím'anfe.
Hún er notuð til að dæla
*
jarðgasi frá stöðum í Tex-
as rétt við Mexikóflóann
allt til iðnaðarhéraða í
norðaustur ríkjum Banda-
ríkjanna. Hún dælir um
600 milljón rúmfetum af
jarðgasi daglega eftir gríð
arniiklum leiðslum. Þessi'
n j ja þotuvél er mun f j rir-
ferðarminni en þær vélar,
sem áður voru notaðar og
er ódýrari bæði í bj'gg-
ingu, uppsetningu og
rekstri. Vélin er um 10.500
hestöfl.
ATTi AÐ
MARGAR vestur-þýzkar
húsmæður hafa á undanförn-
um árum notið þeirra hlunn-
inda að fá að gera — sem
ihluta af vikulegum verkum
sínum — nokkuð, sem brezkir
hermenn sungu um í ,,plat-
stríðinu“ (phoney-war), áður
en Þjóðverjar hófu sókn sína
á vesturvígstöðvunum — þær
hafa hengt upp þvottinn sinn
á Siegfried-línuna. Þær hafa
hins vegar litla ánægju af
þessu og kvarta hástöfum yf-
ár því að þurfa að þola dag-
lega (f>ægindin af vtígjfhfe-
ingum þriðja ríkis Hitlers, 15
árum eftir stríðslok.
Þegar stríðinu lauk, sneru
Þjóðverjar sér að því með
þeim dugnaði, sem einkennir
þá, að „breyta sverðum í plóg
járn“ éins og það hét í gamla
daga, eða öllu heldur í þessu
tilfelli í vélar. En Vesturvegg
urinn, eins og Siegfriedlínan
heitir á þ*ýzku, sem nær frá
Base! til Emmerich með ægi-
legum skriðdrekahindrunum
{kallaðar drekatennur af ensk
um), skr ðdrekagryfjum, skot-
g.'yfjum og neðanjarðarbyrgj
um þvsrt gegnum akra, skóga
og stundum þorp, hefur stað-
izt árásir friðarins með meiri
ágætum, en hann stóðst árásir
stsíðsins. En það var eins með
þennan vegg og hitt dæmið
í PÓLLANDI verður mikið
til af sögusögnum og stund-
um verða þær að heilum þjóð-
sögum, og þannig var það með
Ksisar-kastala og jarðgöngin,
sem sagt var, að hefðu verið
höggvin í klettinn undir hon-
um. Sögusagnir hafa lengi
gengið um kastalann, leyni-
legar aðalstöðvar Hitlers og
fólgna fjársjóði, og þær hlutu
verulegan stuðning í nóvem-
ber s. 1.
um íhaldssemi hershöfðingja,
Maginot-línuna í Frakklandi,
það reyndi aldrei á ágæti
þeirra í stríðinu.
ALGJÖRLEGA
GAGNSLAUS
Vesturveggurinn var byggð-
ur á árunum 1936 til- 1939 og
kostaði milljarða marka. í
stríðinu reyndist hann gjör-
samlega gagnslaus. Hann var
hindrun í sókn Þjóðverja gegn
um Belgíu og Norður-Frakk-
land, og honum tókst ekki að
hindra framsókn bandamanna
fimm árum síðar inn í mitt
Þýzkaland.
í lok stríðsins 1944 var
skrifuð grein af áróðurs-her-
fylki nokkr.u, og sýnir hún, að
varnarveggur þessi hindraði
þá, sem hann átti að hjálpa.
,.Hurtgenskógur er eins og
frumskógur. Hér er Pardís
hins vilta lífs. Lögmál veið-
anna, elting, bið og eftirlit,
ríktu einnig hér. Lengsta
hugsanlega skotlína var 90
metrar“.
Hvað allt þetta þýðir í dag
má sjá af því að í héraðinu
umhverfis Aachen, á um 90
km. löngum bút af landamær-
um, eru um 2000 skotgryfjur
og 80 km. af drekatönnum í
mörgum röðum. Engar teikn-
ingar eru til, er þeir, sem eyði
leggja eiga þetta, - geti stutt
sig við í þessu völundarhúsi
víggirðinganna. Það þarf að
ráða gátu hverrar neðanjarð-
ar-hindrunar fyrir sig.
Það er eðlilegt, að þeir Vest
ur-Þjóðverjar, sem plagaðir
eru af* slikum víggirðipgum,
svo að þeir komast ekki á akra
sína, leiti til ríkisins um bæt-
ur. 1957 var sett upp skrif-
stofa til að sjá um „að nema
á brott „Vesturvegginn“ í
Aachen.
UMSÓKNAFLÓÐ
Þáverandi fjármálaráðherra
Scháffer tók það að visu fram
að Sambandslýðveldið gæti
ekki borið neina á byrgð á að
brjóta niður Vesturvegginn,
en kvað stjórnina hins vegar
vilja hjálpa til, eins og hægt
"væri, í bótaskynj við menn.
Ekki hafði hann hugmj'nd um
hvers konar bagga hann var
að binda sér og ríkinu. Um-
sóknir flæddu inn. Allir vildu
losna við þessar mjbg svo var
anlegu minjar stríðsins. Mörg
um þeirra var sinnt, en enn
í dag eru margar eftir. Til
þessa hefur verkið kostað
sambandsstjórnina 125 millj.
króna.
Það var aldrei ætlunin að
losna við allan vegginn, til
Framh. á 12. síðu.
Þá birtist í blöðum sú fregn,
að deildir úr póiska hernum
hefðu rannsakað jarðgöngin
undir Ksiaz-kastala, sem er í
afskekktu horni landsins, þar
sem Pólland, Tékkóslóvakía
og Austur-Þýzkaland mætasí.
Síðan heyrðist ekkert frá
opinberri hálfu nema þögnin
en sögusagnirnar tóku þá að
fylla gapið með lýsingum á
því, sem herinn heíði fundið
þarna („jarðgöngin Íiggja a.
m. k. 40 km. áleiðis til Btr-
línar“) og fjársjóðina, sem
þar hefðu verið.
2Ö0 HERBERGJA
KASTALI.
Einn af fréttariturum New
York Times fór. svo til kastal-
ans við annan mann til að
kanna málið sjálfur, er hann
gat enga staðfestingu fengið á
sögunum, og nýlega skrifaði
hanh í blað sitt, að hann væri
reiðubúinn til að rafa fjár-
sjóðinn ásamt öllum sögu-
sögnunum.
Ksiaz-kastali er barokk
bygging með 200 herbergjum,
t>yggður. á hæð; suð-vestur af
Wroclaw. Þár til dauðinn og
heimsstyrj öldin síðari hröktu
ættina Hochberg und Pless
þaðan, var kastalinn sumar-
setur eins ríkasta námueig-
anda Slesíu.
Eini maðurinn, sem af eigin
raun þekkir sögu Ksiaz frá
1939, er Edouard Wawrzycz-
ko, húsvörðurinn, sem gekk i
þjónústu Hochberganna fyrir
69 árum. Standandi mitt á
meðal brota af bleikum marm-
ara og rifrilda af veggtjöldum
skýrði húsvörðurinn frá sög-
unni.
„Þegar gamli hertoginn dó
1938, fór fjölskyldan burtu.
Árið 1943 kom Hitler hingað,
ásamt Göring og þeir grand-
skoðuðu kastalann. Svo komu
ræningjarnir og gerðu kastal-
ann að því, sem hann nú er“.
MÁLAÐ YFIR
VEGGMYNDIR.
Þýzki herinn gerði Ksiaz að
herbúðum. Öll hreyfanleg
BYGGJA
listaverk og húsgögn kastal-
ans voru flutt á brott. Málarar
þöktu 300 ára gamlar vegg-
myndir (frescos) í loftum með
kalki, og verkamenn rifu upp
parkett- og mósaiklögð gólfin.
„Svo bvrjuðu þeir á jarð-
göngum“, segir húsvörðurinn.
..Þeir komu með Todt-stofnun
ina og þræla. Yfirmaður Todts
drapst í helli þarna niðri“.
Todt-stofnunin var hálf-
hernaðarlegt byggingafyrir-
tæki nazista. Yfirmaður henn-
ar dó í risastórri holu í húsa-
garðinum. Telja pólskir verk-
fræðingar, að sennilega hafi
þessi hola áui að verða lyftu-
göng til að tengja jarðgöngin
í klettinum við kastalann.
Todt-men grófu þrjú göng
lágrétt inn i klettinn, 200 fet
undir yfirborði húsgarðarins.
Ein göngin voru nægilega
breið til þess, að leggja mætti
tvöfalt járnbrautarspor í
inn. Þessi þrenn göng liggja
að göngum, sem heilu neti
ganga inni í klettinum, sem
eru að meðaltali um fjórír
metrar á hæð og breidd. Alls
var búið að sprengja um 3
kilómetra af göngum undir
kastalamim, er byggjendurn-
ir urðu að taka til fótanna og
flýja undan rússneska hernum.
í fébrúar 1945.
GÖNGíN ERU TÓM.
Rök göngin eru nú galtóm
að öðru leyti en því, að grjót
hefur hrunið úr þaki þeirra.
Húsvörðúrinn og pólsk yfir-
völd á staðnum eru sannfærð
um, að byrjað hafi verið á
þessum framkvæmdum til að
setja þarna á laggirnar nýja
aðal-herstöð Þjóðverja, er
Hitíer hefði verið hrakinn
burtu úr stöð sinni í Austur-
Prússlandi.
Og hvað um hinn fólgna
fjársjóð?
„Þeir fóru burtu með mynd
irnar og allt annað löngu áður
en þeir grófu göngin. Það er
ekkert hér“, segir“, Wawrzyc-
zko.
Og hvers vegna fór pólski
herinn að eyða þrem vikum í
fremur hættulega leit þarna
í nóvember?
Skýringuna gaf Przylecki,
menningar- og þjóðminjavörð
ur í héraðsstjórninni í Wroc-
law: „Á hverju ári fáum við
tilkynningar um fólgna fjár-
sjóði, og við reynum að kanna
sannleiksgildi þeirra allra“,
sagði hann. „Á tíu árum höf-
um við í allri þessari leit fund-
ið lítið safn af gamalli mynt“.
AlþýðuWaðið — 9. febr. 1961 J