Alþýðublaðið - 18.04.1961, Blaðsíða 7

ENÐA þótt orðið trúlofun sé
mjög vel myndað að íslenzkri
tungu, þá er það orð ekki not
að í lagamáli, heldur hið forna
orð festar, sbr orðasamböndin
að sitja í fesfcum og fastna sér
konu.
í lögum um stofnun og slit
hjúskapar nr. 39 frá 1921 seg
ir, að það séu festar, þegar
karlmaður og kona hafa heit
ið hvort öðru eiginorði. Trúlof
un eða stofnun festa er alger
lega óformfaundinn gjörningur,
sem jafnvel getur skapazt orða
laust. Enda þótt algengast' sé,
að trúlofun sé gerð opinber
með uppsetningu hringa, blaða
fréttum eða á annan hátt, er
slíkt ekki nauðsynlegt skil
yrði. Festastofnun þarf ekki að
vera á vitorði annarra en festa
aðila.
Hitt er annað mál, að sá að
ili, sem styðja vill rétt sinn við ’
festastofnunina, getur lent í
sönnunarerfiðieikum, hafi
leynd hvílt yfir athöfninni.
Festaheitið eða trúlofunin
hefur sjaldnast lögfylgjur í för
með sér, en þó á það sér stað,
og þarf því að huga að, hvers
kyns þetta heiti eða loforð er.
Næst sanni er að ætla, að með
trúlofun sé átt við tvær sam
hliða ákvarðanir, um sama
efni, þ. e„ væntanlega vígsiu
aðila, þar sem það er forsenda,
að þessu sambandi geti hvor
aðili riftað einhliða.
Spyrja má, hvaða hæfileika
fólk þarf að hafa til að bera,
svo að það geti stofnað til lög
iegra festa. Lögin setja engan
iágmarksaldur í þessu sam
bandi, en sumir vilja ganga út
frá, að aðilar þurfi að liafa náð
16 ára aldri, þ. e. sjálfræðis
aldri, og benda á, að orðin
„karlmaður og kona“ í lögun
um gefi tii kynna að byggt sé
á ákveðnu þroskaskilýrði. Orð
in „man och kvinna“ i tilsvar
andi ákvæði sænsku hjúskap
arlaganna hafa verið skilin
svo.
Engu að síður hygg ég, að
hafna beri þeirri skoðun, að
iágmarksaldur þurfi að vera
fyrir hendi, heldur verði ein
ungis gsrð sú krafa, að hjóna
efnin séu nægilega þroskuð til
að skilja þýðingu loforðsins.
Þá geta eðlilega ekki þeir að
ilar stofnað festar, sem haldnir
eru þeim hjúskaparhindrun
um, er ekk; verður úr bætt,
t. d. skyldleiki og ákveðnir
sjúkdómar.
Festatíminn er hugsaður
sem reynslu eða biðtími fyrir
hið væntanlega hjónaband og
lýkur í flestum tilfellum á
brúðkaupsdegi.
Oft er það, sérlega nú á síð
ari tímum, að festar rofna. Á
það sér stað með ýmsum hætti,
stundum með fullkomnu sam
komulagi og vinemsd, stund
um með skömmum og því, a
trúlofunarhringum er kastað.
En hvernig svo sem þetta
kann að bera að höndum, þá
hafa festarofin í langfæstum til
fellum réttarlegar afleiðíngar.
Lögin gera þó ráð fyrir tveim
ur tilvikum, þar sem festastofn
un og síðar slit á þeim skapi
skaðabótaábyrgð, og verða til
vik þessi rakin hér.
1. „Nú slitna festar, og annað
hjónaefna á aðallega sök á
því, og skal það þá bæta
hinu tjón út af ráðstöfun
um, sem gérðar hafa verið .
vegna væntanlegs hjúskap
ar og sehnilegar þykja ver
ið hafa“.
Sem dæmi um bætur sam
kvæmt þessari lagagrein má
nefna: Maður hefur keypt hús
gögn og heimilistæki, en unn
ustan rýfur festar. Maðurinn
verður að selja hina keyptu
muni undir kaupverði, og hef
ur hann þá öðiazt skaðabóta
rétt á hendur unnustunni. Ann
að dæmi: Vegna fyrirhugaðs
hjúskapar segir unnustan upp
vel launuðu skrifstofustarfi,
en kærastinn slítur festum án
saka af hennar hálfu. Hún neyð
ist til að taka illa launaða at
vinnu, og hefur hún þar með
eignast faótarétt á hendur fyrr
verandi festarmanni sínurn fyr
ir nettótapi sínu.
Mér er ekki kunnugt um,
að íslenzkir dómstólar hafi
fjallað um mál, þar sem gerð
ar hafa verið kröfur samkvæmt
kvæmt þessari grein.
2. „Nú verður festarkona
þunguð af völdum festar
manns síns, og festar slitna
síðan af ástæðum, sem
hann á aðallega sök á, og
skal hann þá gjalda henni
hæfilegar bætur fyrir ráð
spjöllin“.
Bætur samkyæmt þessar
grein éru alveg sérstaks eðlis.
Þær eru ekki bætur fyrir fjár
tjón, eins og bætur samkv. lið
nr. 1, heldur miskabætur, þ. e.
bætur fyrir tjón, sem ekki verð
ur metið til fjár. Sumir fræði
menn nefna miskibætur upp
bót fyrir tjón á hugrænum gerð
um.
Vel er því hugsanlegt, að
kona höfði samtímis skaðabóta
mál skv. bæði lið 1 og 2, Ráð
spjallabæturnar eru því eðli
lega óháðar skyldu barnsföð
ur til að greiða lögboðið með
lag með barni sínu og fæðing
arkostnað.
Skilyrði fyrir þessum bótum
er, að þunginn hafi komið und
ir á festatímanum. Sé aðstaðan
sú, að fyrst vérði konan þung
uð, trúlofast síðan friðli sínum,
hann rýfur festar án saka,
koma ráðspjallabæturnar ékki
til greina.
Hins vegar er það nægilegt
að konan hafi orðið þupguð á
festatímanum Enda þótt barn
fæðist andvana eða konú verði
fósturlát, er bótaskyldan engu
að síður fyrir hendi. Að vísu
geta slík tilvik hafa áhrif á
bótafjárhæðina.
Nú getur það átt sér stað,
að ekki sé einsýnt, að unnust
inn hafi verið valdur að þunga
unnustu sinnar, eða að slíkt
orkaði tvímælis. í því tilfelli
yrði að gripa til sönnunar
reglna réttarfarsfræðinnar í
barnsfaðernismálum, og úrslit
ín gætu oltið á fyllingareiði
eða synjunareiði.
Framh. á 14. síðu
..stífiur
Um 100 ferðir
Fi í sumar
KOMIN er út áætlun Ferffafé
lags íslands um sumax-leyfis- og
skemmtiferðir um iielgar 1961.
Ferðir féla’gsins eru alls um 100
og skíptast þannig: 2 þáskaferðir
4 hvitasunriuferðir, 17 sumarleyf
isferðir, 4 ferðir um verzlunar
mannahelgina, fastar helgarferð
ir um 42 og aðrar helgarferðir
29.
um félagsins milli helga, eftir
því sem pláss og aðrar ástæður
leyfa. Þeim, sem óska að fá gist
ingu í sæluhúsum félagsins, skal
ráðiagt að leita leyfis með gó&
um íyrirvara.
FÍ á nú 8 sæluhús. þar sevn
samtímis geta gist á þriðja hundr
að manns, þegar gólfpiáss, auk
rúmstæða, er notað.
Auk fastra helgarferða til
| Kerlingarfjalla, Þ-órsmerkur og
Landmannalauga, gerir FÍ nú til
raun til að fara um hverja helgi
í júlímánuði austur í Þjórsárdal
og upp í Húsafellsskóg 112 dags
ferðir
Eins og undanfarið gefst fólki
kostúr á að dvéljast í sæluhús
„ALLRA MEÍNA BOT“
gieSiierkur SunXárhússins
hefur verið sýndur þrisv-
ar sinnum í Austurbæjar
bíó fyrir fullu húsi og við
f rábærar undfrtektir.
Á myndinni sjáum við
Pétur skxeiðarspekúlant
(Steindór Hjörleifsson) —
verjast leynilögreglu-
mannimim Stórólfi (Arna
Tryggvasyni) sem er kom
ínn í sjúkrahús dr. Svend
sen þeirra erinda að kom
ast að raun um hlaupa- á
reikningsnúmer Péturs í S
banka i Færeyjum. Stór-
ólfur vill greiða Pétri höf
uðhögg s\>o, hann fái minn |;
ið. $
Næsta svning er í kvöld
ki. 11.30. ~ &
Alþýðublaðið — 18. apríl 1961 J
Sigga Vigga
' ’ > -i'u - -..A. ’ • ' 'T uif • " . .
+ 1/M • 1. • s y fH Imennina
LOyTrdBOI ryr ir 0 1 mtsnnmy