Alþýðublaðið - 02.08.1961, Blaðsíða 7

msí'fiáiii’iim
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson ræðir við Steinbór Benjamínsson
EKKI TINDÁTAR —
HELDUR FÓLK
„ÞAÐ 'VAR SAGT um mig
áður fyrr, að ég væri allra
manna óbilgjarnastur og harð
astur í kaupdeilum og ég
undi því vel. Þá vorum við að
berjast fyrir því, að samtök
verkafólks væru viðurkennd
og fengju samningsrétt um
kaup okkar og kjör. Við vor-
um að kenna vinnukaupend-
um þá staðreynd, að við ælt
um vinnuna, að þeir keyptu
hana — og að sjálfsagt væri,
að við fengjum að verðleggja
hana, en þeir að hafna ef þeir
vildu. Atvinnurekendur áttu
ákaflega erfit með að koma
þessu inn í höfuðið, en það
tókst þó samt fyrir harðfylgi
snauðs verkafólks og marg-
víslega fórnfýsi.
Þegar ég nú segi, að verk-
föllin og kröfurnar séu kom-
in út í algerar öfgar, að skipu
lagsleysið á starfsaðferðum
alþýðusamtakanna verði fyrst
og fremst verkafólkinu til
tjóns og síðan þjóðfélaginu til
skaða, þá býst ég við, að ein-
hverjir gefi mér svikara-nafn
bótina, sem þeim er svo munn
töm, sem vaða nú fram.
Við gelum deilt við vinnu-
kaupendur um laun okkar, og
við verðum að beita verkfalls
vopninu, þegar brýn nauðsyn
krefur, en að nota það sem
pólitískt tæki, og þá verka-
fólkið eins og nokkurskonar
tindáta í þeim leik, þá er mér
nóg boðið og ég býst við því,
að nær allir, sem unnu að því
að byggja upp verkalýðssam-
tökin, verði mér sammála“.
Þannig mælti Steinþór
Benjamínsson — fyrrverandi
skipstjóri frá Þingeyri, við
mig í gær er ég ræddi við
hann. Hann varð hálfáttræð-
ur á sunnudaginn og dvaldi
hér í bænum hjá börnum sín-
umum. Ilann var nýkominn
frá Danmörku, ungur og
hraustlegur, útitekinn og dá-
lítið gránaður. en kvikur eins
og fimmtugur heilsugóður
maður — og að því er virtist
albúinn að standa í sríði og fé
lagsmálastarfi eins og hann
hefur gert áratugum saman í
sínu byggðarlagi. Ég kynntist
Steinþóri fyrst fyrir rúmum
‘ luttugu árum — og það er
salt, ag hann hefur yngst upp
síðan.
EINFALT LÍF
— Nýkominn úr langflugi?
„Já, ég lél verða af því að
fara. Ég á dóttur í Danmörku
og flaug til hennar og flaug
aftur heim. Ég dvaldi um
skeið úti og mér fannst margt
nýstárlegt, yfirleitt allt, en feg
urs er okkar land - og hvergi
sé ég neitt eins tilkomu-
mikið og 'Vestfjarðafjöllinn. -
Ég hafði ekki flogið yfir hafið
áður. Þetta eru undursamleg
farartæki. Annars má segja
að ég eigi frí. Ég er að mestu
setstur í helgan stein. — Á
nokkrar kindur og sinni þeim.
Geri það til þess að lengja
æfina. Sagði við lækninn
heima, þegar hann kom úr
sumarleyfinu í fyrra, að hann
hefði heldur átt að vera um
kyrrt heima og sinna kindum
og heyja handa þeim. —
Mér reyndist það að minnst
kosti miklu betra og —
heilsusamlegra en en all-
ar þær vítamíntöflur, sem
hann ætti í fórum sínum. Og
hann jálli því. Stundum er
heilsan dýru verði keypt, en
stundum getur maður bein-
línis grætt á því peninga að
stunda einfalt líferni, vera í
samræmi við sjálfa náttúr-
una“.
DAGINN EFTIR
FERMINGUNA
Steinþór Benjamínsson
fæddist að Múla í Þingeyrar-
hreppi 30. júlí 1886. Foreldrar
hans voru Guðrún Pétursdótt
ir ættuð úr Dýrafirði og Benja
mín Bjarnason skipstjóri. —
Hann stjórnaði skútum fyrir
Gramsverzlun og fleiri. Þá
var mikil skútuútgerð og
þorpið stóð í blóma. Grams-
verzlun gerði þær flestar út,
en margir bændur áttu og
og skútur, nokkrir saman. —
Systkinin voru fimm að tölu
og eru nú tvö á lífi.
Steinþór Benjamínsson
menn í svona túra. Það var
töluverð samkeppni“.
SKIPSTJÓRI
ÁSKÚTU
— Hafðirðu þá ekki hug á
að gerast kaupmaður?
— „O, nei, ég ætlaði mér að
verða sjómaður, skipstjóri
eins og pabbi. Hins vegar lang
aði mig að læra meira. Ég
hafði verið í barnaskóla í tvo
vetur, en haustið 1904 settist
ég í Möðruvallaskóla og þar
las ég eínn og hálfan vetur.
En ég varð veikur, og ég varð
latur og ég varð hræddur við
próf — og hætti. Ég stökk um
borð í skútu og skildi lær-
dómsbækurnar eftir í landi.
Og svo stundaði ég ýmsar
veiðar. Og til Þingeyrar fór
ég aftur árið 1909 og hélt á-
fram á sjó. Árið 1913 kvænt-
ist ég og hóf búskap. Kona
mín hét Ríkey Sigurðardótl-
ir. Atvinnuvegirnir voru ekki
margbrotnir á þeirri tíð. Ég
slundaði yfirleitt alla vinnu.
Var verkamaður, vegavinnu-
maður milli vertíða — og allt
af á sjó á öðrum tímum. —
Þannig var um nær alla ís-
lendinga, sem ekki stunduðu
eingöngu búskap, kaup-
mennsku, eða þá embætlis-
störf. Ég tók svo minna fiski-
f SPEKULANTSTÚR
Þegar Steinþór var 14 ára
gamall fór hann í fyrsta
skipti á sjó, á skútu með föð
ur sínum. Hann var fermdur
á hvítasunnudag og fór um
borð á annan. Skúlan hét
Juliette, og varð hún síðar
vansbátur hér í Reykjavíkur
höfn. „Mér líkaði vel á sjón-
um þegar í upphafi og var ég
í fjögur ár samfleylt með föð
ur mínum. Einnig fórum við
spekúlasjónstúra inn á
Hvammsfjörð og víðar um
Breiðafjörð fyrir Gram. Það
voru skemmlilegir túrar og
margt bar við. Bændur komu
um borð og keyptu — allt var
skrifað í viðskiptabækurnar,
en síðar um haustið komu önn
ur skip og sóttu afurðir bú
anna, sem einnig voru skrif
aðar og svo var allt af gert
upp um áramót — og þá sást
hvernig hver og einn bóndi
stóð sig gagnvart verzluninni.
Oft var glatt um borð hjá okk
ur. Bændur komu með konur
sínar og dætur og héldu fast
í taumana. Þær voru allar
bjarteygar og fannst þær vera
í miðju æfintýrinu innan um
alla álnavöruna, áhöldin nál-
arnar, fingurbjargirnar, löl-
urnar og hnappana og þar
fram eftir götunum. Til að
byrja með voru bændur séðir
og varfærnir og slepptu kven
fólkinu ekki lausu. En öllum
var gefið kaffi og flestar
fengu út í það og upp úr því
fóru bændurnir að verða
bjartsýnni og eflirgefanlegri
við kvennastóðið. Smábænd-
ur fengu bara út í kaffið, en
stórbændur fengu oft heila
flösku. Ég man vel eftir einum
gildum bónda, sem ætlaði sér
aldeilis ekki að lála konu sína
gramsa mikið í vörunum, en
brátt varð hann meira en rak-
ur -— og hann baðaði út hönd
unum og kallaði tii konu sinn
ar: „Kauptu kona, kauptu
kona. Hér er af nógu að aka
og buddan hans Jóns þolir sitt
hvað eins og þú veist“. — Já,
svona gekk þetta lil. Ég
gleymi aldrei spekúlasjóns-
túrunum á Breiðafirði. Ann-
ars voru fleiri spekúlasjóns-
skip. Tangverzlun á ísafirði
og í Stykkishólmi sendi líka
mannaprófið 1917 og gerðist
skipstjóri 1919 á skútunni For
tunu, en hún var eign Útgerð-
arfélags Dýrfirðinga. Ég var
í 6 ár með Fortunu, en þá fór
ég á línuveiðar. Ég aflaði
mjög sæmilega og aldrei
henti okkur slys eða við urð-
um fyrir áfalli. Ég var gæfu-
samur hvað það snerti. Svo
varð Proppé gjaldþrota og ég
keypti eina skútuna úr.þrota
búinu. Það var Fönix, nú Ás-
geir hér í Reykjavík. Við átt-
um hana fjórir saman. Ég var
lengi með hana, eða til ársins
1930 og þá batnaði hagur
minn og ég rétti úr kútnum.
Það tók þetla langan tíma í þá
daga þrátt fyrir látlaust strit
og stöðuga ástundun. Skútu-
öldin var að fjara út. Menn
vildu ekki vera á skútum. —
Þeir vildu fara á togara og ef
ekki fékkst pláss á togara, þá
vildu þeir fara á vélbáta. —
Menn tala um að sjómenn
hafi verið óreglusamir á
skúluöldinni og bera það
saman við óregluna á togur-
unum nú. En það er ekki hægt
að bera það saman. Ég full-
yrði, að það kom aldrei fyrir
hjá mér að nokkur maður
kæmi of seint um borð vegna;
drykkju. Þó að sumir væm
dálitið svínkaðir þegar lagt
var af stað, þá mættu þeir allt
af til vinnu upp á mínútuna“.
— Og þá ...?
— „Og þá? Ég hélt áfram
á sjó viðstöðulaust, fór á iínu
veiðara og vélbáta, en svo
hætti ég sjómennsku fyrir
fullt og allt árið 1946. Upp frá
því fór ég að stunda ýms störf
í landi, aðallega vegavinnu í
Dýrafirði. Ég missti kcnu
mína árið 1948. Við höfðum
eignast fjögur börn og þau.
eru öll á lífi“.
V
f FÉLAGSMÁLUM
— Stjórnmál og félagslií?
— Ég hef haft nokkur ; f-
skipli af þeim málum heima.
Ég var upphaflega í íhalds-
flokknum. Svo gerðist það, að-
ég af flokksþægð gerðist með-
mælandi eins frambjóðand-
ans, en þegar ég var búinn að-
kynna mér skoðanir hans,
lýsti ég yfir því við flokksfor-
ustuna, að ég mundi kjósa
hann af því að ég hefði álpast
til að mæla með honum, en
framar mundi ég ekki kjósa
flokkinn. Upp frá því kaus ég
frambjóðenda Alþýðuflokks-
ins. Ég kaus til dæmis ekki
Ásgeir núverandi forseta fyrr
en hann gekk í Alþýðuflokk-
inn. Og síðan hef ég eindregið-
fylgt Alþýðuflokknum að mál
um. Hann vinnur fyrir alþýð-
una í landinu í öllum greinum,
án þess þó að leiða hana út í
tvísýn æfintýri. Ég held að ég
hafi lært slíka stjórnmálaslarf
semi á skipstjórnartíð minni.
Það gildir nefnilega sama að-
ferðin svo víða í lífinu. Fyrsta
verkamamrafélagið var stofn-
að á Þingeyri árið 1908 og var
það meðal annars gert til þess
að fá tímakaup í staðinn fyrir
dagkaup. Þá ákvað atvinnu-
rekandinn allt af hvað margir
klukkutímar væru í deginum.
Þelta félag fékk því fram-
gengt að borgað var tíma-
kaup: Karlmenn 25 aurar, —
konur 15 aurar. — En þetta
félag gafst upp. Aftur var
stofnað félag 1926, — Brynja,
— og síðan hefur það slarfað-
að heill alþýðuheimilanna. Ég
hef nokkrum sinnum verið-
formaður félagsins. Ég hef
sótt þing Alþýðusambandsins,
einnig hef ég setið þing AJ-
þýðuflokksns. Ég var og í
hreppsnefnd. Nú eru félagar
mínir í æfinlýraferð með-
Hannibal. Þetta eru ágætir
menn og margir munu rala
afur heim. Þeir verða að fá
reynsluna eins og aðrir. En
ég sé bara eftir árunum, sem
farið hafa í deilur — og þó»
harma ég það mest, ef
samtökin sem áttu að skapæ
okkur réttlátara þjóðfélag, —
verða til þess að spilla því,.
Framhald á 14. síðu.
Alþýðublaðið — 2. ágúst 1961 ^