Alþýðublaðið - 24.12.1961, Blaðsíða 9

heslum niður í Borgarnes,
þaðan með einhverjum gufu-
dalli til Reykjavíkur og frá
Reykjavik með Botníu, Láru
eða einhverju þeirra skipa
vestur á Bíldudal. Þaðan var
svo aftur bátsferð á árabát út
í Stapadal.
— Eg átti góða æsku.
Yndislega æsku ! Eg var allt-
af höfð vel klædd, og mig
skorti aldrei neitt. Eg get
nefnt það til dæmis um vel-
sæld mína, að ég átti t. d.
alltaf danska blankskó, sem
ekki þótti ónýt eign í þá daga.
Og ég man ennþá eftir sum-
um kjólunum mínum, hvað
mér þóttu þeir fallegir. Einn
vhr t. d. Ijósrauður með dökk
rauðum leggingum. Pabbi
hafði sjálfur ofið í hann, en
mamma saumað. Eg var eina
barnið þeirra „mömmu“ og
„pabba“ og það var ekkert.
sem þau vildu ekki veita
mér.
— Það voru tvær fjöl-
skyldur í Stapadal, og á hin-
um bænum voru hjón með
mörg börn. Það var því oft
glatt á hjalla hjá okkur úti á
veturna, þegar við fórum á
skautum og skíðum og óðum
í snjónum. Eg hafði sérstak-
lega gaman af að vera á skíð
um, — var minna fyrir skaut
ana.
_ — Frá Stapadal var klukku
tíma gangur til næstu bæja,
— Álftamýrar og Lokin-
hamra. — Þar ólst upp á
þessum tíma Guðmundur
Hagalín, og við smöluðum
saman eitt sumar. Þar var
fimm býli. Yfirleilt var marg
býlt á bæjunum þarna, og
bændur voru margir hverjir
mjög á undan sínum tíma í
búskaparháttum. Eg held, ___
þótl sumum finnist það kann-
ski vera mont, — að bænd-
ur þarna hafi margir verið ó-
venjulega miklir framfara-
menn, og að þessi framsýni
þeirra hafi komið þvf orði á
að þeir væru galdramenn!
En það er sagt, að mest og
lengst hafi verið um galdra-
menn á Vestfjörðum. í Arnar
firði var þr'fnaðar- og dugn-
aðarfólk. Sérstök gestrisni
var á hverjum bæ og flestir
vel bjargálna. Þeir sóttu sjó-
inn með búskapnum og nýttu
fiskinn, en á haustin var
dilkum slátrað, kjöt hengt
upp og reykt, saltað niður í
tunnur, soðið slátur, lunda-
bapgar, rúllupylsur og fleira
góðgæti.
— Fyrst, þegar ég man eft-
ir mér í Stapadal, var þar
torfbær, með 15 álna löng-
um göngum, en svo var hluli
af bænum rifinn og byggð ný
pallbaðstofa úr timbri. Þar
var því betri húsbúnaður en
víða annars staðar í byrjun
aldarinnar.
— Nú eru margir þessara
bæja í eyði.
— Þú ert að spyrja um
jólaundirbúninginn og jól’n
mín. Það var snemma byrjað
á því að búa til jólanna. —
Það var unnið úr ullinni,
kembt og táið, spunnið og
ofið allt haustið og keppzt við
af öllum mætti, svo að öllu
væri aflokið, sem þurfa þótti
fyrir jól.
— A Þorláksmessu var svo
soðið hangikjöt og skata.
Skatan var borðuð á Þorláks
messu, en hangikjötið á jól-
unum. Svo voru bakaðar
lummur, pönnukökur og
kleinur,. allur bærinn þveg-
inn og snyrtur í hólf og gólf,
og ljós selt um allt, svo að
lýsti út í hvern krók og
kima. Það var alltaf haft log-
andi Ijós á jólanóttinni
heima.
— Til merkis um búskap-
arhætti þarna, get ég sagt
þér, að’við vorum búin að fá
kolavél á þessum tíma og
kolamaskínu í gamla húsið.
Það voru komnir olíulampar
í bæinn og luktir í útihúsin.
Það var ekki undarlegt, þótt
ýmsir héldu því fram, að
Vestfirðingar væru göldrótt-
ir. Langafí minn, sr. Markús
á Álftamýri, réri til fiskjar
og yrkti jörðina, enda var
hann talinn rammgöldrótt-
ur. Símon, langafi, bjó á
Dynjanda, hann var líka tal-
inn vila lengra en nef hans
náði.
— Nú, en höldum áfram
með jólin.
— Þegar búið var að þrífa
allt og funsa fyrir jólin, voru
ljósin kveikt og kolu stungið
í bæjargöngin. Þá var lesinn
húslestur á aðfangadags-
kvöldið, en það var raunar
gert á hverjum einasta sunnu
degi — úr Vídalínspostillu.
Það voru óskaplegir lestrar.
Eg man, að ég spurði pabba
einu sinni að því, af hverju
mætti bölva í lestrinum, —
en ég mælti ekki bölva. Þetta
voru líka ákaflega langir
lestrar, og postillan var með
gotnesku letri. . .
-— Einhvern veginn finnst
mér allt hafi verið hátíðlegra
þá en nú. Það var af því, að
ef eitlhvað stóð til, var svo
mikið haft við, og það voru
þá svo mikil viðbrigði frá
hversdagsleikanum.
— Á vökunni voru alltaf
sagðar sögur og lesið úr þjóð
sögunum. Ég varð snemma
læs, strax þegar ég var fjög-
urra ára, og mér var þá harð
bannað að fara í þjóðsögurn
ar, — en auðvitað var þetta
bann til þess, að það fyrsta,
sem ég leitaði uppi voru
draugasögurnar og laumað-
ist til að lesa þær, svo eng-
inn vissi.
— Alltaf var til siðs að fara
í kirkju á jólunum að Álfta-
mýr>. Og um nýjárið var mik
ið um dýrðir, tekið í spil,
spiluð hjónasæng og allt
hvað eina.
Reykjavíkur-
dvöl 1913-16
— Árið 1912 fór ég fyrst
að heiman. Þá fór ég til
Stykkishólms til Sigríðar
systur minnar, sem var þar
gift Sigurjóni Markússyni
sýslumanni. Þar var ég í eitt
ár, en þá fór ég til Reykja-
víkur og var hér í þrjú ár eða
fram til ársins 1916. Eg var
í kaupavinnu á sumrin, en á
vetuma í 'Verzlunarskólan-
um. Eg var t. d. í kaupavinnu
á Blikastöðum hjá Magnúsi.
Hann var einn bezti hús-
bóndi, sem ég hef haft.
— Mér líkaði vel í Reykja-
vík, en maður þorði nú ekki
að hafa sig mikið í frammi.
Eg bjó hjá Jóhönnu Gests-
dóttur á Stýrimannastíg 7, og
þar var margt um stráka úr
Sjómannaskólanum. Það var
þá helzt um að ræða að fara
á Sjómannaskólaball og
kannski tvö böll önnur vfir
veturinn, en svo var það bú-
ið.
— Þá var nú öðruvísi um
að litast í Reykjavík en nú er.
Vegalengdirnar voru þá svo
óskaplegar. Það þótti heljar-
vegur inn að því, sem nú heit-
ir Barónsstígur, og Vestur-
bærinn var eitt tún.
— 1916 var ég ráðin til að
vinna í Silkibúðinni, — en þá
tóku forlögin í taumana.
Mamma og pabbi veiktust, og
þau áttu engan að nema mig.
Eg fór heim, — burt frá
Reykjavík og búðarstörfun-
um. Mig langaði þá mest til
að vera hjúkrunarkona, mig
hafði alltaf dreymt um það,
— en það fór nú-eins og það
fór. Eg hef ekki ráðið mín-
um lífskjörum. ■ •
— Eg fór heim í Arnar-
fjörð og smátt og smátt fóru
mamma og pabbi að hressast,
— en ég fór ekki aftur til
Reykjavíkur fyrr en eftir
mörg ár.
— Eftir þetta var ég tvö ár
hjá sr. Böðvari á Rafnseyri.
— Frændur mínir áttu skip
á ísafirði. Og hauslið 1917
fórum við tvaer ungu stúlk-
urnar, ég og Sigríður G>sla-
dóttir, heimasæta á Alfta-
mýri, með þeim frændum til
að sjá ísafjörð. 'Við ætluð-
um bara að vera þar viku-
tíma, en svo vildi til, að það
var haldið ball í bænum þessa
daga, sem við ætluðum að
vera. Við fórum auðvitað
báðar á ballið, — og þar hitt-
um við báðar mannsefnin okk
ar. Þar með var draumurinn
um að ferðast og læra —
búinn. Við fórum aftur heim
í Amarfjörð um haustið, en
um vorið, 4. maí 1918, fór ég
alfarin heiman að úr Arnar-
firðinum og hef aldrei komið
þar síðan. Þá fór ég til isa-
fjarðar og giftist þar ári
seinna.
Hjónabands-
árin
— Þetta voru fallegir
piltar, sem við hittum á Ísa-
firði. Maðurinn minn hét Karl
Kristinsson. Hann hafði alltaf
nóga vinnu bæði á sjó og í
landi og hann var músik-
alskur, spilaði vel á harmon-
ikku, og það var oft glatt á
hjalla hjá okkur. En það var
nú svona ýmislegt, sem á
dagana dreif. Mamma og
pabbi komu til okkar bæði
rúmliggjandi og dóu bæði
hjá okkur. Hann dó eftir um
það bil fimm ára legu, en hún
lá mestan partinn af 13 ár-
um. Við eignuðumst 5 börn,
Karl og ég, — en eitt dó
skömmu eftir fæðingu.
— Maðurinn minn drukkn-
aði 12, nóvember árið 1931,
en mamma dó tveim dögum
seinna. Hann ætlaði sér að-
eins að skreppa yfir sundið til
að gá að kind, sem við áttum,
— en kom ekki aftur. Veðrið
var ágætt, þegar hann lagði
af stað, en seinna um kvöldið
skall á ofviðri. Allir nema ég,
héldu, að hann hefði gist í
Arnardal, þegar hann kom
ekki um kvöldið, en ég vissi
einhvern veginn, að hann
mundi ekki koma aftur og að
svona hefði farið. Um morg-
uninn fékk ég mann til að
leita. Hann fann ár úr bátn-
um, og bátinn rak seinna um
daginn. Líkið var slætt upp
nokkru síðar.
— Þetta voru erfiðir tímar,
einkum þó, þegar það bætt-
ist ofan á, að mamma dó um
þetta leyti, en hún hafði
lengi legið fársjúk, og elzta
dóttir mín var á leið á spít-
aia. Hún var lögð inn 6. jan.
og lá í sex mánuði.
— En ég get ekki sagt, að
ég hafi staðið ein uppi með
börnin fjögur. Allir vildu
rétta mér hjálparhönd, og ég
v'ldi, að ég gæti þakkað. sem
verðugt væri, öllum þeim,
sem hjálpuðu mér bæði fjár-
hagslega og andlega. Allra
hendur voru framréttar til
hjálpar. En nú reið á að missa
ekki kjark'nn, og ég gerði það
ekki — ekki þá. ..
— Eg barðist í að fá lán og
vann úti til að hafa ofan af
fyrir mér og börnunum. Eg
vann bæði í fiski og við hrein
gerningar, yfirleitt allt, sem
til féll, Loks kom ég upp dá-
litlu húsi á erfðafestulandi,
sem við áttum inn með fsa-
firði. Húsið kallaði ég Sól-
gerði, og þar lifði ég níu sælu-
ár. Eg færði þangað kindurn-
ar, sem við áttum, en vann svo
áfram úti. En ég vil taka það
fram enn og aftur, að þetta
hefði ég aldrei getað, ef ég
hefði ekki notið hjálpar og
styrks góðra manna, — en
það er mitt lán í lífinu, hvað
ég hef alltaf hitt og þekkí,
gott fólk, —- ekkert nema
gott fólk.
— Við íluttumst að Sólgerði
árið 1932, ári eftir að maður-
inn minn drukknaði. Eg haíðl
oftast vinnu í fiski í Stakka-
nesi. sem er þar skammt fr4
og þegar árin liðu, uxu börn-
in upp og fóru að hjálpa til.
'Við vorum hamingjusöm. —■
En 2. marz kom snjóflóðið og
tók allt sanian,
Snjóflóðið
— Það var búinn að vera
voðalegur bylur í fulla viku.
Svo var það á sunnudags-
kvöldi klúkkán hálf' átta,'"vð
ég var uppi á lofti að koma
krökkunum niður. Dótturdótt
ir mín, tveggja ára, var hjá
mér, og drengur, sem ég tók
í nokkrar vikur fyrir konu -4
ísafirði. Stóru krakkarnir,
dætur mínar tvær, 13 og 17
ára, 11 ára bróðurdóttir
mannsins míns og sonur
minn, 19 ára, voru niðri'sð
spila. Drengur úr húsi þarna
skammt frá hafði verið hjá
okkur allan daginn, — en það
var svo emkennilegt, að rétfc
áður en þetta gerðist, sagov
ég allt í einu við hann, að
nú skyldi hann fara heimTii
sín. Hann vildi ekki fara, —
sagðist ætla að bíða eftir
krökkunum, sem ætluðu úteft
ir eftir mat, — en ég sagðl
honum, að hann yrði að fara
mömmu hans myndi vera far-
ið að leiðast eftir honum.
En rétt á eftir kom snjóflóð’-
ið. Eg heyrði fyrst hræðilegt
ýlfur, ógurlegan hvin, — en
það er alveg sérstakt hljóð,
sem snjóflóðum fylgir. Eg
vissi fyrst ekkert, hvað þetta
var, en svo fór allt af stað,
og húsið rann í heilu lagi' ftfcí
ur í sjó. Skorsteinninn datt
um leið og húsið fór af stað,
og eldur læsti sig um húsið.
„Ætla ég nú að brenna inni;rt
var það fyrsta, sem mér varð
hugsað. Eg ætlaði að reyna
að slá úr gafhnn og komast
út, en í því sé ég smugu, sem
ég komst út um með bæfe'
börnin á höndunum, vafin í
sængurnar. Eg kallaði í Bó-
bó, drenginn minn, og mér
heyrðist hann svara einhvers
staðar. En það var eng-
inn tími til neins nema að
reyna að komast út með-
börnin. Eg hitti Bóbó, og eldri
dótturina, Olafíu, strax
og ég komst út, og við Bóbó
lögðum af stað út bakkann
með smábörnin. Veðrið var
ofsalegt. Við óðum snjó og
sjó og börðumst á móti vind-
inum. Þegar við komumst í
húsaskjól til Péturs Njarðvík,
voru þar komnir menn, sem
höfðu séð eldinn hinum meg-
in frá úr firðinum og héldu
að kviknað væri í. Það var
strax farið að gæta að telp-
unum, — en þær voru þá
báðar dánar. Þær höfðu lent
undir hlera og dáið strax.
Dóttir mín, Sigríður, hefði
átt að fermast um vorið.
— Allt brann til kaldra
kola, og við stóðum uppi alls
Framhald á 49. síðu.
LIFSSAGA SALOME
Jólabók Alþýðublaðsms 1961 — ^