Alþýðublaðið - 20.10.1962, Blaðsíða 7

Kannug:t er, að ákvæði stjóm
arskrárinnar hafa sérstöðu með
al lagaákvæða.
Öllum almennum lögum get-
ur Alþingi breytt að viðhafðri
löglegri máismeðferð á einu og
sama þingi. Stjórnarskiánni
verður hins vegar ekki breytt,
ákvæði hennar ekki numin úr
gildi og ekki verðiir við liana
aukið, nema frumvaru um þess
konar efni sé samþykk*. á tveim
ur þingum í röð, en<la fari al-
mennar þingkosningar fram
milli þeirra þinga.
Stjórnarskrárákvæðin eru því
varin á miklu tryggilegri hátt,
en önnur lagafyrirmæli. Skil-
yrði um alþingiskosningar, áð-
ur en endanleg afstaða er tekin
til stjórnarskrárbreytinga, á að
tryggja viðhorf kjósendanna
sjálfra til breytinganna.
Ástæðan til þess, að ákvæði
stj.skrárinnar eru þantiig varin
á sérstakan hátt, er sú, að stj.-
skráin fjallar um þær helztu
grundvallarreglur, sem stjórn-
skipulag ríkisins er byggt á.
Þykir nauðsynlegt að tryggja
það, að ekki sé rasað um ráð
fram varöandi breytingar á þess
um mikilvægu reglum.
í grundvallarreglum íslcnzkr
ar stjórnskipunar kemur m.a.
fram kenning um helgi mann-
réttinda. Stjórnskipulega varin
mannréttindi eiga langa sögu
að baki. Oft eru réttindi þessi
rakin til mannréttindavfirlýs-
ingar franska þjóðfundarins ár
ið 1789. Og rétt er það, að það-
an eru mannréttindaákv.i.ðin
komin, beint eða óbeínt, í
stjórnarskrár flestra Evrópu-
ríkja.
En þegar betur er að gætt,
kemur í ljós, að mannréttinda-
yfirlýsing Frakka 1789 var ekki
frönsk frumsmíði. Hugmyndln
átti upptök sín í nýlendum
Englendinga í Vesturálfu, sem
síðar urðu Bandaríki Norður-
Ameríku.
í VI. og VII. kafla íslenzku
stjórnarskrárinnar er fjallað
um mannréttindi. Þar eru á-
kvæði um trúfrelsi, persónu-
frelsi, friðhelgi eignarréttar-
arlns og hin svo nefndu póli-
tisku réttindi. Meðal hinna síð
ast nefndu réttinda eru fyrir-
mælin um FUNDARFRELSI.
Um það efni er fjallað í 74. gr.
en þar segir svo: .,Rétt eiga
menn á að safnast saman vopn-
lausir. Lögreglustjórninni er
heimilt að vera við almennar
samkomur. Banna má mann-
fimdi undir berum himni, þegar
uggvænt þykir, að af þeim leiði
óspektir."
Ákvæði þetta segir í fyrstu að
MENN eigi rétt á AÐ SAFNAST
SAMAN. Ljóst er, að réttindi
þessi hafa allir menn, sem hér
á landi eiga löglega dvöl. Ó-
heimilt væri því að binda þenn
an rétt í almennum lögum ein
göngu við íslenzka ríkisborgara,
og því síður væri stjórnarvöld-
um heimilt jtS gefa slík fyrir-
mæli, sem útilokuðu ákieðinn
flokk manna eða stétt þessa
réttindanautn.
Fljótt á litið virðist rétturinn
samkv. stjskr. til AÐ SÁFNAST
SAMAN vera skilyrðislaus, ef
menn eru vopnlausir. Þó má af
eðli málsirvs náða, að rétlur
þessi sé nokkrum takmörkunuin
háður. Þessar takmarkanir
verða að vera leiddar af réttri
lögskýringu á nefndu stjórnar-
skrárákvæði, og má áímenni
löggjafinn ekki við þær bæta,
nema takmarkanirnar standist
þessa lögskýringu.
Talið er, að ákvæðið eigi að-
eins við mannfundi, sem koma
saman samkvæmt frmdarboði
eða fyrirfram ákveðinni áætlun
eða ráðagerð og eru undir sam
eiginlegri stjórn. Mannþyrping
sem saman kemur af lu-ndingu,
t.d. vegna umferðarslvss eða
húsbruna, er ekki lögvarin af
stjórnarskránni.
Því hefur stundum verið hald
ið fram, að ákvæðið eigi ein-
göngu við umræðufundi eða
aðrar samkomur, þar sem menn
láta uppi álit sitt. Engin heim-
ild virðist vera til að takmarka
ákvæðið við þessi tilrik ein.
Má þvi tvímælalaust fuliyrða,
að greinin taki einnig tii ann-
arra mannfunda, t.d. leiksýn-
inga, skrúðgöngu, kröfugöngu,
helgiathafna, þótt engar umræð-
ur eða fyrirlestrar eigi sér stað.
Almenn lagafyrirmæli geta
komið £ veg fyrir að mannlundir
séu lögmætir, ef hagsmuna-
LögfræÖi fyrir almenning
gæzla laganna verður talin
þyngri á metunum, en stj.skrár
ákvæðið um fundarfrelsi. Má
í því sambandi nefna ýmis fyrir
mæli í heilbrigðislöggjöfinni,
umferðarlög og sum ákvæði um
almannafrið á helgidögum og
þjóðkirkjunnar.
Auðvitað er fundarfrelsið því
skilyrði háð, að menn hafi heim
ild eiganda eða umráðamanns
þess húsnæðis eða svæðis, sem
fundinn skal halda. Fundarfrels
ið getur ekki heimilað mönnum
að ganga á eignarréít manna
eða stofnana.
Stjórnarskráin játar mönnum
fundarfrelsi ef þeir eru VOFN
LAUSIR. Hún hvorki leyfir né
bannar vopnuðum mönnum
fundarhöld. Almenni löggjaf-
inn og jafnvel stjórnarvöld hafa
því rúmar hendur i bessum efn-
um. Vafamál kann hins vrgar
um það rísa, hvenær meun
verða taldir vopnlausir og hve-
nær ekki.
"LÖGREGLUSTJÓRNINN1“
er heimilt að vcra við AL-
MENNAR SAMKOMUK“ segir
i 74. gr. stjskr.
Það er engan veginn ljóst,
hvað hugtakið „ALMENNAR
SAMKOMUR“ merkir í þessu
samöandi. Aðaláherzlan virðist
liggja í því atriði, hvort að ■
gangur að samkomunni er
frjáls eða ekki fyrir almenning.
Aðgangur væri þó talinn frjáls
að þessu leyti, þótt bömum
innan ákveðins aldurs væri
meinaður aðgangur. Sama er að
segja um samkomur, þar sem
ölvuðum mönnum er bannaður
aðgangur. Ekki skiptir máli í
þessu sambandi, þótt greiða
verði aðgöngueyri.
Félagsfundir verða aldrei
taldir almennar samkomur. Hið
sama gildir, ef þátttakendum í
samkomunni eru sett ákveðin
skllyrffi, þótt þau séu nohkuð al
menn. Þannig væru fundir, sem
bnndnir væru viff innfædda
Reykvíkinga, háskólamenntáða
menn o.s.frv., ekki almennar
samkomur.
Almennar samkomur hafa þá
sérstöðu, aff lögreglustjórninni
er heimilt aff verh viffstödd
slikar samkotnnr, en affrar ekki.
Meff „LÖGREGLU STJÓRN-
INNI“ er hér átt viff lögreglu-
stjóra á hverjum stað og undir-
menn hans, t.d. fulltrúa, lög-
regiuþjóna og hreppsstjóra.
Greinin nær einnig til stjómar
ráðsmanna, sem með lögreglu
mái fara. Þessir umboösmemi
lögreglumála hafa aðeins
HEIMILD til að vera viðstaddir
almennar samkomur, en enga
skyldu. Fer þaff eftir mati lög-
reglustjóra hverju sinni, hvort
þessi heimild er notuð effa ckki
Lögreglumenn, sem þannig eru
mættir á almennum samkom-
um, mega hvorki hafa þar nein
áhrif á gang mála né taka sér
ógnandi stöður á fu'dinum.
Hlutverk þeirra á affeins aff vera
að koma í veg fyrir almennar
óspektir effa uppþot, sem upp
kunna að rísa á samkomunni
eða I sambandi við hana.
Um það hafa verið deildar
skoðanir, hvort afnema megi
þessa heimild lögregíumanna
með almennum lögum. Fremur
virðist rétt að líta svo á, að
heimildin sé varin af stjörnar-
skránni og hún'verði hvorki
takmörkuð né afnumin meff lög
um.
I lok 74. gr. stjskr. er heimil
að að banna mannfundi undir
berum himni, þegar uggvænl
þykir, aff af þeim leiði óspektir
Bannheimildin er ekki ^in-
göngu bundin við almennar sam
komur, heldur alla mannfundi,
ef skilyrðin til bannsins eru að
öðru leyti fyrir hendi.
Orðin UNDIR BERUM
HIMNI ber ekki að taka í bók
staflegri merkingu. Bannheim-
ildin myndi ekki ná til innilok-
aðs fundarsvæðis, þótt þaklaust
væri, t.d. innan veggja Halt-
grímskirkju, meðan hún er í
smíffum. Höfuðatriffið er hér ó-
spektarhættan. Veggir, eða önn
ur hliðstæð afmörkun, eru til
þess fallnir aff minnka eða
koma í veg fyrir slíka hættu
með sama hættí og um hús
væri að ræffa. Þak eða þak-
leysi skiptir iitlu máli aff hví
leyti.
Bannheimiidina má ' aðeins
framkvæma, „þegar uggvænt
þykir“, að af útifundi „leiffi ó-
spektir". Þaff er lögreglustjóri'
sem metur þetta atriffi í sér-
hverju tiifelli, og hefur hann
þar lokaorffiff. Misnotkun valds
í þessu sambandi getur hins
vegar sbapaff yfirmönnum lög-
regtumála ábyrgff.
Fundi, sem haldnir eru innan-
húss, geta lögregluyfirvöld
hvorki bannaff né rófiff, enda
þótt þeir verffi taldir almennar
samkomur. — J. p. E.
Aðalfundur
Kennarafélags
Vestfjarða
ísafirði 14. október.
Kennarafélag Veslfjarða liélt '18.
aðalfund sinn hér á ísafirði i gær-
dag. Á fundinum mættu 25 kenn
at?r af félagssvæðinu. l’orleifur
B.iarnason námsstjóri, vár mættur
á í'undinum og flutti þar yfirgrips
n ikið framsöguerindi um skóla-,
og fræðslumál, svo og um laun^-
mál kennara.
Formaður K.V., Jón H. Guð-
mundsson, skólastjóri, setti íund
inn. Hann minntist Björn» II. Jóns
sonar, fyrrv. skólastjóra, sem lót-
izt hafði á árinu, en Björn var aðál
hvatamaðurinn að stofnun K.V. og
um langt árabil formaður féiagsins
auk þess, sem hann var ávalt í far
arbroddi í félags- og menningarmál
um kennarastéttarinnar. Funduii-
inn sendi frú Jónínu Þórhallsdótt
ur, ekkju Björns, kveðju sína ofc
þakkir.
Forseti fundarins var kjörinn
Iljörtur Hjálmarsson, skólastjóri.
Fundarritari var kjörinn Guðmund
ur Ingi Kristjánsson, skólastjóri í
Holti í Önundarfirði.
Miklar umræður urðu um fram
söguerindi námsstjórans. Auk þess
voru rædd ýmis önnur hagsmurnv
og áhugamái kennara, m.a. var
rætt um möguleika þess að halda
námskeið í hinum ýmsu greinum
í sambandi við fundi K V
Jón H. Guðmundsson, sem gegnt
hefir formennsku í félaginu und-
anfarin ár baðst undan endurkosn-
ingú.
Stjórn félagsins skipa nú: Hjört-
ur Hjálmarsson, íormaöur. Björh
Jóhannesson, Bolungarvík, gjald-
keri. Guðmundur Ingi Krisljáns-
son, ritári.
Várastjðrn skipa: Björgvin Sig-
hvatsson, ísafirði. Kristjan Júlíus
son, Bblungarvík og .Tón Kristins-
son, Súgandafirði.
EINT KOMA SUMIR
ENSKUR hermaður úr Kóreu-1 Hinn 34 ára gamli fyrrverandi
stríffinu, sem neitaði að láta senda Iandgöhguliffi í enska flotanum
sig heim frá Peking, tekur aðra
ákvörðun tólf árum síðay, af því
að kínversk eiginkona hans er
veik.
Hann var eini enski hermaður-j í Kastrup vildi hann ekki svara
inn, sem neitaði að láta senda sig þeirri spurningu hvort sú ákvörð-
heim eftir að Kóreu-stríðinu lauk, ’ un hefði verið fengin með heila-
af þeim hermönpum, sem kin- þvotti að vera kyrr í Kína. En
á Iciff sinni heim til Englands úrjversjca stjórnin hafði í haldi í hann sagðist mundu gefa sinar
Kóreu-striðinu. |Peking. ’ Framhald á 14. síðu.
Andrew Condron, tafðist um þrjár
stundir á flugvellinum í Kastrup
Kvikmyndir
Hafnarfjarffarbíó: Ástfangin í
Kaupmannahöfn — létt og fjörug
músíkmynd, meff Henning Morita
en og Shv Malmkvist í aðalhlul-
verkum.
í þessari mynd sjaum við 1
fyrsta sinn sænsku söngkonuna
Siw Malmkvist í kvikmynd liór-
lendis. Hún leikur stúiku. sem vill
fá tilsögn í söng hjá írægum pró-
fessor, en lendir í þess stað hjá
frænda prófessorsins Henning Mor
itzen og féiögum hans, sem lugt
hafa undir sig íbúð prófessorsir
um stundarsakir. Auðviíað enda
það samband með ást, söguhetj-
anna og miklu fjöri, sem ýmsir
góðir menn taka þátt t, svo sem
Ove Sprogöe og Dirch Passer.
Dirch hefur annars lítið lilutverh
þarna, en afar skemmtilegt.
Shv Malmkvist er mjög hugnan
legur kvenmaður á að sjá og synfe
ur ágætlega — hún er reyndar
nóg ástæða til þess að menn fari
og sjái þessa mynd.
Annars er myndin full af fjöfi
og léttri tónlist, sem er hið bezta
gerð og sum lögin halda áfram
að fylgja manni eftir að myndinni
er lokið.
Skemmtileg dægrastytting.
H. E. -
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 20. október 1962 J
qiqajbuqvsia - sae: it’dðiMo .rc j