Alþýðublaðið - 06.02.1963, Blaðsíða 8

)

fiSlM
VORIÐ 1957 varð ung og ógift
stúlka bamshafandl. Ekki virðist
samband hennar við hinn tilvon-
andi bamsföður hafa verið með
þeim hætti, að hún gæti vænzt
hjónabands eða hjálpar frá honum
í þeim erfiðleikum, sem bams-
burðurinn hlaut að hafa í för með
sér. Atvinnu og öðrum þjóðfélags-
legar aðstæðum stúlkunnar var
þann veg farið, að hún leit með
vaxandi kvíða á framtíðina, eftir
því sem á meðgöngutímann leið.
Um haustið leitaði þessi ein-
stæðings stúlka athvarfs hjá bróð-
ur sínum norður ° í Húnavatns-
sýslu. Hún tjáði honum þann hug
sinn að gefa barnið, þegar það
fæddist, og virðist jafnvel hafa
óskað eftir aðstoð hans í þeim
efnum, að ganga frá þeim mál-
um. Þvi var það, að bróðirinn
færði það. í tal við barnlaus hjón
þar í sveitinni, hvort þau vildu
taka barnið að sér. Eftir nokkra
umhugsun fengu hjónin áhuga á
málinu og ■ vildu gjarnan leysa
það á þennan hátt. Sennilegt
er, að á þessu stigi málsins hafi
það ekki borið á góma, með hvaða
hætti eða skilmálum, þau tækju
barnið í umráð sín. Hjón þessi
höfðu mjög gott orð á sér og
heimili þeirra til fyrirmyndar í
alla staði.
Hinn 1. desember 1957 komu
hjónin á heimili bróður stúlkunn-
ar, en þar dvaldi hún þá. Svo
virðist sem frúin hafi verið aðal-
lega í fyrirsvari fyrir hjónin gagn
vart stúlkunni. í einrúmi tjáði
stúlkan henni, hver væri faðir
barnsins, og jafnframt skrifaði
stúlkan undir svolátandi yfirlýs-
ingu:
„Eg undirrituð afsala mér móð-
urrétti yfir bami minu.“
Yfirlýsing þessi, sem síðar átti
eftir að hafa örlagarík áhrif, var
handskrifuð á ómerkilegan blað-
snepii, ódagsett og óvottfest.
■ Stúlkan fæddi fullburða svein-
barn hinn 28. jan. 1958. Þremur
dögum síðar kómu áðumefnd
hjón í sjúkrahúsið, þar sem bam
ið fæddist, og fóru með það heim
til sín. Þetta gerðu þau með sam-
þykki móðurinnar, sem þó í fyrstu
hafði neitað tökunni á baminu og
taldi það vilja sinn, að hafa bam-
ið hjá sér.
Þegar hamið var um það bil
mánaðar gamalt, óskuðu fóstur-
foreldrarnir eftir því við móður-
ina með milligöngu bróður lienn-
ar, að þeim væri heimilað að láta
skíra bamið. Þessu neitaði móð-
irinn þegar og kvað það vera á-
setning sinn, að taka barnið aftur
til sín og ala það upp.
Nú virðast hiónin næst hafa
snúið sér til sýslumannsskrifstof-
unnar og spurzt fyrir um réttar-
stöðu sína í málinu. Þar munu
þáu hafa fengið þau svör, að rétt-
ur þeirra væri miklum takmörk-
unum háður, nema þau fengju
barnið ættleitt. Fulltrúi sýslu-
manns samdi fyrir þau ættleiðing-
arbeiðni til dómsmálaráðuneytis-
ins. Slíkri beiðni verða lögum
samkvæmt að fylgja allmörg vott-
orð, ef ættleiðingarbeiðendur
vænta þess, að hún verði til greina
tekin.
Svo er að sjá, sem fylgiskjölin
með hinnf húnvetnsku ættleið-
ingarbeiðni hafi ekki verið í hinu
fullkomnasta lagi. Samþykki móður
innar var staðfest með afriti af
bréfsneplinum frá 1. des. 1957. Um
afstöðu föðursins greindu fylgi-
skjölin ekkert. Vottorð skóla-
nefndar var látið koma í stað
vottorðs barnaverndarnefndar, eins
og venja er.
Þrátt fyrir augljósan vanbúnað
málgagna gaf dómsmálaráðuneytið
í umboði Forseta íslands út ætt-
leiðingarbréf hinn 9. maí 1958.
Eins og áður kemur fram, hafði
móðurinni orðið hughvarf og vildi
nú endurheimta bam sitt og naut
í þeim efnum samstöðu barnsföð-
ursins. Þegar hún kom á heimili
fósturforeldranna þessara erinda,
fékk hún ekki að sjá bam sitt,
kröfunni um afhendingu á bam-
inu var vísað á bug og henni
sjálfri nánast vísað á dyr. Þá
fyrst fékk hún vitneskju um ætt-
leiðingarbréfið.
Móðirin vildi ekki una þessum
gangi mála og höfðaði mál til ó-
gildingar ættleiðingarleyfisins.
Hún krafðist jafnframt að fá um-
ráð barnsins í sínar hendur. Meiri
hluti Hæstaréttar hratt þessum
kröfum móðurinnar. Þessi meiri-
hluti taldi, að framangreind yfir-
lýsing hennar og framkoma henn-
ar næst éftir barnsburðinn yrði
ekki skilin á annan veg en þann,
að hún hefði gefið hjónunum
barnið. Sú háttsemi dómsmála-
ráðuneytisins að leita ekki eftir
umsögn barnsföður var eðlilega á-
liti.n vera skortur á formreglum
við afgreiðslu málsins, en þó ekki
svo mikilvægur. að hann varðaði
ógildingu leyfisins.
Héraðsdómarinn og minnihluti
Hæstaréttar voru hins vegar þeirr-
ar skoðunar, að meta bæri ætt-
leiðingarleyfið ógilt.
Þessi miður skemmtilega og all-
viðkvæma saga vekur þá spurn-
ingu hiá mörgum, hvort íslenzkri
réttarskipan sé ekki eitthvað á-
bótavant á þessu sviði, og hvort
ættleiðingarvandamálið sé ekki
komið í ógöngur.
Það dómsmál, sem hér að fram-
an hefur verið skvft, er því mið-
ur ekkert eindæmi um beizkju-
blandinn ágreining varðandi ætt-
leiðingar. Má bár sérstaklega
nefna ættleiðingar, sem leyfðar
eru gagnstætt vilja barnsföður, en
slíkar ættieiðínear tíðkast nokkuð
nú á síðari tímum.
Ættleiðingum fer sífjölgandi
hér á landi, svo að segja ár frá
ári. Tölnr svna. að nálægt því
tvö börn af hverium hundrað eru
ættleidd. Mikilvægi ættleiðinga er
því lióst frá bióðfélagslegu sjón-
armiði. Af bessum ástæðum rm a.
hefur ættieiðinear borið hátt í
umræðum manna að undanförnu.
Þykir biaðinu bví hiýða, að ræða
nokkur helztu atriðin í sambandi
við þetta mikilvæga mál.
-O-
Ættleiðing er býðing á orðinu
adoption. sem notað er í flestum
tungumálum Evrópu. Orðið er af
latne^kum uppruna, en uppistaða
þess er stofninn optio, sem merlc-
ir kiör eða val. Þessara áhrifa
gætir á íslemku, t. d. kjörbarn,
kjörfaðir o.s.frv.
Fræðimenn erxf sammála um
það, að ættleiðing verði rakin til
rómversks réttar. í forngermönsk
tim rét.ti var ættleiðing í þessum
skilninei ekki notuð, en þar var
hins veear boitt þvf úrræði, að
taka börrt í fóstur. Má í því sam-
bandi nefna. að í lögum hins
forna ’s1enzka lýðveldis, Grágás-
arlögnnum. voru athyglisverð á-
kvæði um samband fósturbarna og
fósturforeldra. enda greina forn-
g 6. febrúar 1963 - ALÞYÐUBLAÐIÐ
•