Alþýðublaðið - 06.02.1963, Blaðsíða 9

bókmenntir vorar víða frá því, að
börn hafi verið tekin til fósturs
oft í sáttaskyni eða til að treysta
sætt og vinfengi.
Réttarsögufræðingar líta svo á,
að í reyndinni hafi munurinn ekki
verið eins djúpstæður á ættleið-
ingum samkvæmt rómverskum
rétti og fósturréttinum eftir ger-
mönskum rétti og formreglumar
benda til.
Á miðöldum gætti ættleiðínga
lítið. Kirkjan hélt uppi andstöðu
gegn ættleiðingum og taldi það
brot á siðgæðisreglum, að foreldr-
ar létu böm sín af hendi við aðra.
Með stjómarbyltingunni miklu í
Frakklandi í lok 18. aldar varð
breyting á þessu sviði, eins og
mörgum öðrum réttarsviðum.
íslenzk lagafyrirmæli um ætt-
leiðingar eru komin úr dönskum
rétti. Með konungsúrskurði frá
1815 var danska kansellíinu heim-
ilað að gefa út ættleiðingarbréf,
þó með því skilyrði, að ættleið-
andi ætti ekki barn eða afkom-
anda fyrir. Þetta skilyrði var fellt
niður með nýjum konungsúrskurði
frá 1864. Að þessum gömlu á-
kvæðum bjuggu íslendingar allt
FYRRI
HLUTl
fram til gildistöku núgildandi
laga um ættleiðingar nr. 19, 1953.
í lagaframkvæmdinni hafa fjöl-
margar venjur mót'azt og þannig
orðið til fyllingar hinum fámálu
lagaákvæðum.
Á hinum Norðurlöndum var
sett Rjggjöf um ættleiðingar um
og eftir 1920, en sú löggjöf var
endurskoðuð árið 1954, og hefur
flestum lögunum verið breytt til
samræmis við þá endurskoðun.
Ættleiðing í norrænni löggjöf á
sér þannig nokkra sögu að baki.
Hið sama verður hins vegar ekki
sagt um öll önnur EvrópulönjJ.
Þannig fengu Hollendingar fyrstu
löggjöf sína um þetta efni árið
1956 og Bretar 1926. Austur-Ev-
rópulöndin fengu nýja sifjaréttar-
löggjöf, þar með talin ættleiðing-
arlöggjöf, að lokinni síðari heims-
styrjöldinni. Er sú löggjöf mjög
sniðin eftir rússneskum sifjalög-
um, en á því sviði er ekki mikill
munur og á norrænni löggjöf um
sama efni. í einu Evrópulandi,
Portúgal, þekkist ættleiðing ekki.
, -O-
Næst má spyrja: Hvernig hefur
lagaframkvæmdin verið hér á
landi í þessum efnum? í hve rík-
um mæli hefur ættleiðingarheim-
ildin verið notuð?
Á fyrstu fimm árunum eftir að
veiting leyfanna var flutt inn í
landið, þ. e. 1904-’08, að báðum ár-
um meðtöldum, voru sex leyfi
veitt, eða rúmlega eitt á ári
hverju. Á næstu fimm árum,
1909-’13, voru þau þrjú á ári að
meðaltali. Eftir heimstyrjöldina
fyrri fjölgaði leyfunum, þannig, að
tala þeirra var um tíu að meðal-
tali á ári. Á tímabilinu 1931-40
hækkaði talan enn upp í fimmtán
að jafnaði á ári. Á stríðsárunum
byrjar vöxtur leyfanna fyrir al-
vöru, því að á árunum 1943-’47,
voru þau um fjörutíu árlega, og
á næstu fimm árum, 1948-’52,
urðu þau 52 að meðaltali árlega.
Síðan hefur þeim farið sífjölg-
andi, því að á árunum 1956-’58, að
báðum árum meðtöldum, voru þau
85 á ári, og allra síðustu árin
nálgast þau 100 á ári. Má því
ætla, að dómsmálaráðuneytið gefi
nú út að meðaltali ættleiðingar-
bréf þriðja hvern virkan dag árs-
ins.
Þetta er há hlutfallstala, því að
hún þýðir, að 2% lifandi fæddra
barna sé ráðstafað með ættleið-
ingarbréfum.
Nú er íróðlegt að bera þessa
ættleiðingartölur saman við hlið-
stæðar tölur frá nágrannalöndun-
um. Sá samanburður sýnir, að í
Danmörku eru veitt leyfi um 2000,
í Svíþjóð 3000 og í Noregi um
1000. Sést því, að Danir veita til-
tölulega flest leyfin, en hér eru
leyfisveitingar mun tíðari en í
Svíþjóð og Noregi.
Af framansögðu er ljóst, að ætt-
leiðingar eru mjög algengar hér
á landi, og fer þeim stöðugt fjölg-
andi. Nærtæk er því spumingin:
Hvaða félagslegar ástæður liggja
til ættleiðinga? Svar við þeirri
spurningu, ef vel á að vera, verð-
ur að byggiast á rannsókn á hög-
um kynforeldra kjörbarna, svo og
högum ættleiðenda (kjörforeldra).
Fullkomin rannsókn á þessum
atriðum er því miður ekki til. —
Hins vegar hefur Ármann prófess-
or Snævarr, háskólarektor, gert
athyglisverða könnun á ættleið-
ingarleyfum, sem út voru gefin á
árunum 1949-’58, að báðum ár-
um meðtöldum. Má ætla, að hund-
raðstölur, sem fram koma í þess-
ari athugun prófessorsins, séu
með þeim hætti, að þær hafi al-
mennt gildi, enda ná þær yfir
mikilvægt tímabil.
Könnun þessi svnir, að 80,6%
kiörbarna eru fædd óskilgetin, en.
19.6% eru skilgetin. Ef nú þessi
tala ættleiddra og óskilgetinna
barna er borin saman við heildar-
fæðingatölu óskilgetinna barna í
landinu, þá kemur í ljós, að sú
hlutfallstala er fremur lág, milli
5 og 6 af hundraði. Hliðstæð tala
frá Noregi er hiris vegar um 40%,
cn þar er fæðing óskilgetinna
barna miklu fátíðari hlutfallslega
en hérlendis.
Sé nú litið til þess, hvaða á-
stæður hafi í revndinni ráðið ætt-
leiðingunni á þessum óskilgetnu
börnum, verður svarið í lang-
flestum tilfellum þetta: Fyrir
hendi er alger ómögulegleiki eða
stórkost.legir erfiðleikar fyrir
móðurina að ala upp barn sitt. —
Þessir erfiðleikar eiga rót sína að
rekia til þess, að móðir er ein-
stæðingur, sem engin tök hefur
á uppeldinu án aðstoðar. Faðern-
ið er e.t.v. óvist. eða enginn styrk-
ur er að föðurnum að þéssu leyti,
og ættmenni móður eru ófús eða
vanmegandi til hjálpar. Einnig
koma hér fram þær ástæður, að
móðurinni er ekki treyst fyrir
upneldinu, og getur þá komið til
ráðstöfunar eða millígöngu opin-
berra aðila, einkum barnavemd-
arnefnda.
Ástæðan til ættleiðingar skil-
getihna barna er langoftast skiln-
aður föður og móður. Skýrsla
Snævars svnir, að svo er í 52%.
Er þá miðað við lögskilnað eða
skilnað að borði og sæng. Hlut-
fallstalan ætti í rauninni að vera
verulega hærri, því að oft er um
Framh. á 11. síðu
SEGGA VIGGA OG TILVERAN
„Ég hugsa að ég verði efst í mínum bekk, mamma. Kennarinn segir að
ég sé eins og öll hin til samans“.
KÓLNANDI VEÐURFAR
SfDUSTU TUTTUGU ÁR
Samkvæmt kenningum banda-
rísks yeðurfræðings J. Murray Mite
hell jr. fer veðurfar hér í heimin-
um nú kólnandi með ári hverju.
Mitchell segir, að á árunum frá
1885 til 1940 hafi loftslag hér á
jörðu farið hlýnandi. Meðalárshiti
á þessu tímabili hækkaði um það
bil eina gráðu. Á vetrum hækkaði
hitinn um, hér um bil eina og
hálfa gráðu.
En síðan 1940 virðist þetta hafa.
snúizt við. Meðalárshiti hefur lækk
að um Vs úr gráðu á þessu tímabili.
Talið er óhugsandi að þetta sé að
kenna tilraunum með kjarna-
sprengjur í andrúmslpftinu.
Flestir mundu freistast til að
halda að þessar kjarnasprengingar
mundu heldur auka á hitann
Stærsta kjarnasprengjan sem
sprengd hefur verið til þessa, en
hana sprengdu Sövétríkin á árinu
1961, var hún 50 megalestir að
stærð, Hitinn, Sem myndaðist við
sprengingu hennar var nægilegur
til að bræða ísjaka, sem hefði ver-
ið 800 metrar á livern veg. Til þess
að auka hitastig andrúmsloftsins
um eina gráðu hefði þurft fimmtáa
þúsund slíkar sprengjur, og mundi
það þó varla hafa dugað til, því
svo mikið hitamagn berst út i
geiminn við hverja sprengingu, og
hætt er við að fljótlega sækti í
sama horf um hitastigið. Sumir
halda því fram, að við þessar
sprengingar myndist rykský, r.em
hindri. sólargeislana í að ná til.
jarðarinnar. Ekkj telur dr. Mitchell
þá skýringu líklega. Við spreng-
ingarnar skapast að vísu rykský,
en þau eru langtum nýnni en þau
sem skapast við venjuleg eldgos.
Á síðustu árum hefur verið all-
mikið um eldgos í heiminum, og
vera má að þau eigi sinn þátt í bví
að nú er orðið kaldara en áður var,
en önnur öfl ættu þó að vega á
móti áhrifum þeirra.
Síðan á 19. öld hefur mengun
andrúmsloftsins stóraukizt, útblást
ur. frá bifreiðum og reykur /úr
verksmiðjum hefur áhrif í þá átt
að.auka hitann í andrúmsloftinu,.
Ef til vill er svarið við þessari
spurningu að linna í hafinu. -Heims-
höfin eru miklir „hitageymair". Þau
taka til sín hita og veita honum frá
sér, að því er virðist á tilviljaria-
kenndan máta.
Hér er orðið tilvilianákenridur
notað vegna þess að vísiudir. hafa
enn ekki komizt að raun um livað
það er sem þarna á sér stað.
Vísindamenn vonast til uð finna
hver áhrif sóiblettir hafa á veður
farið 1964, en þá verður skilyrði
til slíkra athugana sérstaklega hag
stæð. Á því ári munu vlsj .idamerin
um heim allan einbeita scr að
rannsóknum á sólinni með ölirim
hugsanlegum hjálpartækjúm, s.em
þeir hafa sér til aðstoðai-.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 6. febrúar 1963 §