Breiðablik - 01.12.1907, Blaðsíða 4

IOO
BREIÐABLIK
MANNÚðARLEYSI.
ITT af því, sem nú á tímum
veldur alvörug'efnum mönn-
um mestrar áhygfgju, eru
mannfélagsmeinin margfvíslegu.
Þau blæða meir og meir í augum.
Eigi vegna þess þau hafi ekki ver-
ið eins mikil eða meiri fyrr á öld-
um. Á ýmsum liðnum tímum
hafa þau eflaust verið margföld
við það, sem nú eru þau. En sið-
ferðisleg meðvitund manna verður
stöðugt næmari. Alls konar böl
gengur mönnum meir og meir til
hjarta. Forfeður vorir klufu menn
í herðar niður, hve nær sem þeim
kom til hugar, og fundu lítið til
eða alls ekki. Og færist það
hreystilega, var sá sem það gjörði
ekki álitinn maður að minni. Nú
er slíkt álitinn glæpur svo mikill,
að þeim er ekki vært, sem veldur,
enda finna oftast slíkir menn svo
sáran brodd sitja eftir í samvizkum
sínum, að það gjörir þá uppvísa á
einhvern hátt.
En þeir, sem óðastir verða, er
slíkt morð er framið, eru oft næsta
tilfinningarlitlir í ýmsu, sem ekki
er betra. Auðmenn og iðnaðar-
félög virðast oft enga samvizku
hafa, þegar ræða er um hagi fólks
þess, er vinnur að fyrirtækjum
þeirra. Þá er oft betur farið með
skepnuna en manninn. Skepnan
er dýr og öll áherzla þá lögð á, að
hún fái allar þarfir, sé í bezta á-
sigkomulagi, svo hún endist sem
lengst. En um manninn er lítið
hugsað- Honum eru goldin dag-
laun. Gefist hann upp, verði veik-
ur, eða ófær til vinnu, er hætt að
borga, og annar óðar ráðinn í stað
hans. Hesturinn er þveginn úr
sápuvatni og kembdur á hverjum
morgni. En á svæði einu í New
York, þar sam verkalýðurinn á
heima, átti 1321 fjölskylda fyrir
skemstu að eins þrjú baðker.
Og um vélarnar er hugsað með
dæmafárri nærgætni. Þær eru
dýrar. Þær verða að endast sem
allra-lengst. Annars fer fyrirtæk-
ið á höfuðið. Þær standa fágaðar
og skínandi og nóg olía er á þær
borin. En þó sá, sem vélinafæg-
ir, sé hungraður, eða sé að hugsa
um hungraða konu eða hungruð
börn eða fái naumast á fótum stað-
ið fyrir þreytu, er ekkert um það
hugsað. Honum er goldið eins
lítið og unt er, svo ágóðinn verði
sem mestur. Mannslífið er ekk-
ert, ágóðinn er alt.
Presturinn Stöcker á Þýzka-
landi, sem flestum mönnum meir
hefir ritað og rætt til að vekja
meðvitund heimsins í þessum etn-
um, sagði ekki alls fyrir löngu á
ríkisþinginu : ,,Vér höfum haft
endaskifti á þessu máli. Vér höf-
um spurt: Á hve mörgum börnum
og konum þarf iðnaðurinn að
halda, til þess að blómgast, borga
háa vexti, selja vörur sínar erlend-
is ? En vérhefðum átt að spyrja:
Hvernig á að koma iðnaðinum
svo fyrir, að heimilislífið sé friðað
og verndað, hverjum einstakling