Lögrétta - 01.01.1933, Qupperneq 25

49
LÖGRJETTA
dagslega og hið skáldlega. Hann bljes nýju
lífi í sögulega skáldsagnagerð, enda er hann
tíðuin nefndur f a ð i r þeirrar bókmenta-
greinar. Með sögulegum skáldsögum sínum
opnaði hann lesendum víðlendar veraldir og
heillandi, og nam sagnaskáldum ný lönd;
hversu margir hafa fylgt honum í spor, sjest
best á því, að síðan á hans tíð hafa margar
hinar merkustu skáldsögur verið sögulegs
efnis.
Sigurför fyrstu skáldsögu Scotts varð hon-
um hvöt til að rita aðrar slíkar. Var hann
nú svo frjósamur að firnum sætti, því að á
árunum 1814—1831 samdi hann kring um 30
?káldsögur, en hafði jafnframt mörg önnur
járn í eldinum. Sem dæmi má geta þess, að
árið 1827 kom út eftir hann æfisaga Napó-
léons Bonoparte, í mörgum bindum. Islensk
Þýðing hennar eftir Gísla konráðsson er til
í handriti á Landsbókasafninu (sbr. Æfisaga
Gísla Konráðssonar, Sögurit VIII, Reykjavík
1911—14, bls. 326).
Skáldsögur Scotte eru harla misjafnar að
bókmentalegu ágæti, og mjög greinir fræði-
menn á um það, hverri þeirra beri öndvegið.
Af þeim sögum, sem gerast á Skotlandi eru
Þessar meðal hinna fremstu: Waverley, Guy
Mannering, The Antiquary, Old Mortalitv,
The Keart of Middlothian og The Bride of
Lammarmore. Af hinum, sem gerast utan
landamæra Skotlands, má þessar nefna:
Tvanhoe, Keniiworth, Quentin Durward og
The Talisman. — Margir gagnrýnendur telja
The Ileart of Midlothian ágætasta
af öllum skáldsögum Scotts og renna ýmsar
stoðir undir þá skoðun. Víðasth.var er hjer
uiikil snild í frásögn og efnið að sama skapi
áhrifamikið; en aðallega segir hjer frá hinni
göfuglyndu Jeanie Deans, sem ekki vill ger-
ast lygari til að bjarga lífi systur sinnar; í
Þess stað leggur hún einsömul leið sína —
fótgangandi — til Lundúna, á fund drottn-
ingar, með það fyrir augum að fá systur sína
náðaða, — og sigrar að lokum allar torfærur.
Auk þeirra systranna koma hjer margir aðr-
ir við sögu, einkennilegar persónur og fjar-
skyldar, því að skáldið snýr hjer upp mörgum
hliðum lífsins; hann fer með lesandann inn
’ hirðsalina ensku, niður í skuggahverfin
niyrkustu á Skotlandi og Englandi og bregð-
50
ur upp myndum af þeim sviðum mannlífsins,
sem liggja milli þessara fjarlægu skauta.
Iljer er engin þurð á atburðum, sem halda
athygli lesandans; hið harmþunga og hið
hlægilega er snildarlega saman fljettað. Það
magnar stórum hinn dramatíska kraft frá-
sagnarinnar, að í sál höfuðpersónunnar er
römm barátta háð milli systurástar og sann-
leiksástar. Persónulýsingarnar eru þó aðdá-
unarverðastar alls í þessari stórfeldu skáld-
sögu, og hæst allra þeirra, sem þar er lýst,
gnæfir Jeanie Deans; hún er göfuglyndið
sjálft í konulíki en jafnframt gædd sönnum
hetjuhug, og hún á ekki margar systur í
heimi bókmentanna.
Tveim einum af skáldsögum Scotts hefur
verið snúið á íslensku. Ivanhoe (Ivar hlú-
jám), í þýðingu Þorsteins ritstjóra Gíslason-
ar, kom út í bókarformi 1910, sjerprentuð úr
Lögrjettu; en allmikið er sagan stytt í þýð-
ingunni. The Talisman (Kynjalyfið) —•
„Vemdargripurinn“ hefði verið betra heiti
— vai' prentuð í Nýjum Kvöldvökum 1917—
19. Báðar eru sögur þessar hinar merkileg-
ustu, en njóta sín eðlilega best á frummálinu,
því að löngum glatast eitthvað í flutningn-
um af einni tungu á aðra.
Ivanhoe hefur líklega náð langmestri lýð-
hylli af öllum skáldsögum Scotts, þó hún
standi sumum þeirra að baki; einkum hefur
hún verið uppáhald æskulýðsins, því að hún
er ágætis skemtisaga, auðug að æfintýrum
og fjörlega rituð. Margt er hjer samt æði
ótrúlegt og lýsingarnar á miðaldalífinu, suní-
ar hverjar, næsta yfirborðslegar, en þær eru
glæsilegar og hrífa hugann. Lýsingarnar á
burtreiðunum, á umsátinni um kastala Reg-
invalds uxaskalla, og á málssókninni gegn
Rebekku eru lifandi og kröftugar. Með öðr-
um hætti, en sannarlega engu ólistrænni, er
frásögnin um fund þeirra Róvenu og Re-
bekku í sögulok. Hjer er því fjölbreytni næg
í atburðalýsingum og ekki síður í mannalýs-
ingum. Margar persónurnar verða lesandan-
um minnisstæðar: Gurt svínahirðir, Vambi
íífl, ísak Gyðingur, og Úlfríður hin nornar-
lega, að nokkrar sjeu taldar; hjer, sem oftar,
nær Scott sjer betur niðri í lýsingunum á
aukapersónunum heldur en á höfuðpersón-
unum. Flestum mun þó fara svo, að þeim