Lögrétta - 01.01.1933, Síða 29

57
LÖGRJETTA
58
eins og á stundum heyrist sagt, heldur af-
leiðing af því, að birgðirnar eru teknar að
ganga til þurðar, og þörfin til að íramleiða
farin að gera vart við sig á ný. Verðhækk-
unin sjálf er aðeins ytra einkenni eða merki
þess að ástandið sje að breytast til batnað-
ar. — Þegar birgðirnar eru hæfilega þrotn-
ar, eftirspurnin vaknar, verðið hækkar, þá
eru komin skilyrði fyrir aukinni framleiðslu
á ný. Ótvíræð verkefni liggja fyrir, lífsþarf-
irnar krefjast fullnægingar, hinar óvirku
hendur fá verkefni á ný og atvinnuleysinu
ljettir af um sinn.
Af þessari stuttu greinargerð má það vera
ljóst, öllum þeim, sem vilja skilja — öllum
þeim, sem ekki telja sjer hagsmuni í því að
kenna kreppumar öðrum orsökum en rjett er,
að það er fyrst og fremst og fyrst og síðast
offramleiðsla, sem orsakar ójafnvægi á milli
framleiðslu og þarfar — framboðs og eftir-
spurnar — sem er frumorsök og megin-
orsök kreppanna.
Rakning málsins að framan á við alls-
herjarkreppur, þegar offramleiðslan er svo
mikil og víðtæk, að afleiðingar hennar ná að
valda almennri kreppu. Hinsvegar eru ekki
allar kreppur almennar. Offramleiðslan, sölu-
tregðan og verðfallið getur um sinn náð að-
eins til einnar tegundar, eða fárra tegunda
framleiðslu. Nær kreppan þá vitanlega að-
eins til þeirra framleiðslugreina, sem þá
grein eða þær greinir framleiðslu stunda. Þá
er það venjulega ekki nefnt kreppur, heldur
er talað um erfiða afkomu þeirra atvinnu-
greina eða á þeim og þeim stað, þar sem
offramleiðslan er.
Rjett er að athuga, hvort sömu rök eiga
við um takmarkaðar og staðbundnar kreppur
eins og allsherjarkreppurnar.
AHíunna er það, að um langan tíma undan-
farið er búið að tala um og fást við örðuga
afkomu landbúnaðarins svo að kalla um
heim allan. Meginástæðan til þess er engin
önnur en sú, að landbúnaðarframleiðslan hef-
ur vcrið meiri en svo, að þörfin fyrir hana
hafi knúð fram nægilega hátt verð til þess
að landbúnaðurinn bæri sig viðunanlega.
Þetta hefur þó gengið nokkuð í bylgjum.
Ef í þessu sambandi er litið til íslensks
landbúnaðar á þessari öld, þá mun mega
segja, að afkoma hans fram að stríðsbyrjun
hafi verið upp og ofan sæmileg, nokkur blá-
þráður þó 1908—09 í kreppunni, sem þá var.
Stríðsárin öll og fram til 1920 mátti telja
blómatíð fyrir landbúnaðinn, miðað við það,
sem áður var þekt. Ástæðan er auðsæ. Vegna
samdráttar sambærilegrar landbúnaðarfram-
leiðslu í stríðslöndunum og þar af leiðandi
knýjandi þarfar fyrir landbúnaðarafurðir
var fáanlegt verð sem bændum var hagstætt.
Þegar tekið var að Stunda landbúnaðarfram-
leiðslu aftur í stríðslöndunum, að stríðinu
íoknu, þá kom verðfallið 1920—22. Síðan
lrnfa í raun og veru verið erfiðleikar í ís-
lenskum landbúnaði, þó að yfir taki nú.
Sá gróður og framfarir, sem verið hefur í
landbúnaðinum á þessu síðastnefnda tíma-
bili fram til 1980, byggist ekki á því, að bú-
skapurinn hafi borið sig tiltakanlega vel í
sjálfu sjer, heldur á því aukna fje, sem á
þeim árum var veitt til hans utan að frá,
bæði lánsfje og styrktarfje.
Landbúnaðarframleiðsla er, sem kunnugt
er, margþætt og margvísleg. Sumar tegundir
hennar geta borið sig vel á sama tíma, sem
aðrar tegundir hennar bera sig miður eða
illa. Þá er það eigi siður skiljanlegt. að hin-
um ýmsu óskyldu framleiðslugreinum geti
vegnað — óháð landbúnaðinum — vel eða
illa. Er þá eftir því talað um velgengni eða
örðugleika í þeirri og þeirri viðkomandi at-
vinnugrein.
Orsakír offramleíðslu.
Vjer höfum nú komist að þeirri niður-
stöðu, að meginorsök kreppanna væri of-
framleiðsla. Hverjar myndu þá vera orsakir
off ramleiðslunnar ?
Fyr á tímum, á meðan mannsorkan og
önnur lifandi orka ein saman, með seintæk-
um verkfærum, vann að því að framleiða lífs-
þarfirnar, þá var venjulega engin þurð á
þeim, ef ekki bar sjerstaklega út af um
framleiðsluhömlur af völdum náttúrunnar.
Með vjelnotkuninni, svo að kalla á öllum
sviðum framleiðslunnar, bættum framleiðslu-
skilyrðum að öðru leyti á margan hátt og
vaxandi tækni til framleiðsluaukningar, má
það vera auðskilið, að möguleikar eru skap-