Alþýðublaðið - 23.02.1964, Blaðsíða 5

Níræð í dag:
Anna Adólfsdóttir
Anna Adólfsdóttir, Laufásvegi
59, ekkja Jóns Pálssonar banka-
féhirðis, sem allir eldri Reykvík-
ingar muna, er níutíu ára í dag.
Hún er fædd á Stokkseyri 23.
febrúar 1874, dóttir Ingveldar
Ásgrímsdóttur Eyjólfssonar frá
Litlu-Háeyri og Adólfs Adólfs-
sonar bónda á Stokkseyri.
Árið 1895 giftist Anna Jóni
Pálssyni frá Seli í Stokkseyrar-
hreppi, en hann og bræður hans
voru þá fyrir flestum ungum
mönnum að hæfileikum, gáfum
og þekkingu. Þau hófu búskaþ á
Eyrarbakka, enda var Jón þá
orðinn starfsmaður Lefoli-verzlun-
ar. Frá Eyrarbakka fluttust þau
árið 1902 hingað til Reykjavíkur,
en hér gerðist Jón bókari hjá
Bryde. Árið 1909 varð hann að-
stoðarmaður rannsóknarnefndar
Land.sbankans, en þá og á næstu
árum var mjög stormasamt um
bankann. Árið eftir varð Jón
starfsmaður bankans og gjaldkeri
hans varð hann árið eftir og að-
alféhirðir árið 1914 og gegndi
því starfi í fjórtán ár. Um 1928
varð Jón mjög heilsutæpur og
varð að láta af störfum að mestu
en sinnti upp frá því margvísleg-
um áhugaefnum.
Þau Anna og Jón eignuðust
ekki börn, en tóku tvö fóstur-
börn. Jón lézt á árinu 1946. Frú
Anna hefur alla tíð verið kyrrlát
konh, umburðarlynd og ljúf í
lund. Hún hvatti mann sinn allt
af í margvíslegri mannúðarstarf-
semi hans, sem oft tók allan tíma
hans og mikla fjármuni. Hún
styrkti mann sinn og studdi í ÖU-
um greinum, en var alltaf heim-
iliskær og ekki gefin fyrir sviðs-
ljósin. Frú Anna nýtur enn góðr-
ar sjónar og heyrnar, þó að ellin
sé eins og eðlilegt er, búin að
rita henni nokkrar rúnir.
Kunningi.
Hallgrímskirkja
Frh. af 2. síðu.
ber að höndum, þurfa meiri hús-
rými en fyrir hendi er í Dóm-
kirkjunni, eins og í ljós hefur
komið á undanförnum árum. En
um stærð kirkjunnar (Hallgríms
kirkju) má segja það að Iokum,
að iakizt vel um stíl hennar að
innan og listræna skreytingu, mun
hún draga til sín fólk og sizt
Tillagan var samþykkt í einu
hljóði og nefndinni falið að vinna
að undirbviningi kirkjubyggingar-
innar (Skv- gerðabók sóknarnefnd-
ar Dómkirkjusafnaðarins 1924 —
49'. Þegar þetta var ákveðið voru
íbúar Reykjavíkur 23.190 — en
nú um 76 þús.
ALÞINGI 1940.
Árið 1940 setti Alþingi lög „um
afhending dómkirkjunnar til safn
aðarins í Reykjavík og skiptingu
Reykjavíkur í prestaköll". í grein
argerð menntamálanefndar með
lagafrumvarpinu segir svo um 5.
gr.:
í samræmi við það, sem hér er
á undan sagt, virðist eðlilegt, að
kirkjur yrðu í framtíðinni reistar
á þessum stöðum:
Stór kirkja á Skólavörðuhæð, en
minni kirkja í Vesturbænum fyrir
Nesprestakall og kirkja í Laugar
neshverfi. En fyrst um sinn, þang
að til kirkjubyggingar þessar kom
ast í framkvæmd, eins og ofan
er til ætlazt, er gert ráð fyrir, að
2 prestaköllin eigi sókn að dóni
kirkjunni, en síór kirkja á Skóla-
vörðuhæff verffi reist og hiff fyrsta,
og gar.ffi hún fyrir öllu . . .“.
(Leturbr. gerff hér).
UMMÆLI BORGARSTJÓRANS
1943.
Árið 1943 — í febrúar mánuði
— var Hallgrímskirkja til um-
ræðu í bæjarstjórn Reykjavíkur.
Frá þeim umræðum segir m. a. í
Mbl. 5/3 1943:
„Borgarstjóri (Bjarni Benedikts
son) kvaðst draga það í efa, að sú
lausn fengist á þessu kirkjubygg-
ingamáli, sem allir yrðu ánægðir
með, enda þótt efnt væri til al-
mennrar samkeppni. Því til þess
að gera fullkomna uppdrætti að
svo mikilli byggingu, þá þyrfti að
leggja í þá meira verk, en líklegt
væri að þátttakendur í samkeppni
treystu sér til.
Hann taldi þaff f jarri sínu skapi,
aff kirkjan væri samkv. uppdrætti
G. S. of stór. Því þaff hlyti aff
vera áhugamál þjóffarinnar aff
þessi höfuffkirkja yrffi stærri og
veglegri, en kirkjur annarra trúar-
félaga í landinu". (Lcturbr. gerð
hér).
Professorinn og landhelgismálin
EFTIR tæplega mánuð rennur
út samkomulag það, sem gert var
við Breta og Þjóðverja fyrir 3
árum um lausn landhelgisdeil-
unnar. Þá verður liðinn „um-
þóttunartími” þessara voldugu
nágranna okkar innan 12 mílna
markanna, og þeir hverfa út fyrir
linuna að fullu og öllu.
Bandarískur prófcssor hefur nú
skrifað bók um útfærslu íslenzku
landhclginnar í 12 mílur. Höf-
undurinn lieitir Morris Davis og
ritið „Iceland Extends Its Fish-
eries Limits,” gefið út af forlagi
Oslóarháskóla, á ensku þó, og
fyrsta bindið í nýjum bókaflokki,
sem kenndur er við Norður-At-
lantshaf.
Prófessor rannsakar landhelg-
lsmálið öðru vísi en íslendingar
mundu gera, að minnsta kosti ís-
lenzkir stjórnmálamenn. Hann
reynir að gera sér grein fyrir,
hvaða öfl voru að verki í þessu
máli, hverjir tólcu hinar þýðing-
armeiri ákvarðanir og hvernig
þær urðu til. Við erum eins kon-
ar tilraunamýs í kassa, og pró-
fessorinn fylgist með hverri hreyf-
ingu.
Að loknum almennum inngangi,
er rannsókn Davis í fjórum þátt-
um. Fyrst kannar hann, hvort al-
menningsálit hafi ýtt ráðamönn-
um landsins út í útfærslu land-
helginnar. Svo athugar hann,
hvort hagsmunasamtök (sjómenn
og útvegsmenn) hafi knúið málið
fram. Þá kemur hið pólitíska
svið, leiðtogar flokkanna og ráða-
menn landsins, og loks þáttur
embættismanna.
Ef íslendingar væru að því
spurðir í dag, hvort þjóðin hafi
ekki verið sammála um lífsnauð-
syn 12 mílna landhelginnar og
staðið sem einn maður að þeirri
kröfu, mundum við svara allir
sem einn: Jú, auðvitað.
Prófessorinn er ekki á sama
máli. Hann hefur rannsakað blöð-
in, -kynnt sér samþykktir félaga,
talað við fjölda manna og segir:
Etfir að átökin við Breta hófust,
voru allir íslendingar sammála
og stóðu saman. En hann segist
ekki sjá sannanir fyrir því, að al-
menningsálitið hafi knúið hart á
fyrir Genfarfundinn 1958. Þvert
á móti hafi lítið heyrzt um mál-
ið og þjóðin að því er virðist
ekki haft ljósa hugmynd um,
hvað hún vildi. Hann segir, að
Sölumiðstöðin, SÍS og LÍÚ liafi
ekki ýtt á stjórnina, heldur
stjórnmálamennirnir leitt þjóð-
ina i þessu máli. Telur hann
þetta glöggt dæmi um þýðingu
forustu í nútíma lýðræðisþjóð-
•félagi og verði hún að móta stefn-
una.
Davis athugar stjórnmálaflokk-
ana vandlega. Hann kemst að
þeirri niðurstöðu, að ríkisstjórn-
in hafi verið sundruð, en nei-
kvæð atriði haldið henni saman.
Kommúnistar hafi, vegna fylgis
síns og sjávarútvegsmálaráðu-
neytis ýtt mest á eftir útfærsl-
unni. Alþýðuflokksmenn, sem
voru ábyrgir fyrir utanríkismál-
um, hafi viljað nokkru meiri tíma
til að vinna samúð almennings-
Benedikt Gröndal
skrifar um helgina
ekkert gert eða sagt, af því að
félagsmenn voru ekki sammála
og höfðu ýmist báta- eða togara-
hagsmuni. FÍB hafi verið á móti
útfærslu, en lítið sagt. Verkalýðs-
félög á smærri stöðum hafi vilj-
að útfærslu, en þau stærri þag-
að vegna ólíkra sjónarmiða. Hann
telur, að Reykjavílc hafi haft tak-
markaðan áhuga, en landsbyggð-
in nokkru meiri.
Af þessu dregur prófessorinn
þá ályktun, að almenningsálit og
hagsmunasamtök hafi veitt stjórn-
málaflokkunum mikið frjálsræði
til að leysa málið. Hann telur, að
þjóðin eða atvinnuvegirnir hafi
álits úti í heimi. Framsóknarmenn
hafi haft minnstan áhuga á land-
helginni, en þó haft mikil áhrif,
af því að þeir voru stærsti stjórn-
málaflokkurinn. Síðan bendir
hann á, að lausn málsins, sem
flokkarnir sömdu um, hafi verið
mjög lík kröfum Alþýðuflokks-
ins í upphafi.
Loks telur Davis, að embættis-
menn hafi haft mikil áhrif á gang
málsins, og nefnir þá Hans G.
Andersen, Davíð Ólafssön og Jón
Jónsson. Fer hann lofsamlegum
orðum um þá, telur að þeir hafi
til dæmis verið mun betur undir-
búnir á Genfarfundinum en Bret-
| ar og „hvítu bækurnar,” sem þeir
skrifuðu til að skýra afstöðu ís-
lcndinga, hafi verið betur gerðar
en svarbækur Breta. Hafi þær
haft áhrif íslendingum til fram-
I dráttar úti í löndum.
1 Mörg einstök atriði í frásögn-
inni eru umdeilanlcg og víða er
farið rangt með, enda eru heim-
ildir liarla ófullkomnar. Verður
höfundur að byggja mest á dag-
blöðunum, en þau eru, eins og
íslendingar vita mætavel, ekki
hlutlaus sagnablöð, heldur ramm-
pólitísk barátturit.
Það er athyglisvert við þcssa
bók og að minnsta kosti eina aðra
erlenda bók um íslenzk mál, að
mikilverðasta heimild höfundar
eru þýðingar ameríska sendiráðs-
ins í Reykjavík á efni úr dag-
blöðum borgarinnar. Erlendir að-
ílar bafa nú áhuga á samtíðarsögu
íslendinga og mættum við ráunar
hafa meira af þeim áhuga sjálf-
ir. Er ástæða til að bæta yerulega
aðstöðu til slíkra fræðiiðkana.
Vafalaust munu allir flokkar
reyna að draga einstök atriði út
úr þessari bók sjálfum sér til
framdráttar. Utan við allt slíkt er
ástæða til að gagnrýna harðlega
sumar niðurstöður Davis prófess-
ors, sérstaklega um „áhugaleysi”
þjóðarinnar fyrir Genfarfund-
inn. Þar hefur prófessorinn leit-
að of skammt og ekki nennt að
lesa nógu lengi blaðaþvðingar
sendiráðsins- Samt sem áður er
rétt, að ákvörðun málsins varð
nálega eingöngu pólitísk. Þar ger-
ir hann of mikið úr hlut embætt-
ismannanna, þótt hann meti
störf þeirra annars mjög að verð-
leikum.
ÁSKORUN 9 ÞJÓÐKUNNRA
MANNA 1951.
Árið 1951 var boðað til almennsr
fundar um kirkjumál hinn 3. majr
(Uppstigningardag) í húsi Gagn-
fræðaskóla Austurbæjar.
Ræðumenn voru:
Sigurbjöm Þorkelsson, form.
sóknarnefndar.
Sigurgeir Sigurðsson, biskup.
Gunnar Thoroddsen, borgarstj.
Bjarni Jónsson, vígslubiskup.
Guðrún Guðlaugsdóttir, frú.
Sigurjón Ámason, prestur.
Jónas Jónsson, skólastjóri.
Jakob Jónsson, prestur.
Ingimar Jónsson, skólastjóri.
í frásögn af þessum fundi segip
m. a. í Kirkjublaðínu mánudaginn..
14/5 1951:
„Voru ræðumenn á einu máli
um það, að brýna nauðsyn bæri
til að fjölga prestum í höfuðstaffa
um og reisa þar fleiri kirkjur.
Jafnframt þyrftu Reykvíkingar ogr
raunar landsfólkiff allt aff sameii*
ast um þaff aff rcisa svo fljótt sen*
unnt er og- ástæffur Ieyfa hinæ
glæsileg-u Hallgrímskirkju á Skóla
vörffuhæff, sem þegar hefir veriffF
byrjað' á og verffa skal höfuðkirkja. {
þjóffarinnar og glæsilegasta liús A;
íslandi". (Leturbr. gerð hér).
„SÍZT OF STÓR í REYKJAVÍK ■
FRAMTÍÐARINN AR“. ,;
Árið 1964 — í ársbyrjun — koir* \
út Stúdentablað. Dagblöðin hafa ‘
tilfært sitthvað af innihaldi blaðs-
ins. en ekki þetta:
Dr. Þórir Kr. Þórffarson, próf-
essor segir m. a.:
„Á hitt má benda, að Reykjavík
vantar stóra kirkju. Allar stærri
og meiri háttar athafnir, hvort
heldur sem er á störhátíðum, sögn
legum stundum eða þegar stórslya
reynast of stór í Reykjavík fram-.
tíffárinnar".
OF STÓRT EÐA OF LÍTIÐ?
Prófessor Guðjón Samúelssoix
gjörði fjölmargar stærri og minni
byggingar bæði í Reykjavík og úti
um byggðir landshis. Um Hall-
grímskirkju skrifaði Guðjón á sín
um (íma: „Ég hefi lagt vinnu í
þetta verk, eins ég hefi framast
getað, unnið að teikningunum ár-
um saman, og langar til, að húnt
verðj með beztu verkum frá minni
hendi, er ég hefi gert “
í þessu sambandi skal m. a.
minnt á efdrtalin verk Guðjóns: 1
Háskóli íslands.
Þjóðleikhúsið. !
Sundhöllin. !
Landsspítalinn- ’
Landakotskirkja. ’t
Laugarneskirkja.
Landsbankahúsið.
Eimskipafélagshúsið
Reykjavíkur apótek.
Hótel Borg.
Engar sögur fara að því, að þes»
ar byggingar liafi reynzt of stór-
ar.
Að undanförnu hafa birzt í blöðt
um teiknaffar myndir af hinni veg
legu Hallgrímskirkju, ásamt
Reykjavíkur apóteki og Hótel
Borg. Myndum þessum mun æti-
að að sýna fram á að kirkjan verðl
of stór. En — hefir ekki hin nýja
SAGA leitt í ljós að Hótel Borg eír
löngu orðin of lítil. !
Reykjavik, 22. febr- H. Þ. j
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 23. febrúar 1964 $