Alþýðublaðið - 21.02.1965, Side 3

MÍUtMMtMMMMMMMMMHIMMMIMMMHWmWMMMMMMMtMMMMHIItMMMHIIMMHMUHMMI iMMMMIMMMMMMMMMIMIMIMMMMIMMMMMI
RÓMVERJAR
Will Durant:
Rómaveldi
Síðara bindi. Jónas Kristj-
ánsson íslenzkaði.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs,
Reykjavík 1964.
Rómverjasaga Will Durants,
sem Menningarsjóður hefur nú
gefið út á tveimur árum, er
þáttur úr miklu söguverki, al-
hliða alþýðlegri menningarsögu
Vesturlanda, sem höfundurinn
hefur varið hálfri ævi sinni til
að skrifa. Hann hófst handa
fyrir 1930, og kom fyrsta bind-
ið út árið 1935.Það fjallar um
Austurlönd en síðari bindi
hvert af öðru um Grikki, Róm-
verja, miðaldir, endurreisnar-
öld og siðaskipti, upphaf upp-
lýsingaraldar og öld Lúðvíks
XVI. Þar er sögunni komið í
áttunda bindi, sem út kom
1963. The Story of Civilization
nefnist verkið í heild, og mun
enn að vænta lokabindis þess.
Nema höfundur telji síðari tíma
of nálæga söguritara til - að
hann fái fjallað um þá með
hæfilegu jafnaðargeði,
★ SAGA OG FRÆÐI.
Will Durant stendur nú á
áttræðu, fæddur 1885 í New
Jersey. Hann lagði ungur stund
á tungumál, guðfræði og heim-
speki og lauk doktorsprófi í
þeirri grein, fékkst síðan við
kennslu og ritstörf og fyrir-
lestrahald. Hann var róttækur
í skoðunum, mikið ef ekki an-
arkisti, og starfaði um skeið
að ýmsum nýstárlegum tilraun-
um í kennslumálum. Hefur
reynsla hans af kennslu og fyr-
irlestrum fyrir alþýðu efalaust
orðið honum dýrmæt þegar
hann hófst handa um söguritun
sína. En Durant gerðist braut-
ryðjandi alþýðlegrar sögugerð-
ar um fræðileg efni sem síðan
hefur mikið verið tíðkuð og við
miklar vinsældir víða um lönd.
Fyrsta bók hans af þessu tagi
var The Story of Philosophy,
alþýðleg heimspekisaga, læsi-
leg eins og góð skáldsaga og
virðist Ijúka upp ölium leynd-
ardómum heimspekinnar fyrir
lesanda sfnum. Hún varð eftir
því vinsæl, kom fyrst út 1926,
og er vist enn verið að gefa
hana út. Síðan mun Durant
ekki hafa þurft að hafa áhyggj-
ur út af fjárhagsefnum, og tók
hann nú að leggja niður fyrir
sér hina miklu mannkynssögu
sfna sem hann hefur unnið að
síðan. Sagt er hann hafi farið
einar þrjár hnattferðir til að
kynnast söguslóðum sínum af
eigin raun enda nýtur frásögnin
hvarvetna sjóngáfu hans ásamt
með innsæi góðs sögumanns:
hæfileika til að bregða upp lif-
andi lýsingu sögustaða, lands-
lags og atvika,' og lifandi mann-
lýsingu sögufólksins. Þessi sögu
mannsgáfa Durants, fræði-
mannleg vinnubrögð hans og
afstaða til viðfangsefnisins
móta sameiginlega alla sögurit-
un hans. Hann er ekki frum-
legur rannsóknari; hann er
listfengur og víðsýnn sögumað-
ur og kann að skemmta jafn-
harðan og hann fræðir. Ævin-
lega skilur hann sögu sína
mannlegum skilningi og honum
er ævinlega hugfast samhengi
nútíðar og fortíðar, sér fortíð-
ina í ljósi nútíðar.
★ SAGA OG LIST. 1
Þar sem Durant ræðir um
sagnfræðinga fornaldar,- Livíus,
Tacítus, Plútarchos, lýsir hann,
beint og óbeint, skilningi sín-
um á hlutverki góðs -sögu-
manns og þar með sjálfrar sög-
unnar. Sögumaðurinn er ekki
siðaboðari; enginn siðapostuli
□).Æ
□J lf\£
ætti að fást við sagnaritun. —
Það er ekki hans að ala upp
áheyrendur sína, nota sér for-
tíðina til viðvörunar eða eftir-
dæmis. Mælskulist og heim-
speki eru ekki einhlítar — þótt
góð saga njóti beggja. Það er
skylda söguritarans, segir hann
um Plútarchos, að sýna hversu
eðl og athafnir söguhetjunnar
spretta upp af erfðum, um-
hverfi og aðstæðum, og
hversu eðlið breytist með
þroska, ábyrgð og andstreymi.
Og þessi athugun lýsir í sem
stytztu máli hans eigin við-
leitni í Rómverjasögunni.
Rómverjar taka við arfi
Grikkja, skapa heimsveldi og
lieimsmenningu sem þeir skila
kristinni kirkju miðaldanna.
Caesar og Kristur eru skautin
í þessari miklu sögu: milli
þeirra stendur allt heimsríki
keisaranna. Þessi sýn sögunnar
er fræðilega grundvölluð í
verki Durants, en hún er borin
uppi af frásagnarlist hans,
dramatiskri gáfu hans. Hún
verður honum umgerð sam-
felldrar lýsingar á mannlífi og
menningu þúsund ára, afrek-
um Rómverja og ófarnaði
þeirra.
Sagan sem uppmáluð mynd,
sem sjónleikur með upphafi,
stígandi, endi: þetta er aðferð
Durants í Rómaveldi. Skilning-
ur með yfirsýn er einkunnar-
orð sögu hans og hróður henn-
ar hversu tekst að sameina
þetta tvennt, skapa sögunni
dramatískt jafnvægi. Frásögn
hans er fjölskrúðug, litrík, lif-
andi, þar er heimsveldi og há-
menning Rómaríkis séð í sam-
hengi hversdagslífs og daglegr-
ar iðju, ölduföll sögunnar í ör-
lögum lifandi fólks. Það er
þessi hæfileiki Durants að gera
hvert. smáatriði sögunnar ná-
lægt og lifandi fyrir sjónum
lesandans um leið og fylgt er
fram heildarsýn, heildarskiln-
ingi efnisins sem gerir sögurit
Marcus Árelíus. Líkneskja á Kapitólstorgi í Róm.
hans þvílíkt kostaverk sem það
er.
★ FRUMKVÆÐI OG
FRAMTAK.
Það er sagt að Rómaveldi
hafi orðið mjög vinsæl bók hér
á landi; og kom þar á daginn
enn sem fyrr að djúpsett eru
ráð Jónasar Jónssonar frá
Hriflu. Segir í formála bókar-
innar að hún sé gefin út að
frumkvæði Jónasar, en hann
hafði „kynnzt þessu lesverki
skömmu eftir útkomu þess og
skjótlega hrifizt af orðsnilld
höfundar, frjálslyndi hans og
yfirsýn.” Rómaveldi er nú gef-
ið út til raunar, og verður von-
andi úr framhaldi útgáfunnar
þegar svo vel hefur tekizt. Ekki
sizt vegna þess að verkið virðist
leika í höndum þýðandans, Jón-
asar Kristjánssonar, og hefur
því auðnazt fágætlega vandað-
ur íslenzkur búningur. Eg
þekki að visu ekki Rómverja-
söguna á frummálinu og kann
því ekki að dæma um ná-
kvæmni þýðingarinnar í smá-
atriðum. En íslenzki textinn er
með þeim kostum gerr að þrá-
sinnis staldrar maður í lestrin-
um og spyr hvort þetta sé virki-
lega svona haganlega orðað á
öðru máli. Víkur þar enn að því
að kunnátta móðurmálsins og
vald á því er þýðanda nauðsyn-
leg umfram allt annað. — Út-
gerð verksins hefur líka lánazt
vel af hendi forlagsins þótt
skipting þess í tvo hluta sé
vandræðalausn. Hún rýfur sam-
hengi frásagnarinnar alveg ó-
eðlilega og hennar vegna fer
myndaskortur verksins og hin
fátæklegu kort sem því fylgja
á dreif. En óneitanlega er verk-
ið meðfærilegra í útgáfu með
þessum hætti og auk þess hæg-
ara í hendi, og er líklega mest
um það vert — þó seint vinn-
ist björninn allur með sama
lagi. — Ó.J.
MMMIHMMMMMMMMMMMIMMMMMMIMIMMMMMMMMMV
Útsvðr á ísafirði
hækka um MPJo
Musteri Castors og Pollux í Róm.
MMVMT/eVöVK iMMIMMMMMMMMIMIMMMI MMMMMMMMMMMMVtMMMMMMMMMMM
ísafirði, 19. febr. — BS.
FJÁRHAGSÁÆTLUN bæjarsjóðs
Isafjarð'ar var samþykkt á bæjar-
stjómarfundi s.l. miðvikudag. —
Áætluð útsvör eru kr. 11.352.000,00
og hafa þau hækkað um 10,78%
frá áætlaðri upphæð ársins 1964.
Niðurstöðutölur fjárhagsáætlun-
arinnar gjaldamegin er samt. kr.
23.815.000,00.
Helztu gjaldaliðirnir eru þessir:
Menntamál ....
Lýðtrygging og
lýðhjálp ....
Vega- og skipu-
lagsmál ....
Stjórn bæjar-
mála ..........
Vatnsveitan ..
Heilbrigðismál
kr. 5 252.000,00
— 4.279.000,00
— 3.625.000,00
— 1.786.000,00
— 1.211.000,00
— 1.191.000,00
Framhald á 15. síðu.
ALÞ.YÐUBLAÐIÐ - 21. febrúár 1965' >3