Alþýðublaðið - 17.11.1965, Blaðsíða 7

BRETAB. hafa marga snillinga
átt í hópi skólda og rithöfunda.
Þeirra meðal var Rudyard Kipl-
ing, en nú er öld liðin frá því
hann fæddist austur á Iaiidlandi.
Hérlendis varð hann raunar aldr
«i edns frægur og víða annars
staðar, en vinsæll þó. Mér er
í bamsminni skáldsaga hans „Sjó
mannalíf“, sem Þorsteinn skáld
Og rltstjóri Gíslason þýddi prýði
lega upp úr aldamótum. Hún
reyndist aufúsugestur austur á
Stokkseyri.
Kipling var öðrum fremur
skáld brezka heimsveldisins og
virtist til þess í heiminn bor
inn. Hann fæddist af ensku for
eldri í Bombay og dvaldist æsku
árin þar eystra, en hvarf svo
heim og stundaði skólanám á
æltjörðinni. Að því loknu hélt
hann aftur til Indlands sem blaða
maður og hóf brátt ritstörf. Átta
árum síðar lagði Kipling leið
sína um Kína, Japan og Amer
íku til Englands og tók sér ból-
festu í héraðinu Sussex, þá víð-
kunnur orðinn. Hann fékk nóbels
verðlaunin 1907, og hefur eng
inn verið yngri kjörinn á það eft
irsóknarverða skáldaþing. Kunn
astur mun hann af stoltri- að-
dáun á hlutskipti sínu sem þegn
brezka heimsveldisins og list-
rænni túlkun þess, frábærri orð
gnótt og álirifaríkri frásagnar
gleði. Árni frá Múla þýddi „Ljós
ið, sem hvarf“ á íslenzku, Gísli
Guðmundsson alþingismaður
,,Dýrheima“ og Helgi Pjeturss.
„Hvíta selinn.” Þær bækur verða
víst lengi í góðu gildi, svo og
„Sjómannalíf", er fyrr getur.
Mér þykir þó vænst um Kipling
fyhir smásögur lians og Ijóð.
Þar nýtur hann sín bezt sem
hugkvæmur og fjölhæfur meist
ari, stórveldissinninn sigraði
glæsilegast í margföldun smá-
munanna. Forvitin æska verald
arinnar stendur i ærinni þakk
arskuld við þennan svipmikla
og orðsnjalla mann. Kipling
fjallaði af nærfærinni en marg
slunginni snilli um börn, dýr og
hulduverur og orti ljóð betur
en nokkur páfi.
Rudyard Kipling var höfund
; ur þessarar eftirminnilegu álykt-
unar: austrið er austrið og vestr
ið er vestrið, aldrei munu leið
ir þeiri-a liiggja saman. Hér kenn-
ist sú afstaða hans að gera upp
á milli kynkvísla. jarðarinnar,
vegsama þjóðbálk sinn, en lita
niður á smælingja og þá, sem
hann vildi ekki við lynda. Sá
hroki Kiplings hefur verið mörg
um ógeðfelldur. Samt ber að
dæma hann af skilningi. Sér
staða mannsins mótaði viðhorf
skáldsins. Eigi að síður einkenn
' ist skáldskapur Kiplings af ýmsu
öðru en slíkri einhæfni. Og nú er
i hann dáður um gervalla heims
i byggðina, þó að brpzka stórveld
ið sé allt annað ríki en í byrj
un aldarinnar. Kipling gat ekki
endurnýjað glataða fortíð þess,
en forðaði því frá andlegum
ósigri með bókum síniun, sögum
og ljóðum. Veröld enskrar tungu
stækkar fyrir atbeina hans, þó
að brezk yfirdrottnun sé úr sögu
í fjörrum löndum og álfum.
Magnús Ásgeirsson þýddl nokk
ur kvæði Kiplings á íslenzku.
Þau komast skemmtilega á fram
færi. Svo er um þetta erindi
ljóðslns Synir Mörtu:
Þeim er tnSin frá bcrnsku bönnuð,
til bana fjarlæg hver huggun gjörð,
Þeir eiga kynni við hulda heima
og helgidóm fyrir neðan jörð.
Þeir rekja slóð hinna leyndu linda
og lyfta að vörum á heilli þjóð.
Þeir lykja um vötnin í litlu glasi
og leysa úr viðjum í steypiflóð.
Fyndni og lífsskoðun Kiplings
tvinnast vel í Nýrri sögu af Húsa
víkur-Jóni, þegar Lykla-Pétur
heyrir prestinn nefndan við
Gullna hliðið og svarar syndugri
aðkomusál þannig:
„Hver viðleitni og dáð að vinar ráðum,
skal verða án refja skráð.
En í Himnaríki og Húsavík
ei henta sömu ráð.
Þótt við rífum þinn vin upp úr rúminu í kvöld,
ei raknaði úr vanda þeim.
Því endaskeiðið er eins manins leið
og aldrei runnið af tveim.“
Tilkomumest þessara kvæða er þó vafalaust Ef . . . ,
Ef þú átt ró, er aðrir æðrazt hafa
og uppnám sitt og vanda kenna þér,
ef traust þín sjálfs er vaxið allra vafa,
og veiztu þó, að hann á rétt á sér,
ef kanntu í biðraun þoli þínu að halda
og þreyta án lygi tafl við grannans róg,
og láta ei heiftúð hatur endurgjalda,
en hafa lágt um dyggð og speki þó, —
Ef draumum ann þitt hjarta og hönd þín dáðum,
ef hugsun fleygri verðugt mark þú átt,
ef sigri og hrakför, blekkingunum báðum,
þú brugðizt getur við á sama hátt,
ef sannleifc þínum veiztu snápa sn.ua
> snörur flóna, en bugast efcfci af þvi,
og lítur höll þíns lífs í rústamúga,
en iotnu baki hleður grunn á ný,—
Ef treystist þú að hætta öllu í einu,
sem ævilangt þér vannst, í hæpið spil,
og tapá og byrja á ný með ekki neinu
og nefna ei skaðann sem hann væri ei til,
ef færðu knúið hug og hönd til dáða,
er hafa bæði þegar lifað sig,
og þú átt framar yfir engu að ráða,
nema aðeins vilja, er býður: Stattu þig! —
Ef höfðingi ertu í miðjum múgsins flokki
og málstað lýðsins .trúr -í fconungsfylgd,
ef hóf sér kunna andúð þín og þokki,
og þó ertu ávallt heill í fæð og vild,
ef hverri stund, er flughröð frá þér líður,
að fullu svarar genginn spölur þinn,
er jörðin þín og það, sem lífið býður,
og þá ertu orðinni maður, sonur minn!
n
En Rudyard Kipling átti líka
viðkvæma strengi á hörpu sinni,
og þá sló hann blítt, þrátt fyrir
mikilmennskuna og skapríkið.
Magnús lætur honum mælSSb
svo í ljóðinu Móðir mín:
Þótt hæsta gál'ga eg hengl á,
ó móðir mín, ó móðir mín,
ég veit, hvers ást mér yrði hjá,
ó móðir mín, ó móðir mín.
Þótt. drekkt mér væri í dýpstum mar,
ó móðir mín, ó móðir mín,
ég veit, hvers tár mín vitjuðu þar,
ó móðir mín, ó móðir mín.
Þótt fordæming mig féll á,
ó móðir mín, ó móðir mín,
ég veit, hvers bæn mér bjargaði þá,
ó móðir mín, ó móðir mín.
Þannig var þessi stóra brezka
sál. Hún speglar margt og verð
ur ekki könnuð í sjónhendingu,
enda djúp og tær lind mann
rænna tilfinninga.
Helgi Sæmundsson.
OÓÓOOÓOOOOOOOOOÓOOÓOOOOOÓOOÓOOOOÓOOOOOOOOOOÓOOOOOÓOOOOÓÓOOOOÓOÓÓA
SÖMU VANDAMÁL HÉR 06 ERLENDIS
VERÐLAGNING landbúnaðaraf
urða var til umræðu í neðri
deild Alþingis fyrir nokkru og
entist þingmönnum allan fund
artíma deildarinnar í sex daga.
Þó er rétt að taka eftir, að um
ræðurnar snerust ekki síður
um verðbólgu og efnahagsstjórn
^lmennt en landbúnaðarmáh
Hefur reynsla sýnt undanfarin
ár, að þingmenn grípa jafnan
eitthvert mál í byrjun þings
og nota það sem tilefni til al
mennra umræðha, því þeim
liggur margt á hjarta eftir
þinglilé. Væri cðlilegra að for
sætisráðherra gæfi í upphafi
hvers þings stefnuyfirlýsingu,
eins og dr. Bjarni Benedikts
son gerði á þessu hausti en
2—3 dögum síðar verði almenn
ar umræður um ræðu hans.
Annars voru umræðurnar um
landbúnaðarmálin fróðlegar —
að svo miklu leyti sem þær
héldust við efnið. Þegar þær
eru skoðaðar í samhengi við
annað, sem gerzt hefur, kemur
í ljós, að verkalýðsflokkarnir
lialda uppi liarðri gagnrýni í
þessum mólum, en borgara-
flokkarnir eru í vörn. Sjálfstæð
ismenn fara með landbúnaðar
mál í ríkisstjórn en fjarri lagl
er að halda fram, að vandamál
: iandbúnaðarins stafi af verkum
núverandi ráðamanna fremur
en fyrirrennara þeirra, þótt
framsókn vilji láta líta svo
út.
Þau vandamál íslenzks land
búnaðar, sem Alþýðuflokks-
menn hafa bent á, eru nákvæm
lega hin sömu og landbúnað
ur annarra Evrópulanda á við
að stríða. Stafa þessir erfiðleik
ar af víðtækri þjóðfélagsþróun,
og hefur lausn þeirra reynzt
mjög erfið.
. Tímarit OECD, Efnahags- og
framfarastofnunarinnar, gefur
glögga mynd af þessum erfið
leikum. Bændur vilja auka tekj
ur sínar og reyna í því skyni
að auka fi-amleiðslu,- meðal ann
ars með aukinni tækni. Þá
eykst frámleiðslan meira en
svo, að markaðurinn geti við
tékið, og fcemur til skjalanna
meiri eða minni offramleiðsla.
Ríkisvaldið grípur í tatimana
og gerir margvíslegar váðstaf
anir, sem oft kosta stórfé.
Þetta sama hefur gerzt hér
framleiðslan hefur aukizt, sér
staklega á mjólkurafurðum, og
ríkið hefur neyðzt til að greiða
útflutningsbætur.
Tímarit OECD segir, að lausn
þessa vanda virðist helzt vera
sú, að fækka smábændum og
flytja vinnuafl frá landbúnaði
til annarra atvinnugreina, en
gera búin stærri og hagkvæm
ari. Þannig sé hægt að tryggja
bændum nógu góðar t.ekiur og
komast hjá offramleiðslu.
Enda bótt fáir vilii ganga
inn á slíka stefnu hér á landi
linfur þróunin í raun verið
í bessa átt. Þó er hæpið, að
fólki við landbúnað megi enn
fækka miðað við bá öru f.iölg
un bióðarinnar, sem vænta má:
Með skinulegri vinnubrögðum
þarf að hafa framleiðsluna sem
næst eftirsnurn og forðast liin
ar miklu útfiutningsupubætur.
sX><X*00000000<X><KX>000<>00000<><X>0000<><^00<>0<>00<><X><><>0<><><X>0«<>0<XXX><><>í>
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 17. nóv. 1065 7