Vísir - 04.12.1958, Page 2

Vísir - 04.12.1958, Page 2
2 JÓLABLAÐ VÍSIS Miklabæjar-Solveig. Stúlka ein, er Sólveig hét, "var hjá séra Oddi Gíslasyni á Miklabæ.1) Hvort sem prestur hefur þá verið milli kvenna, ■eða verið búinn að missa konu .sína, er óvíst, en hitt er víst, að stúlka þessi lagðist á hugi við prest, og vildLum fram allt, að hann ætti sig; en prestur vildi ekki. Af þessu varð stúlkan sturluð, og sat um að sálga sér, er henni gafst færi á. Kona ein svaf hjá henni á Tiæturna, sem Guðlaug hét Björnsdóttir, systir séra Snorra á Húsafelli, til að verja henni að fara ofan; en á daginn höfðu allir heimamenn gát á henni. Bitt kvöld í ljósaskiptunum ikomst Solveig þá ofan, og stökk þ>egar út í tóptarbrot, er var á dúninu. segja að Víðivöllum, og leið svo dagurinn, að hann kom ekki. Heimamenn voru óhræddir um hanri, af því þeir vissu, að presti var ávallt fylgt, ef hann var seint á ferð. Það var og í þetta skipti, að presti var fylgt heim að tún- inu á Miklabæ; annars var vant að skilja ekki við hann, fyrr enj hann var kominn á fund heima- eftir honum á öllum bæjum, sem líkindi þóttu, að hann hefði að komið, og fékkst þá sú fregn, að honum hefði verið fylgt heim að túngarðinum um kvöldið, en hann ekki viljað fylgdina leng- ur. Eftir það var gcörður mann- söfnuður, og hans leitað í marga daga samfleytt. En allt kom það fyrir ekki. Siðan var leitinni héfði þótt Sólveig kóma til sín,j og segja, að ekki skyldi sér þetta duga, og' aldrei skyldi hann visarai verða, hvað orðið hefði um séra Odd, þar með hefði hún lagt á sig hendur, og ætlað að skera sig á háls með stórri sveðju, og kenndi hann enn sársaukans, er hann vakn- aði. Eftir það hætti Þorsteinn þeim ásetningi sínum, að graf- f^onte inn újB 'rnááon, ^JJroIj^iótoÉu ont LlM: MiLU ar- otuet % Þótt þjóðsagan um hvarí séra Odds á Miklabœ sé þjóðfrœg, birtir Vísir hana hér eftir Þjóðsögum Jóns Árnasonar, sem eins Vinnumaður var ’hjá presti, •er Þorsteinn hét; hann var ötull •og ófyrirleitinn. Hann varð var “V’ið Sólveigu, er hún hljóp úr bænum, og veitti henni þegar cftirför. En svo var hún hand- fljót, að hún var búin að skera sig á háls í tóptinni, er hann ( ÍT að«íá e-r saí’ að í°rstemi, konar íorspjall fyrir þeim þœtti, er á eftir fylg- hafi orðið ao orði, er hann sa, x 1 ■í hvemig bióðið fossaði óstöðv- jr Cg fjQijar um það, þegar leifar Sólveigar andi úr hálsinum á henni: „Þar tók andskotinn við henni.“ VOrU fluttar í VÍgða mold. Sólveig svaraði því engu; en svo mikið skildi hann af því„ sem hún sagði, að hún bað hann, að skila til prests, að grafa sig ........ — —"" .....”|' i kirkjugarði. Eftir það blæddi ekki að fara lengra, því nú sín, og seð svo fyrir, að hann ” ' ’ ....... ' fengi ekki leg í kirkjugarði, og að hún mundi hafa haft hann urinn við prest, eftir því sem með sér í dys sína; en þó var manna. Þá sagði hann við fylgd hætt, og töldu flestir það víst, armanninn, að hann þyrfti nú j að Sólveig mundi hafa efnt orð henni út, svo hún dó. Þorsteinn j mundi hann komast klakklaust sagði tíðindin heim, og bar hmm, og þar skildi fylgdarmað presti kveðju hennar, og bæn xim legstað í kirkjugarði. Prest- ur leitaði til þess leyfis hjá yf- jrboðurum sínum, en félck af- svar, þar eð hún hefði farið sér sjálf. Á meðan þessu fór fram, stóð lík Sólveigar uppi; en nóttina eftir að prestur hafði fengið af- svarið, dreymdi hann, að Sól- veig kæmi til sín og segði: „Fyrst þú vilt ekki unna mér Jegs í vígðri mold, skaltu ekki mjóta þar legs heldur.“ Var hún þá með reiðisvip miklum, þeg- ar hún vasaði burtu. Eftir þetta var lík Sólveigar dysjað utan ikirkjugarðs og án yfirsöngs. En skömmu síðar fór að bera á því, að hún ásótti séra Odd, þegar hann var einn á ferð, hvort sem hann reið á annexí- una að Silfrastöðum, eða annað. Þetta varð mjög héraðsfleygt, svo hver maður gjÖrði sér að skyldu að fylgja honum heim, einkum ef hann var seint á ferð eða einn. Einu sinni reið séra Oddur á annexíu sína, en aðrir Hann var þar prestur 1768 hann sagði síðan sjálfur frá. Um kvöldið á vökunni heyrðu heimamenn á Miklabæ að kom- ið var við bæjarhurðina; en af því þeim þótti nokkuð undar- lega barið, fóru þeir ekki til dyra. Síðan heyrðu þeir, að komið var upp á baðstofuna í mesta snatri, en áður en sá fékk ráðrúm, til að guða, sem upp kom, var hann dreginn ofan aftur, eins og tekið hefði verið aftan í hann, eða í fæturna á honum; jafnframt þóttust menn þá heyra hljóð nokkurt. Síðast, er komið var út um kvöldið, sáu menn að hestur prestsins stóð á hlaðinu, og var keyrið hans og vettlingarnir undir sessunni í hnakknum.1) Varð mönnum nú mjög órótt af þessu öllu, því menn . sáu, að prestur hafði komið heim, en var nú allur horfinn. Var þá farið að leitg að honum og spurt þar aldrei leitað. Þorsteinn Björnsson. Þegar allri leit var hætt, á- setti Þórsteinn, vinnumaður ast eftir, hvar prestur væri nið- prests, sér að hætta ekki, fyrrj.ur kofninn.-) Lítið hefur borið en hann yrði þess vísari, hvað á Sólveigu síðan. Þó hafði séra orðið hefði um húsbónda sinn. J Gísli, sem síðast var prestur að Þorsteinn þessi svaf í rúmi rétt Reynistaðaklaustri (1829—51), á móti konu þeirri, er sofið hafði hjá Sólveigu, og var hún bæði skýr og skygn. Þorsteinn tekur sig til eitt kvöld, safnar saman fötum og ýmsu, sem var sonur séra Odds, sagt frá því, að fyrstu nóttir.a, sem hann svaf hjá konu sinni, hefði Sól- veig ásótt sig ákaflega, svo hann hefði þui'ft að hafa sig 1) Aðrir segja, að keyrið og annar vettlingurinn hafi fundizt á bæjarkampinum, en lokkur úr faxi hestsins utan við. hann var heljarmenni til bui’ða, sem faðir hans. Aðrar sögur hafa ekki farið af Sólveigu. af prestinum, leggur það undirj anan við, að verjast henni; en höfuðið á sér, og ætlar að vita, hvort sig dreymi hann ekki, en biður Guðlaugu að liggja vak- andi í rúmi sínu um nóttina, og vekja sig ekki, þó hann láti illa í svefni, en taka eftir. því, sem fyrir hana beri;. þgr með lét hahn loga ljós hjá sér. Ástæðan til þess, að ég skrifa þessa eftirfarandi lýsingu og að- draganda til þess að ég vann Leggjást þau svo bæði fyrir; Guðlaug verður þess vör, að' að uppgreftri beina Miklabæjar Þorsteinn getur með engu móti, Solveigar, er sá, að enn í dag sofnað framan af nóttinni, enjheyri ®S marga telja það vafa, að þau réttu bein séu fundin. Langár mig til að varpa svo skýru Ijósi. yfir það, að allir, sem um það hugsa, geti séð, að það ,er engum vafa undir- orpið. Miklibær. þó fer svo um síðir, að. svefninn sigrar hann. Hún sér þá> að litlu seinna kemur Sólveig, og held- ur á einhverju í hendinni, sem hún sá ekki glöggt I|vað var; gengur hún inn á gólfið og að skör fyrir framn rúm Þorsteins, því götupallur var í baðstof- unni, og grúfir yfir hann og sé.r, að hún myndár til á hálsin- urn á Þorsteini, eins og hún vildi bregðá á barkanh á honum. • I því fer Þorsteirín áð láta illa í syefninum, og brýst um á hæl pg hnakka í rúminu. Þykir henni þá að svo búið megi ekki lengur standa, fer því ofan og v.ekur: Þorsteip, en vofa Sól- veigar hopar fyrir henni og fékk ekki staðizt augnaráð hennar. En það sér Guðlaug, að rauð rák var á hálsinum á Þor- steini, þar sem Sólveig. hafði myrídað til skurðafins. Síðan spyf húh Þorstéin," hvað hann ár hjá Guðríði eftir þenna at- hafi dreymt; harín sagði, að sér burð; Fyrstu deili á leiði Solveigar. Á æskuárum minum heima á Miklabæ, man ég eftir þúfu, sem var við norðausturhorn kirkjugarðsins austanvert. Heyrði ég sagt, að þar væri leiði Solveigar. Á þeim árum bjó í Grundarkoti gamall mað- ur, sem Jónas hét, faðir Jónas- ar, sem hefur að undanförnu 2) Þessi saga er Jekin efiir Guðríði Magnúsdóttur, ljósnióður í Reykj-avik; en liún hafði hana eftir Guðlaugu, sem dvaldi'mörg verið brúarvörður við Grundx arstokk. Eitt sinn, er Jónas kom að Miklabæ, barst í tal á milli okk- ar, hvar Solveigai’leiði væri. Benti ég honum á fyrrnefnda þúfu og sagðist hafa heyrt, að þar hvíldi Miklabæjar Solveig. Þá sagði hann mér, að í sinni æsku myndi hann eftir fjörgam* alli konu, sem mundi Miklabæj- arkirkjugarðinn kringlóttan* Hafði hún sagt, að Soiveigar- leiðið hefði verið norðan við garðhringirín, austarlega. Þegari garðinum var breytt, nokkru1 seinna, og hann gerður ferkantx aður, hefði leiðið lent undiri garðsveggnum, en það væri ekki svo austarlega, að það gæti' verið rétt, að þessi þúfa væri: leiði Solveigár, heldur murxdi’ hún vera örlítið vestar. Stœkkun á kirkjugarð'.num í Mikiabæ og grafartekt í nýja gorðaukanum. Á árunum 1907—1S09 vari kirkjugarðurinn á Miklabæ aukinn út til norðurs, sökum þrengsla í gamla garðinum. Ég man vel þá stækkun, og vana þar við’gi’jótakstur með öði’um sóknarmönnum unz sú viðgerð á kii’kjugarðinum var búin. Ef þær sagnir væru réttar, sem hép að undan getur, með leiði Sol- veigar, hlaut það að hafa lent inni í þessum nýja garðsauka. Árið 1915 er ég kominn fra Miklabæ og farinn að búa a Hrólfsstöðum, næsta bæ. Þá er, Sigui’ður Einarsson, núverandíl bóndi á Hjaltastöðum, húsmað- ur hjá mér. Þá um haustið var, hann fenginn til að taka gröf í gai’ðinum á Miklabæ. Jarða átti gamla konu, Guðrúnu Hallsdóttur frá Hjaltastaða- hvammi. Þessi gröf, sem Sig- urður tók ásamt öðrum manni, Jóhannesi Bjarnasyni fra Grundarkoti, var tekin í nýja garðaukanum, suður við gamla garðstæðið, austarlega, skammtj frá austurvegg garðsins. Þeir, komu þar ofan á kistu, sem sneri frá norðri til suðurs. Kist- an sýndist heilleg, úr þykkurrt borðum. Þeir tóku kistuna uppr og færðu fjalir og líkamsleifar undir grafarbakkann að sunn- an. Liðaðist hún í sundur við tilfærsluna. Sást þá, að það var kvenmaður, sem þarna hvíldL Bein voru þá öll mjög heil, svart, hrokkið hár og nokkufS af fötum. Frá þessu öllu var mjög vel gengið, því umbún-* aðui’ sem beztur veittur a5 sunnan við þá kistu, er nú átti að leggja þar niður. j Þótti þá öllum, sem um þettgj vissu, alveg fullvíst, að þetta væri kista Miklabæjar Solveig- ar. Enda nákvæmlega á sama' stað og Jónas heitinn frá Grund- arkoti sagði mér að vera mundi Farið að leita beina Solveigari og orsakir til þess að ég fór ac? taka virkan þátt í þeirri leit. Seint í júnímánuði árið 1937 var ég í vegavinnu eða braut- argerð hjá Gísla Gottskálkssyni, út hjá Frostastöðum. Þá var það einn laugardag, að ég legg mig -upp í rúm í tjaldi mínu, eftir hádegismat. Líklega hef ég rétt fest svefn, þó fannst mér það ékki vera. Sýndist mér þá maður koma inn í tjaldi’o. Hann var allhár vexti, dökk- hærður, með klippt skegg eða nokkra skeggbrodda, hinn karl- Framh. á bls. 35. .

x

Vísir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.