Tölvumál - 01.03.1996, Blaðsíða 26

Mars 1996
Frá orðanefnd
Notkun tengistriks
Flest ný hugtök er varða tölvur
og tölvunotkun berast til íslands
undir enskum heitum. Þegar mynd-
uð eru íslensk heiti eftir enskum
fyrirmyndum þarf meðal annars að
gæta þess að í íslensku er mun
algengara að nota tengistrik milli
laustengdra orða en í ensku. Sem
dæmi má taka:
DOS text file DOS-textaskrá
Á ensku er þetta heiti ritað sem
þrjú aðskilin orð. Islendingum
hættir stundum til að apa eftir ensk-
unni og slíta íslensk orð í sundur,
rita t.d. þetta heiti sem DOS
textaskrá eða jafnvel DOS texta
skrá. Samkvæmt íslenskri ritunar-
hefð á að rita DOS-textaskrá. I
orðaforða á sviði tölvumála er ara-
grúi hliðstæðra dæma um tengingu
skammstöfunar eða sémafns við
eftirfarandi orð þar sem ber að
jafhaði að nota tengistrik í íslensku.
Nokkur önnur dæmi:
Pascal program Pascal-forrit
IJNIX operating system
UNIX-stýrikerfi
WORD text processor
W ORD-ritvinnslukerfi
Rétt er að vekja athygli á því
að í flóknari dæmum, svo sem
ensku heitunum Windows 95 ver-
sion og MS-DOS 6.22 software,
fer málið að vandast. Engar hald-
góðar ritreglur eru þá tiltækar í
íslensku. Sumir rita Windows 95
útgáfa en aðrir Windows 95-
útgáfa. Ekki er lagður á það dómur
hér og nú hvort betra er eða réttara
að rita tengistrikið eða sleppa því
í slíku tilviki. Hins vegar er þetta
nefnt til að minna á að þörf er á
ítarlegri reglum um notkun tengi-
striks og sú þörf er ekki takmörkuð
við tölvumál.
Arkamatari eða
arkaskammtari
I síðasta tölublaði Tölvumála,
desember 1995, kemur fyrir í grein
orðanefndar, bls. 26, hugtakið:
sheet feeder arkamatari, arka-
skammtari
í Tölvuorðasafni, 2. útg. 1986,
stendur hins vegar:
sheet feeder arkaskammtari
Orðanefnd hafði komist að því
að arkamatari væri útbreitt heiti á
þessu hugtaki og ákvað því nýlega
að taka það orð upp sem aðalheiti.
Eftir nánari athugun hefur orða-
nefnd nú snúist heilan hring og vill
halda sig við orðið arkaskammtari
eingöngu en hafna orðinu arka-
matari með eftirgreindum rök-
semdum. Foreldrar mata böm sín
á hollri fæðu en þeir mata ekki
fæðuna í börnin. Hins vegar er
mönnum skammtaður matur á
diskana. Samkvæmt þessari sam-
líkingu matar umrætt tæki tölvu-
prentarann á pappírsörkum og um
leið skammtar það arkimar í prent-
arann eftir þörfum. Tækið gæti því
heitið annaðhvort prentaramatari
eða arkaskammtari en ekki
arkamatari.
Stafur eða tákn
í 7 bita stafamengi fýrir tölvur
rúmast 128 stafir en í 8 bita stafa-
mengi 256 stafir. Stafur er hér not-
aður í sömu merkingu og enska
orðið character, þ.e.a.s. í víðari
Eftir Stefán Briem
merkingu en bókstafir og tölustafir,
og tekur einnig til greinarmerkja,
sviga af ýmsu tagi og annarra
prenthæfra ritstafa sem taka einn
stafreit hver. Stafir nr. 0-31 og nr.
127 kallast stýristafir (e. control
character). Þeir eru ekki ritstafir
heldur notaðir til að tilgreina ýmsar
stýriaðgerðir í tölvunotkun. I ár-
anna rás hafa margir fremur viljað
kalla þessa stafi stýritákn og nota
tákn almennt fyrir enska orðið
character í þessari merkingu. Það
telur orðanefnd afar óheppilegt.
Reynsla orðanefndar er sú að eina
leiðin til að komast hjá merkingar-
legum árekstrum við notkun
þessara hugtaka og annarra hug-
taka tengdum þeim sé að halda sig
einvörðungu við heitið.sto/wr fyrir
þetta hugtak. Orðið tákn kemur þá
að góðu gagni sem íslenskun á erl-
enda orðinu symbol. Þegar áríð-
andi er að ekki leiki vafi á að átt sé
við stafí þessari víðu merkingu má
stundum nota orðið tölvustafur (e.
byte) sem er heiti á nátengdu
hugtaki. Niðurstaðan er því:
character stafur
character box stafreitur
character set stafamengi
character string stafastrengur
control character stýristafur
graphic character ritstafur
symbol tákn
symbol string táknstrengur
Stefán Briem er ritstjóri
Tölvuorðasafns og
starfsmaður orða-
nefndar Skýrslutækni-
félags íslands. Netfang:
stefan@ismal. hi. is
26 - Tölvumál