Vísir - 07.11.1962, Blaðsíða 9

V í SIR . Miðvikudagur 7. nóvember 1962.
9
Gunnar Thoroddsen fjármálaráðherra:

SOGSVIRKJUN 25 ARA
Sogsvirkjunin
nú 73 þús. kílóvött.
Fyrir nokkrum dögum voru
liðin 25 ár frá því er fyrsta
Sogsvirkjunin tók til starfa. 25.
október 1937 var Ljósafoss-
stöðin tekin í notkun og tendr-
uð ljós frá þessari fyrstu stór-
virkjun á íslandi, en síðan hef-
ur hver virkjunin rekið aðra.
Þessi fyrsta virkjun var tvær
vélasamstæður, samtals 8.800
kílóvött. 7 árum seinna var
sett upp þriðja vélasamstæð-
an, 6.400 kílóvött. Aflið í
Ljósafossi er því samtals
15.200 kílóvött.
Næstu stórvirkjun var lokið
í október 1933, en það var
írafossvirkjunin með 31 þús.
kílóvatta afli. Þá ko$p virkjun
Efra-Sogs, sem hlaut nafnið
Steingrímsstöð, og var tekin i
notkun haustið 1960. Þar er
vélaafl 27 þús. kílóvött. Heild
arvélaafl Sogsvirkjunar er því
nú rúmlega 73 þús. klívött.
Aðrar vatnsvirkjanir
33 þús. kilóvött.
Til þess að menn átti sig
betur á afli þessara virkjana,
má geta þess til skýringar, að
aðrar vatnsvirkjanir í landinu
hafa samtals 33 þús. kílóvött.
Sogsvirkjunin ein framleiðir
því meira en tvöfalt rafmagn
á við allar vatnsaflsstöðvar
aðrar á íslandi til samans.
Nú stendur fyrir dyrum aukn
ing írafossstöðvar um 15:500
kílóvött. Fest hafa verið kaup
á vélum og rafbúnaði og bygg-
ingarframkvæmdir eru í þann
veginn að hefjast.
Sameign Reykjavíkur
og ríkisins.
í upphafi var Reykjavíkur-
borg ein eigandi Sogsvirkjun-
arinnar, og þannig stóðu sakir
fram til ársins 1949. Þá var
gerður sameignarsamningur
milli ríkisins og Reykjavíkur,
og var hann byggður á gild-
andi lögum um Sogið.
Með þeim samningi var á-
kveðið, að Reykjavíkurbær
skyldi vera eigandi að meiri-
hluta, þangað til Sogið yrði
fullvirkjað, en þá skyldi það
vera helmingaeign beggja
aðilja.
Stjórn Sogsvirkjunar skipa
þrír menn frá borgarstjóm
Reykjavíkur, og tveir af hálfu
ríkisins.
Frumkvæðið
hjá Reykjavík.
Frumkvæðið að virkjun Sogs
ins og allur undirbúningur var /
frá öndverðu í höndum Reykja
víkurbæjar.
Það var þegar á árinu 1917,
sem Reykjavíkurbær keypti
vatnsréttindi í Sogi.
Áður en hafin var virkjun
Elliðaánna 1919, var rannsak-
að, hvort rétt væri að ráðast
þá í virkjun Sogsins.
Athuganir og mælingar fóru
svo fram á ýmsum virkjunar-
möguleikpm í Sogi. Töldu sér-
fræðingar, að fjárhagsgrund-
völlur fyrir virkjun þar fengist
ekki, fyrr en íbúaf jöldi Reykja-
víkur væri kominn upp í 30
þús. manns, en um þessar
mundir voru íbúar aðeins 15
þúsundir.
En með hinum öra vexti
Reykjavíkur var fyrirsjáanlegt,
að ekki mundi líða á löngu,
unz skapaðir væru möguleikar
og fjárhagslegur grundvöllur
fyrir Sogsvirkjun, og var þvi
unnið áfram að undirbúningi
virkjana þar.
Jón Þorláksson útvegaði
fé til fyrstu virkjunar
Sogsins.
Árið 1931 var málum það
langt komið, að lagt var fyrir
Alþingi frumvarp til laga um
virkjun Sogsins.
Eigi tókst þó að fá lög um
virkjun Sogsins samþykkt
fyrr en 1933.
Það féll í hlut Jóns Þorláks-
sonar að hrinda fyrstu virkjun
Sogsins af stað og útvega fjár-
magn til hennar. En fram-
kvæmdastjóri Sogsins frá upp
hafi hefur verið Steingrímur
Jónsson.
Eignir og skuldir
Sogsvirkjunar.
Allar eignir Sogvirkjunarinn
ar eru nú bókfærðar á 615,2
milljónir. Skuldir þennar eru
563,5 milljónir, og skuldlaus
eign bókfærð er þvf talin 51.7
milljónir króna. Raunveruleg
eign er miklu meiri. Ef færa
ætti allar stöðvamar til nú-
verandi verðlags væru það um
777 milljónir króna. Miðað við
þá tölu væru skuldlaus eign
þvf 213.5 milljónir.
Framtíðin.
Nú eru f undirbúningi ný
lög um Sogið. Þarf þar m. a.
að ákveða, hvenær helminga-
eign ríkis og Reykjavíkurborg
ar komi til framkvæmda, og
um framtíð þessa mikla fyrir-
tækis.
Það er ekki ástæða til þess,
að Sogsvirkjunin láti staðar
numið um virkjanir, eftir að
Sogið er fullvirkjað. Þetta fjár-
hagssterka og reynda fyrirtæki
á ekki að vera rekstrarfyrir-
tæki eitt fyrir þær aflstöðvar
sem til verða þá í Sogi. Vafa-
laust er það hyggilegt fyrir
þjóðina alla og fyrir Rvíkur-
borg, sem hefur mikilla hags-
muna að gæta um raforkumál
sín í framtíðinni, að Sogsvirkj
unin, sameign Rvíkur og ríkis
ins, taki að sér nýjar virkjanir
til að fullnægja raforkuþörf á
Suð-Vesturlandi. En orkuveitu
svæði Sogsvirkjunarinnar nær
nú alla leið vestan úr Borgar-
firði og austur undir Eyjafjöll
og til Vestmannaeyja. Meira en
helmingur þjóðarinnar nýtur
rafmagns frá Sogsvirkjuninni,
eða um 100 þúsund manns.
Sogsvirkjunin.
NY BOK:
Gróðursjúkdómar
og varnir gegn þeim
Fyrir nokkru er komin út á
vegum Atvinnudeildar háskól-
ans bókin „Gróðursjúkdómar og
vamir gegn þeim“, sem Ingólfur
Davíðsson magister hefir samið.
Þetta er hið þriðja af leiðbein-
ingarritum Atvinnudeildar háskól-
ans, búnaðardeildar, og segir höf-
undur í örstuttum formála, að bók-
in komi vonandi „að gagni bæði á-
hugamönnum í garðrækt og at-
vinnugarðyrkjumönnum og ættu
ennfremur kaflar í henni að vera
nothæfir til kennslu í bændaskól-
um og garðyrkjuskólanum".
Rétt er að taka hér upp stuttan
kafla úr inngangi bókarinnar, en
þar segir svo:
„Sumar ræktaðar jurtir virðast
sérlega kvillagjarriar og er það í
rauninni ofur eðlilegt. Við knýjum
þær til aukins vaxtar með náklum
áburði og fleiri aðgerðum. Jurt,
sem er rekin áfram til að vaxa sem
örast og gefa mikla uppskeru, þarf
líka sérlega nákvæmni í umönnun
og vernd, ef vel á að fara. (Sbr.
t.d. hánytja mjólkurkýr.) — Svo
er annað atriði. Flestar ræktarjurt-
ir eru aðfluttar, sumar langt sunn-
an úr löndum, þar sem vaxtarskil-
yrði eru mjög á annan veg en hér.
Eru ýmsar þeirra ræktaðar í gróð-
urhúsum hér á landi, t.d. gúrkur,
tómatar og fjölmörg blóm. Reynt
er að hlúa sem mest að mörgum
öðrum úti í görðum, en oft er samt
erfiðleikum bundið að veita þeim
rétt kjör. En réttilega og vel þarf
að búa að gróðrinum umfram allt.
Án þess koma lyf og sjúkdóma-
varnir að litlu gagni. En ef ræktun
in er í góðu lagi, getur skynsam-
leg notkun plöntulyfja og ýmsar
' arúðarráðstafanir stuðlað mjög
að því að tryggja uppskeruna og
afstýra vanhöldum".
Bókinni er skip í sjö höfuð-
kafla, og skúlu heiti þeirra birt
hér mönnum til glöggvunar á efn-.
inu: Sjúkdómar í matjurtagarðin-1
; um, Sjúkdómar á túni og akri,
1 Sjúkdómar í trjám og runnum,
Gróðurhúsajurtir og skrautjurtir í
| görðum, Sjúkdómavaldar, sameig-
inlegir mörgum plöntutegundum,
Plöntulyf og notkun þeirra, og
Sjúkdómar og vanþrif stofujurta.
Aðrir kaflar eru svo plöntutegunda
skrá, sjúkdómaskrá og plöntulyfja-
skrá.
Garðyrkja er nú orðin svo út-
breidd og menn verja bæði svo
miklu fé og tíma til að stunda
hana — ýmist sem atvinnu eða
sér til skemmtunar — að menn
ættu að sjá sér hag í því að afla
sér bókar þeirrar, sem hér um
ræðir. Fjöldi mynda er til skýring
ar á efninu, og verður bókin mun
aðgengilegri fyrir þá sök. Stærð
bókarinnar er 168 bls. í stóru broti
og frágangur vandaður. Ekki er
þess getið, hvar bókin er prentuð.
Kolka læknir
heiðraður
Páll Kolka læknir hefur hlotið
heiðursverðlaun úr gulli, árið 1962,
úr Heiðursverðlaunasjóði Daða
Hjörvar, fyrir útvarpserindi, hin
síðustu misseri, um misfellur í þjóð
félaginu, örlög jarðarbarna og rök
mannlegrar tilveru, flutt á hreinni
og lifandi tungu af sterkum hug
og stórmannlegri bersögli.
(Frétt frá dómnefndinni 5. nóv.
1962).