Vísir - 27.08.1963, Blaðsíða 7

V í SIR . Þriðjudagur 27. ágúst 1963.
7
Sigurjón Björnsson sálfræöingur:
SKAPRÍKI
Magnús Björnsson, ríkisbókari
TTVAÐ eigum við að gera,
þegar börnin okkar hafa
stjórnlaust skap, reiðast ofsa-
lega við minnsta tilefni, berja
eða bíta og láta öllum illum lát-
um? Svipaðra spurninga spyrja
foreldrar oft og ekki er þeim
alltaf auðsvarað. Það verður
heldur ekki hægt hér. Aðeins
langar mig að benda á nokkur
atriði sem æskilegt er að hafa
vel í huga, þegar glímt er við
þetta vandamál.
1 fyrsta lagi er að minnast
þess„ að börn eru ákaflega mis-
munandi að eðlisfari hvað skap-
ríki varðar. Sum eru mjög skap-
mikil og sterk í lund, önnur
daufgerðari og þýðari. Og vita-
skuld verður eðlisfari skapmik-
illa barna ekki breytt að neinu
ráði. Ef allt er með felldu verð-
ur lyndiseinkunn þeirra ávallt
7. grein
slík. Ber það sízt að harma, því
að mikið skap er oft önnur hlið
dugnaðar og þreks, sem getur
komið manni í góðar þarfir. En
það liggur í hlutarins eðli, að
börn, sem þannig eru gerð, eru
býsna oft vandmeðfarnari í upp
eldi og þarf að nota vlð þau
mikla lagni, svo að ekki skapist
kergja, þrjózka og önnur óæski
leg einkenni.
I öðru lagi er að athuga, að
geðshræringar barna eru sízt
veikari en hjá fullorðnum, en
hins vegar er hæfileikinn til að
stjórna þeim mun minni. Þetta
þýðir það, að sé allrar sanngirni
gætt ber okkur að sýna börnum
mikið umburðarlyndi í þessum
efnum. Það er hér hollt að
muna, að þrátt fyrir það, að við
hinir fullorðnu teljum okkur
standa börnunum miklu framar
að viti og þroska, bregzt okkur
iðulega sú list að hafa hemil á
geðshræringum okkar og hví
skyldum við þá undrast, þótt
börnunum gangi það illa. Þetta
er ekki sagt til að mæla bót
ofsa eða ofstopa hjá börnum,
heldur einungis til að minna á,
að þau eiga auðvitað að njóta
sömu mannréttinda og við full-
orðnir tökum okkur.
svo er þriðja atriðið: van-
^ stilling barna er fjarri því
að vera alltaf eðlislæg. Miklu
oftar er hún afleiðing einhvers.
Hversu oft verðum við ekki vör
við, að skapsmunir barna breyt
ast á skömmum tíma til hins
verra. Börn, sem áður voru
róleg, verða æst og örg, fá reiði
köst, fara í fýlu, lemja eða bíta
leikfélaga sína eða systkini,
hrekkja og stríða þeim. Reynsla
af börnum hefur sýnt svo að
ekki verður um villzt, að oftast
eru einhverjar ytri ástæður að
verki. E. t. v. hefur nýtt syst-
kini fæðzt og barninu finnst það
vera sett hjá. Breytingar hafa
orðið á heimilishögum f jölskyld-
unnar, t. d. flutningur í nýtt hús
næði með öllu, sem því fylgir,
svo sem missi gömlu leikfélag-
anna og aðlögun að nýjum. Það
getur verið um að ræða óróleika
og taugaþenslu hjá foreldrunum
sjálfum, sem veldur því að börn
in glata öryggi sínu og komast
úr jafnvægi. Það getur verið
hræðsla eða ótti, t. d. hræðsla
við refsingu, sjúkdóma, dauða
eða eitthvað annað. — En óvinn
andi vegúr er að telja upp alla
möguleika.
Þessi þrjú atriði eru sjálfsagt
ekki nema lítill hluti þeirra, sem
til greina geta komið og ég
nefni þau hér af því að mér
detta. þau fyrst í hug. Þau ættu
að nægja til þess að benda okk
ur á í hvaða átt við þurfum
helzt að fara, þegar leitað er úr-
bóta á þessum ágöllum barn-
anna okkar.
Við megum ekki vera of kröfu
hörð. Börn, sem skaprík eru að
eðilsfari þýðir ekki að reyna að
brjóta niður. Af þvf hlýzt illt
eitt. Kappkosta verður að leiða
þau jafnt og þétt af hlýju og
þolinmæði og kenna þeim þann-
ig smátt og smátt hina vand-
lærðu list að stjórna sjálfum sér
og finna geði sínu hæfilega far-
vegi. Enginn skyldi ætla að það
sé auðvelt starf, enda væri
mannheimur sjálfsagt nokkuð
öðru vísi álitum en raun ber
vitni, ef sá hluti uppeldisstarfs
ins tækist alltaf vel.
við megum ekki með
nokkru móti láta undir höf-
uð leggjast að huga að orsökum
skaperfiðleikanna. Sumir halda
ef til vill, að það hljóti að vera
ákaflega vandasamt og ekki á
færi • annarra en sérfróðra
manna Það er mikill misskilning
ur. Flestir sæmilega greindir
uppalendur eiga að geta komizt
langt áleiðis, svo fremi að næg-
ur vilji sé fyrir hendi og þar að
auki a. m. k. þrír eiginleikar:
hreinskilni, heiðarleiki og næm
réttlætiskennd. Aðferðin er eink
um sú að temja sér að taka vel
eftir barninu, hlusta vel og ræki
lega á það, setja vel á sig við
hvaða aðstæður skapofsi þess
kemur mest í Ijós. Ef við gerum
þetta vel og dyggilega fer ekki
hjá því, að fljótlega höfum við
öðlazt miklu dýpri skilning á
sálarlífi barnsins. Ósjálfrátt fær
umst við nær því og finnum
hvers það þarfnast mest og okk
ur fer að langa til að hjálpa því
í stað þess að láta okkur nægja
að refsa því. Börn eru afar fljót
að finna þvílíka afstöðubreyt-
ingu hjá foreldrum sínum og
svara henni jafnan með auknum
trúnaði. Hvað eftir annað rekur
maður sig á, að þessi einfalda
aðferð er nægjanleg til þess að
kippa í lag vandamálum, sem í
fyrstu virtust vera mikil og ó-
skiljanleg. Og það sem meira er
vert, sú afstaða foreldranna,
sem henni fylgir, getur gert
uppeldisstarfið að unaðslegri og
ógleymanlegri lífsreynslu fyrir
foreldrana sjálfa.
hið næsta þessum mikla mann-
kostamanni.
Ég kynntist Magnúsi fyrst við
lok heimsstyrjaldarinnar síðari, þá
nýkominn heim eftir margra ára
dvöl erlendis. Hann var þá for-
maður mötuneytisins Gimli og hef
ég hvorki fyrr né siðar kynnzt
áþekkri stofnun, þar sem tekizt
hafði að skapa annan eins sam-
Hinn 19. þ. m. lézt Magnús I eftir var tekið. Myndi fáum mönn-
■iBjörnsson. ríkisbókari á Landspítal | um með mjög grugguga samvizku
■JJanum í Reykjavík eftir langa van-: hafa hentað að dvelja langdvölum
^■heilsu.
■I Magnús var fæddur þann 8. maí
1*1904 að Narfastöðum í Viðvíkur-
J.sveit, yngstur fimm systkina. Hann
■Jstundaði nám í bændaskólanum á
I*Hólum og lauk prófi þaðan 1923.
’lSamvinnuskólaprófi 1925 og prófi
■Jfrá verzlunarskóla í Kaupmanna-
J.höfn 1930. Ári siðar gerðist hann
Vulltrúi í Ríkisbókhaldinu og 1935
I°varð hann ríkisbókari. — Jafn-
J.framt starfi sínu í Rikisbókhaldinu
■Jgegndi Magnús kennslustörfum við
I*nokkra skóla í bænum, siðast við
[[.Menntaskólann I Reykjavík.
.[ Öll störf Magnúsar einkenndust
J.af einstakri samvizkusemi, enda
■Ivar skapgerð hans slík, að hann
.■mátti ekki vamm sitt vita í neinu.
Jafnvel eftir, að hann var þrotinn
■Jað heilsu og þarfnaðist hvíldar var
/hugurinn svo bundinn við starfið,
*Iað honum sást ekki fyrir, en vann
.Jlangan og strangan starfsdag fram
J.undir það síðasta. Tilmæli nú-
•Jverandi fjármálaráðherra um að
[[■taka sér góða hvíld mat hann
■Jmikils, en hann þurfti bara alltaf
.;að Ijúka einhverju áður en af því
J.gæti orðið.
■| Hvar sem Magnús fór hlaut hann
í*að vekja athygli. Sivpurinn var I
;ísenn hreinn og gáfulegur. Hann
.;villti heldur ekki á sér heimildir
J*,með útliti. Meiri drengskaparmaður
■Jmyndi vandfundinn og jafnan
.Jreyndist hann bezt þegar mest lá
;-við. Þegar aðrir menn voru I þann
■Jveginn að vinna óhappaverk með
í;afskiptaleysinu einu saman tók
J.Magnús af skarið, gekk fram fyrir
■Jskjöldu og hélt þannig á málum að
hug og heimilisblæ þótt mjög ólík-
ir menn væru þar mötunautar.
Ekki verður sagt, að nein sér-
stök bindindisalda gengi yfir Is-
land á fyrstu mánuðunum eftir að
heimstyrjöldinni lauk og sízt myndi
Magnús hafa viljað láta sín getið
1 hópi þeirra manna, sem ekki
kunnu að meta gullna veig á góðra
vina fundi,- Hitt var honum jafn
framandi að kunna ekki fulla stjórn
á framferði sínu þótt áfengi væri
haft um hönd, og áttu þeir, sem
brutu almennt velsæmi undir yfir-
skyni ölvunar enga von falskrar
vorkunnsemi af hans hálfu, en
voru beðnir að taka afleiðingum
gerða sinna. Man ég ekki viðbrögð
annarra manna drengilegri og karl
mannlegri í senn en hans, ef bægja
þurfti frá Gimli mönnum, sem ekki
þekktu lögmál kurteisinnar.
Magnús Björnsson fylgdi Fram-
sóknarflokknum að málum en
ræddi yfirleitt ekki stjórnmál frá
flokkslegu sjónarmiði, til þess var
hann bæði of greindur og víðsýnn.
Þjóðarhagur var honum jafnan efst
í huga.
Þegar ég öðru sinni dvaldi lang-
dvölum erlendis lærði ég brátt af
reynslunni, að mjög voru viðbrögð
vina og kunningja heima misjöfn
ef þeir voru beðnir um smágreiða.
Ef einhverju erindi var beint til
Magnúsar brást aldrei að svar bær
ist fljótlega og þá alltaf búið að
athuga til hlítar það, sem um var
spurt. Sæti slíkra manna eru vand-
fyllt en því aðeins er minningu
þeirra sýndur fullur sómi að vand
að sé til vals eftirmanna.
Ég þekkti ekki æskuheimili
Magnúsar Björnssonar, en ég tel
víst að manngildishugsjónin hafi
setið þar í hásæti. Mannhelgi var
Magnúsi jafnan efst í hug ef rætt
var um menn og málefni og á ein
hvern hajlað. Slíkir menn vaxa í
minningunni löngu eftir að þeir eru
allir. Þeir hverfa ekki í móðu
gleymskunnar meðan nokkur er
uppi, sem man og virðir mannkosti
þeirra. ,
Ólafur Gunnarsson.
Áð ÚlfSjótsvatni
■-V.VJ
Framh. af 9. síðu.
konu sinni, Margréti Kristins-
dóttur. Björgvin segir okkur svo
frá:
„Strákunum er skipt niður í
flokka og hver flokkur hefur sitt
nafn. Nöfn flokkanna eru Ugl-
ur, Fálkar, Seppar, Mávar og
Hrafnar. Þessi sömu nöfn höfum
við notað hér s.l. 11 ár. Venju-
lega eru 6 drengir í hverjum
flokki, og hver flokkur hefur síð
an sinn skála.
Dagurinn hefst með þvi að
allir eru vaktir kl. 8. Þá hefst
þvottur niður við læk, par sem
hver hefur sitt þvottastæði. Eft-
ir þvottinn fer fram morgunleik-
fimi og kl. 8,30 er snæddur
morgunverður. Um níuleytið eru
verkfærin tekin fram og unnið
er fram að hádegismat. Kl. 1
er byrjað að vinna aftur og síð-
an er unnið til fjögur. Nú þarf
ég ekki að lýsa þessu meir fyr-
ir ykkur. Þið getið síðan séð
hvað tekur við“.
Við byrjum á því að gefa
strákunum auga, þar sem þeir
sitja við borðin og drekka, Sá
háttur er hafður á, að enginn
má setjast, fyrr en skólastjór-
inn gefur merki. Fyrst athugar
hann, hvort allir séu viðstaddir.
Ef einhver vantar í kaffi, vetóur
flokkurinn að gjalda fyrir það.
Mega strákarnir í þeim flokki
ekki setjast, fyrr en sökudólg-
urinn kemur, en þá verður hann
að bíða eins margar mínðtur og
hann tafði félaga sína. En Björg-
vin fræðir okkur á því að sem
betur fer þurfi sjaldan að grípa
til þessarar hegningar. Og til
þess að ekki verði kapp um að
ná í stærsta bitann, er sá háttur
hafður á, að drengirnir' skiptast
á um að byrja að borða.
Eftir að kaffinu lýkur er svo-
kallaður frjáls tími. Farið er í
ýmsa útileiki, frjálsar íþróttir,
handknattleik, fótbolta eða
skroppið út á vatn. Fálkar og
Mávar fara í knattspyrnu. Á Olf-
ljótsvatni er haldið m.a. knatt-
spyrnumót og keppt um bikar
sem Jónas B. Jónsson skátahöfð
ingi gaf. Eftir leikinn skrifar ann
ar foringjanna Iýsingu á leikn-
um, sem síðan er hengd upp á
auglýsingatöfluna. Meðan Fálk-
ar og Mávar keppa I knatt-
spyrnu fara Seppar og Hrafnar
út á vatnið. Sumir strákanna
tóku með sér veiðistengur í von
um það, að einhver heimskur sil-
ungur bíti á færið hjá þeim. Þess
er vandlega gætt, að allir þeir,
sem út á vatnið fara, séu í björg
unarvesti, Ef einhver brýtur þá
reglu, er hann umsvifalaust
sviptur siglingarréttindum á Úlf
ljótsvatni. Eina helgina meðan á
dvölinni stendur, fer hver flokk-
ur í helgar útilegu í tjöldum,
sem er langmest spennandi, svo
notuð séu orð strákanna. Þegar
heim er haldið eftir mánaðardvöl
fá allir sem skarað hafa fram
úr I fþróttum og háttvísi, verð-
laun.
Er líða tekur að kvöldi er leikj
um hætt. Þá er röðin komin að
fánahyllingunni. Allir flokkarnir
stilla sér upp fyrir framan skál-
ann, hver með sinn flokksfána,
síðan er gengið að fánastöng-
inni. Skólastjórinn kallar á einn
drengjanna og biður hann að
taka niður fánann. Sá háttur er
hafður á, að í hvert skipti dreg
ur annar foringinn fánann niður
með hinurn útnefnda. Er gert
til bess að drengirnir læri rétta
.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.vv.
meðferð fánans. Meðan fáninn
er dreginn niður, heilsa allir með
fánakveðju, og það er virðulegur
blær yfir öllu. Þannig er það á
Úlfljótsvatni, gaman og alvara
skiptast á.
Eftir fánahyllinguna sýnir
Björgvin okkur skálana, sem
strákarnir búa í. Utan á hverjum
skálanna eru letruð nöfn flokk-
anna. Skalarnir, sem líkjast mest
vinnuskúrum, eru fimm að tölu,
auk skála fyrir foringjana sem
eru tveir, þeir Sigurður Ragnars-
son og Sævar Proppe. Allir eru
skálamir vel hlýir og snyrtileg-
ir. Fjósaluktir hanga i lofti og er
það eina lýsingin. Rafmagnsljós
eru engin. „Mín skoðun er sú, að
strákarnir hafi gott af því að
hafa fjósaluktir í skálunum,
einnig verða þeir að fara niður
að læk til þess að þvo sér, hvem-
ig sem viðrar. Þeir verða að hafa
eitthvað fyrir lífinu, þá fyrst
kunna þeir að meta það, sem
gert er fyrir þá heima hjá
þeim“, segir Björgvin skóla-
stjóri.
Á hverjum morgni fer fram
skólaskoðun. Gefin eru stig fyrir
umgengnina. Ef einhver flokkur
kemst upp fyrir ákveðna stiga-
tölu fær hann merki í flokksfán-
ann sinn.
— Þú ert ekkert hræddur um
að verkefnaleysi hái ykkur 1
framtíðinni?
—„ Hér á Úlfljótsvatni eru ó-
þrjótandi verkefni fyrir strák-
ana og aðstaða öll mjög góð.
Nóg er hér landrýmið og ekkert
er því til fyrirstöðu, að fjölga
skálunum. Já, við þurfum ekki
að kvíða verkefnaleysinu hér á
Úlfljótsvatni. En aðalatriðið er,
að strákarnir séu ánægðir hér
við störf og leiki", sagði Björg-
vin áður en við kvöddum og
þökkuðum fyrir.
-"sszjmxaimat