Vísir - 23.07.1965, Síða 9

V í S I R . Föstudagur 23. júlí 1965.
i liiimmœix.m'
f ' »
I?1!. |i ti lii 1 lii! 1É; 1 tisiih
: ::: -•••:• ;•:;:••: :••••
Föstudagsgreinin
Konungurínn lugði
truust sitt á herínn
og fór upp í sveit
]\|enn tala um hættu á
borgarastyrjöld í Grikk-
landi. Fjöldafundir eru
haldnir á höfuðtorgi
Aþenu, mótmælahróp
glymja við um hús-
veggina, mannfjöldinn
æðir um göturnar til alls
líklegur, undirróðurs-
menn og byltingasinnar
notfæra sér ástandið og
æsa múginn til valdbeit
ingar og illvirkja. Lög-
reglan mætir mannhaf-
inu, dreifir því með
kylfum og táragasi.
Einn maður lætur lífið,
tugir manna slasast.
Það er örðugt að útskýra
þetta flókna ástand í fáum
orðum. Sumar ræturnar liggja
mjög djúpt, langt niður í sögu
þjóðarinnar, inn i þetta bland-
ast gamla deilan um stjórnar-
form landsins. Á árunum 1923
til 36 var þáverandi konungur
rekinn úr landi. En svo komust
konungssinnar aftur til valda
og endurreistu konungdæmi
ásamt herforingjaeinræði. í
umróti stríðsára og stríðsloka
var konungdæmið alltaf stærsta
deilumálið. Mátti segja að
konungurinn þrengdi sér inn á
þjóðina í stríðslok, þó fáir eða
engir vildu fylgja honum
TJinn ungi núverandi konung-
•*• ur, Konstantin, hefur
leikið hlutverk ævintýraprins t.
d. i frásögnum dönsku blað-
anna, þegar prinsessa þeirra
hún Anna María tók bónorði
hans og gerðist Grikkjadrottn-
ing. Konstantin er að mörgu
leyti geðugur og myndarlegur
piltur. Hann varð vinsæll sem
ungur prins í Grikklandi m. a.
sem íþróttahetja og Olympíu-
sigurvegari í siglingum. Og þau
ungu hjónin hafa leikið faliegt
hlutverk sem ungt og failegt
par. Hins vegar hafa fá orð
verið viðhöfð um það að að-
staða hins unga konungs er
fjarri því að vera örugg. Kon-
ungsættin og konungsembættið
er eilíft deilumál meðal þjóðar-
innar.
Enn komu hin ungu konungs-
hjón við sögu. Þeim fæddist
erfingi og gleði rxkti í þeirra
ranni, þegar lítil dóttir, skírð
Alexia heilsaði heiminum.
jgn svo að segja í næsta her-
bergi biðu ill forlög eins
konar galdranorn ævintýrsins í
líki hins gamla stjórnmála-
skröggs Papandreou, sem er
gráhærður og kominn á níræð-
isaldur, hefur sjálfur upplifað
flestar erjur grískra stjórnmála
síðasta mannsaldurinn eða tvo.
Hann er tortrygginn og fullur
andúðar á konungsvaldinu. Nú
gegndi hann sjálfur embætti
forsætisráðherra og var kominn
í harkalega andstöðu og árekst-
ur við þau öfl sem hafa verið
mestu ráðandi í Grikklandi,
íhaldsöflin, herinn og konung-
inn.
Eftir að Konstantin hafði
lokið við að horfa á og dást að
litlu dóttur sinni og sýna blaða
mönnunum hvað hún væri stór,.
eins og þetta væri 30 punda
lax úr Norðurá, syrti hans brá
og hann gekk tii fundar f næsta
herbergi við gamla nöldurs-
segginn hann Papandreou.
J^eilan stóð að þessu sinni
af tilviljun um embætti
hermálaráðherra í sjálfri stjórn
Papandreous. Vildi Pappi
gamli losna við einn af sínum
eigin ráðherrum að nafni Garo-
filos er var hermálaráðherra.
Papandreou hafði aldrei langað
til að fá þennan mann í stjórn-
ina, en hann tilheyrði aftur-
haldssamasta hóp grískra stjórn
málamanna. En herinn og kon-
ungur höfðu sett honum það að
skilyrði að þessi maður skyldi
vera hermálaráðherra til þess
að tryggja óbreytt valdaáhrif
í hernum, eða eins og það var
kallað að hindra að kommún-
istar kæmust til áhrifa innan
hersins. Nú hafði orðið árekst-
ur milli Papandreous og Garo-
filosar vegna vissra atvika á
Kýpur, þar sem upp hafði kom-
izt um samsæri vinstri sinnaðra
herforingja f Kýpur-her, en það
sem kveikt hafði þetta samsæri
er 4altiMiafa'. "verið m:a.-sam-
statf Kýpurmanna við Rússa í
baráttunni gegn Tyrkjum. Hafa
Kýpurmenn m.a. fengið mikið
af vopnum frá Rússum. En
allt er þetta viðkvæmt mál
najög fyrir Grikki, þar sem
segja má að Kýpur-her sé líka
í mjög nánum tengslum við
grfska herinn.
Papandreou var nú harður og
ákveðinn, hann vildi skilyrðis-
laust reka Garofilos. En Kon-
stantin konungur lét hart
Papandreou forsætisráðherra, sem konungur vék úr embætti.
mæta hörðu og það varð úr, að
hann tók sér það vald að víkja
Papandreou úr embætti og fela
öðrum stjórnmálamanni, hægri-
sinnuðum að nafni Novas að
mynda nýja stjórn. Er varla
nema von að æsingar kvikni við
svo röggsamlegar aðgerðir
konungsvaldsins. Grikkir eru
að ,vísu, yan,ifi ejnráðu „Hpnunga-
“í valdl, eiM , Wýtur ..þetta.,. að
blása enn að'giæðum ófriðafins
J^rikkir tilheyra að vísu At-
lantshafsríkjunum, en mér
hefur virzt að þeir eigi eftir að
Iæra margt og mikið áður en
þeir geta kallazt á réttri þró-
unarbraut í þá átt sem við hér
vestar í álfunni teljum eðlilegt.
Þessu hef ég kynnzt af eigin
raun, þegar ég heimsótti Grikk-
land fyrir nokkrum árum og
hitti þar ýmsa áhrifamenn.
30 þúsund manns mættu á íþróttaleikvanginum í Aþenu til að mótmæla ofríki konungsvaidsins.
Þar var kallað niður með konungdæmið
Einmitt hér stendur hnífur-
inn í kúnni. Deilan við Garo-
filas var aðeins tilefni eða á-
tylla. Hér var miklu stærra mál
á seyði, spurningin um það
hvort konungsvaldið í landinu
á að hlýta lýðræðisreglum eða
ekki.
Konstantin konungur virðist
mér að hafi kosið hina verri
leið, sem leiðir til stöðnunar ef
ekki alvarlegri erfiðleika, sem
geta kostað mörg mannslff
og svipt burtu landsfriði.
Grikkland þyrfti og ætti að fara
að nálgast þær þingræðislegu
hugmyndir sem ríkjandi eru í
þeim löndum sem Grikkland er
nánast tengt, t.d. koma á þvf
þingræðisbundna stjórnarfyrir-
komulagi sem tfðkast á Norður-
löndum. Ætti Anna María litla
að geta uppfrætt mann sinn f
þeirx efnum, þar sem sagt er
að , ^nskar prinsessur fari ung-
ar að Iæra stjórnlagafræði.
Mér, virðist t.d. að ástandið
í Grikklandi núna minni
talsvert á það sem gerðist f
Danmörku 1920, þegar Kristján
X, sá gamli hrokagikkur tók
sér það vald f sambandi við
Slésvfkurmálið að reka heila
ríkisstjóm og setja aðra á
laggirnar, sem skorti allt al-
þýðu og þingfylgi. Hann varð i
það skiptið að beygja sig og
láta undan. Þá heyrðust hróp
fyrir utan Amalienborg um að
afnema konungdæmi í Dan-
mörku, en þau urðu aldrei al-
menn og náðu aldrei tökum á
hugum alls fjöldans vegna þess
að merkilegur atburður gerðist.
Sátt komst á milli konungs-
valds og alþýðu manna, fyrst
og fremst vegna þess að Staun-
ing gamla hinum tjúguskeggj-
aða tókst að ávinna sér per-
sónulegt traust konungs og
jafnframt gaf hann danskri al-
þýðu, fylgismönnum sínum það
ráð, að styrkja og elska lands-
ins konung.
Jjar með er ég ekki að segja,
að sömu leiðir standi Kon-
stantin Grikkjakonungi opnar.
Aðstaða hans er miklu erfiðari
sérstaklega vegna þess, hvað
Framh. á bls. 3