Vísir - 08.10.1966, Blaðsíða 9

V1 S I R . Laugardagur 8. okt.óber iS68.
9
við hross
í
V atnsdalsrétt
Vfir heiðum haustmorgni leik
ur svalur vindur af hafi.
Bjarmi rísandi sólar gyllir heiða-
brúnir að baki Húnaþings. Síð-
ustu vikur hafa húnvetnskir
bændur og búalið smalað til
byggða fé og hrossum, er sumar
langt hafa reikað um viðar lend
ur frá brúnum til efstu haga.
Réttardagar í Húnaþingi eru
löngu víðkunnir. Um þá hefur
margt verið ritað og frá þeim
birtar ýmsar myndir. Hver minn
ist þess ekki að hafa séð og
heyrt eitthvað frá sauðfjárrétt i
Svartárdal eða stóðrétt í Vatns-
dal. En þrátt fyrir þetta, er hver
réttardagur nýr viðburður í lífi
margra einstaklinga, hefur sín
sérkenni frábrugöin öllum öðr-
um, sem átt hafa sína sögu.
Margur er árla á fót kominn
morguninn þann, sem stóðið
skal reka til réttar að Undir-
felli í Vatnsdal. Trúir verðir
hafa vaktað það næturlangt á
Setukonueyri, austan árinnar,
skammt frá stórbýlinu Hofi, og
þrátt fyrir svala dökkrar haust-
nætur, hefur þeim verið hlýtt
fyrir brjósti og ekki runnið
blundur á brá.
Það er komið nær hádegi, þeg-
ar ég og feröafélagar mínir aka
inn á hátíðasvæöið að Undir-
felli. Nokkra skýjaflóka hefur
dregið á heiðríkju morgunsins,
en þó brosir dalurinn í sól, þeg-
ar komið er fram hjá Hnjúki
og litbrigðin í svarthömrunum
í austurhlíð fjallsins, yfir Hjalla-
landi og Hvammi, koma vænt-
anlega vel út á litfilmunni hans
Guðmundar skólastjóra.
Hér er mannmargt að vanda
og mikill fjöldi bifreiða. Ein-
kennisstafir þeirra sýna, að fólk
ið er víða að. Staðurinn hefur
greinilega sama aðdráttarafl og
fyrr.
Hrossahópurinn er stór, enda
þótt ýmsir hafi þegar náð sín-
um frá yfir á eyrinni og rekið1
til heimahaga.
Á réttarveggnum stendur ung
ur maöur með suðandi mynda-
'tæki. Við eftirgrennslan kemur
í ljós, að hann er frá sjónvarp-
inu. Notendur þess fjölmiðlun-
artækis, er lagt hafa net sín til
austurs, eiga þess því von aö
sjá á skerminum viðbrögð Vatns
Lárus Bjömsson bóndi í Grímstungu og sonarsonur hans, Reynir
Grímsson í göngum á Stórasandi.
dælinga, þegar þeir hiröa stóð
sitt í haustréttum.
Það má vel sjá, að bæöi karl-
ar og konur halda hér nokkurs
konar uppskeruhátíð, enda ekki
óeðlilegt. Flestir hafa heimt bú-
stofn sinn, fé og hross, af fjalli
og komið fóðurbirgðum vetrar-
ins í geymslur. Sumir hafa þegar
bætt hag sinn og breytt mínus
í plús — eða stækkaö fúlgur sín-
ar af Fróða mjöli.
Hér hitti ég fyrstan að máli
virðulegan eldri mann, mikinn
að vallarsýn. Hann er ekki við
hrossadrátt en virðir fyrir sér
það sem fram fer, þó ekki með
augurri hins forvitna ferðalangs,
fremur sem sá er gjörþekkir.
Þar er kominn Indriði Guö-
mundsson fyrrum bóndi að Gilá
■ í Vatnsdal, nú búsettur í Revkja
vík, en gerir sér ferð í heima-
byggðina öðru hvoru til að njóta
góðra minninga í glöðum hópi
fyrri félaga. Hann hefur áður
staðið mörg haust, svipmikill og
reifur gripið um makka frárra
fjallatrippa og dregið þau í
dilk.
Ágúst Jónsson, fyrrum bóndi
á Hofi, hefur margs að minnast
frá langri starfsævi í dalnum.
Hann fór fyrst á heiöina 1904
og hefur síðan verið smali haust
og vor þangað til í ár. Lengst
af hefur hann gegnt forystuhlut-
verki í hópi fjallgöngumanna.
„Já, ég hef verið sæmilegur
smali“, segir Ágúst.
Lárus Björnsson í Gríms-
tungu er 76 ára. Hann hefur
gengið heiöagöngur í 64 ár, um
tugi ára sem gangnaforingi. í
haust hefur hann heldur ekki
setið heima og er ern sem ung-
ur væri. Þó er honum nokkuð
farin ag förlast sýn, og síðustu
tvö árin hefur hann haft með
sér sonarson, Revni Grimsson,
og gegnum sveinsins ungu augu
sér hin aldna kempa til allra
átta, því hvergi brestur kunnug-
leik á þeim leiðum, sem um er
farið.
Framvinda lífsins tekur mikl-
um' breytingum og það á
skemmri tíma en sex tugum ára.
Þegar þeir Lárus í Grímstungu
og Ágúst á Hofi áttu sín fvrstu
spor um heiðalönd Húnvetninga
var það samvinna manns, hests
og hunds, sem mestu réði um
það hversu vel tókst smölun.
Orka og áræði voru eigindir,
sem góðum gangnamanni var
holl heimanfylgja. í hnakktösk-
um og á klyfjahestum fluttu
menn farangur sinn í fyrri daga.
Nú bruna bifreiðir um brúnir
og heiðar með flutning vista í
viðleguskála fjallamanna, og í
Ágúst á Hofi.
Stóðrétt að Undirfelli í Vatnsdal.
haust voru talstöðvar teknar í
notkun. Gangnamenn á Gríms-
tunguheiði fengu tæki á stærð
viö pennastokk. Nokkurs konar
„rabbdósir" og gátu með þeim
haft samband sín á milli allt að
15 km leið meðan á fjárleitinni
stóð og einnig við bifreið með
sterkri talstöö, sem staðsett var
á heiðinni og náð gat sambandi
til byggða, ef með þurfti. Þeir
mega muna tvenna tímana
gangnaforingjarnir gömlu.
Margt er þó, sem ennþá lýt-
ur sömu lögum og áður. Glíman
við sterkleg stóðhross er með
svipuöum hætti og jafnan fyrr,
glóðin í augum fjallafálunnar sú
sama og áhrif þeirra dýru veiga,
er drjúpa á degi sem þessum
ekki ósvipuð og áður.
Á meðan ég rabba við Gríms-
tungugoðann, ber þar að Hall-
dór Jönsson bónda á Leysingja-
stöðum. Hann er einn þeirra er
ber ábyrgð á íramkvæmd dags-
ins. Þessir tveir höföingjar ráða
svo ráðum sínum en ég færi
mig um set og virði fyrir mér
hin ýmsu og á margan hátt ó-
líku viöbrögð þeirra sem hér eru
saman komnir. Þrátt fyrir napra
noröan kæluna sýnist mér á
sumum sem þeir lifi nú hlýj-
asta dag ársins, aðrir standa
blásnir og bláir á berangri og
hafa ófögur orð um veðráttuna.
Húsmæður, sem flesta daga
ársins halda sig heima, gleðjast
nú með bændum sínum yfir bú-
sældinni.
Það mun hafa verið liðið langt
á kvöld, þegar síðustu daggest-
imir frá Undirfellsrétt komu til
sfns heima. Vafalaust hafa sum-
■ ir orðið einúm of glaðir og verða
að greiöa fyrir þá gleði nokkur
afföll næsta dag, aðrir blásið i
kaun og kunnað fátt eitt að
meta, er fyrir augu bar, en svo
er, hvar sem menn ganga til
fagnaðarfunda..
Flestir munu þó eiga glaða og
góða minningu og ýmsir hafa öðl
azt meiri þekkingu á einum svip
miklum þætti f atvinnulífi ls-
lendinga.
Erfitt er að láta sér detta f
hug, eftir þennan dag, aö til
auðnar horfi í íslenzkum sveit-
um og þar geti fólk ekki fund-
ið staðfestu eða höndlaö lífs-
gæfu.
Þ.M.

muíKM
I