Vísir - 28.12.1967, Síða 9

VISIR. Fimmtudagur 28. desember 1968.
9
—Listir-Bækur-Menningarmál-
Loftur Guðmundsson skrifar leiklistargagnrýni:
Þjóðleikhúsið:
ÞRETTÁND AK V ÖLD
eðo
„Hvað sem þér viljið44
eftir William Shakespeare
Þýðing: Helgi Hálfdánarson — Leikstjórn: Benedikt Árnason —
Tónlist: Leifur Þórarinsson
„Jjrettándak-völd" Shakespear-
es eða „Hvað sem þér vilj-
ið“, er jólaleikrit Þjóðleikhúss-
ins í þetta skiptiö. Þýðingin er
gerö eftir Helga Hálfdánarson,
Benedikt Ámason annast leik-
stjóm, og Una Collins hefur
gert leikmyndir og teiknaö bún-
inga. Tónlist við leikritið er sam
in af Leifi Þórarinssyni. Fmm-
sýnitigunni á annað kvöld jóla
var mjög vel tekið af áhorfend-
um og hver bekkur fullsetinn.
Það er óþarft með öllu að
fara mörgum órðum um þetta
viðfangsefni eða höfund þess.
Þaö mun bókfræðileg staöreynd,
að verk hans gangi næst helgri
ritningu að útbreiðslu, og ekki
hafi verið meira skrifað um
mann af konu fæddan en hann,
að Kristi undanteknum. Aftur á
móti er full ástæða til þess að
vekja enn einu sinni athygli á
þvi mikla afreki, sem þýðand-
inn, Helgi Hálfdánarson, hefur
þegar unnið og vinnur enn aö,
með sínum snjöllu og nákvæmu
þýðingum á þessum öndvegis-
verkum heimsbókmenntanna,
sem hann hefur gert að sér-
grein sinni. Fyrir það starf hef-
ur hann þegar unnið sér þann
virðingarsess £ íslenzkri bók-
menntasögu, sem ekki verður
frá honum tekinn. Þykir sam-
löndum skáldjöfursins nokkurs
um vert, að það, sem hæst rís
í fyrri alda menningu þeirra
skuli kynnt á svo vandaðan og
veglegan hátt með smáþjóö, er
þess að minnsta kosti að vænta,
að þýðandanum verði sýndur
sá sómi, að bjóöa honum ekki
samreið með þeim, sem hæst
ber að afrekum í nútímamenn-
ingu þeirra.
Eins og £ öörum gamanleikj-
um Shakespeares, er uppistað-
an í „Þrettándakvöldi" kátbros-
legar flækjur .misskilningur og
vafningar; arfur frá viðfangs-
efnum evrópskra farandleik-
flokka, sem meistarinn endur-
skóp og hóf á æðra svið með
alvarlegu ivafi óskeikullar mann
þekkingar undir glitofnu yfir-
borði hnitmiðaðra þversagna og
snillilega smíöaðra orðaleikja.
Frábær þýðing Helga tryggir
það, að allt kemst þetta til skila
við lestur leikritsins, að svo
miklu leyti, sem lesandinn er
þess umkominn að veita þvi
vlðtöku. Á, sviði veröur það
hins vegar flutningur leikend-
anna, sem sker úr um það. Aö
þvi leyti til eru gamanleikir
Shakespeares vandmeðfamari
mörgum öðrum leiksviðsverk-
um, sem þeir búa yfir meiri en
um leið viðkvæmari töfrum. Þeir
eru gamanleikir og ævintýri
jöfnum höndum, og í þriðja stað
raunsæ og á stundum miskunn-
arlaus sálkrufning, og í flutn-
ingi má engan þessara strengja
of sterkt knýja, eigi töfraþrí-
hljómurinn aö njóta sín og ná
tökum á áhorfendum. Eins er
um ytri búning — svið, bún-
ingar og gervi — þar verður
ævintýrið og veruleikinn að
haldast í hendur, ýta hóflega
undir ímyndunaraflið og veita
því hóflegt aöhald, svo kjarni
verksins glatist ekki í skarti og
pírumpári.
Þessi ytri búningur „Þrett-
ándakvölds“ í Þjóðleikhúsinu er
með miklum ágætum. Þar er
kunnáttusamur listamaöur að
verki, sem þekkir allt það til
hlitar, sem með þarf. Aö því
leyti til er þetta einhver sú
glæsilegasta Shakespeare-sýn-
ing, sem hér hefur sézt. Þess
ber og að geta, að ljósum er
hvarvetna beitt af mikilli smekk
vísi. Þannig er flutningi verks-
ins sköpuö hin ákjósanlegasta
umgerð.
En — því miður — nýtast
þeir möguleikar, sem ungfrú
Una Collins leggur þarna upp í
hendurnar á leikstjóra og leik-
urum, ekki til fulls. Þrátt fyrir
skemmtilega spretti og góða
frammistöðu sumra af leikurun
um fær flutningur verksins
aldrei þann byr undir vængi,
sem lyftir því á flug. Þetta
kann að einhverju leyti aö
standa til bóta með bættri texta-
kunnáttu, en ekki svo að riði
baggamuninn, hvað samleik
snertir, Það er eins og leik-
endurnir margir hverjir, nái
ekki því sambandi innbyrðis,
sem nauðsyn ber til, eigi þe'ir að
ná sambandi við áheyrendur.
Heildaráhrifin verða þvi ekki
eins sterk og skyldi, og er illt
til þess að vita, því að viða
viröist aðeins vanta herzlumun-
inn.
Erlingur Gíslason leikur hlut-
verk Orsínós, hertoga i Ileríu.
Hann hefur allt til þess að túlka
það meö glæsibrag, en ein-
hverra hluta vegna verður fram
sögn hans tilbreytingarsnauð og
einhæf. Gísli Alfreösson leikur
Sebastían af krafti og myndug-
leik, eins og hans er von og
vísa. Gunnar Eyjólfsson leikur
Antóníó skipherra, og gætir þar
óvenjulegrar hófsemi í túlkun,
jafnvel um of, en traustum tök-
um nær hann á þessu heldur
sniðsmáa hlutverki. Þeir Jón
Júlíusson og Guðjón Ingi Sig-
urðsson leika hirðmenn hertog-
ans, sómasamlega. Flosl Ólafs-
son leikur þarna óskahlutverk
allra gamanleikara í sígildum
stíl, herra Tobías búlka, og er
„flest ósjálfrátt vel gefið“ til
þess auk þess sem hann nýtur
ómetanlegrar aðstoðar £ samleik
herra Andrésar Agahlýrs, félag-
ans, sem leikinn er af Bessa
Bjarnasyni. Er óþarft að taka
það fram, að tvístirni þetta verð-
ur hið forkostulegasta, ekki
hvað sízt fyrir það, að ærsl
beggja einkennast af ósvikinni
leikgleði, sem viða virðist skorta
í meðferð annarra hlutverka.
ásamt RÍaríu stallmey Ólavíu,
sem leikin er af Margréti Guð-
mundsdóttur, og Malvólíó, leikn
um af Rúrik Haraldssyni, tekst
þeim víða að skapa nauðsynlega
Víóla (Kristbjörg Kjeld) og skipstjórinn (Valdimar Lárusson)
stemmningu til að ná tökum á
áhorfendum fyrir skemmtilegan
samleik. Margrét leikur Maríu
af fjöri og glettni, og Malvólíó
verður eitt af rishæstu hlutverk-
um Rúriks, slíkum tökum nær
hann á þessum nautheimska en
hrekklausa bryta. Sverrir Guð-
mundsson leikur Fabían, frem-
ur smekklega. Valdimar Lárus-
son leikur skipstjórann, vin
Ólivíu, slétt og fellt. Lárus Páls-
son leikur prestinn, og sýnir
enn einu sinni hve mikið honum
getur orðið úr smáhlutverki fyr-
ir óborganlega skoptúlkun og
gervi.
Aðalkvenhlutverkin i leiknum
Sebastian (Gísli Alfreösson) berst við Tóbías búlka (Flosi Ólafsson).
eru I höndum þeirra Kristbjarg-
Kjeld, sem leikur Víólu og Jón-
ínu Ólafsdóttur, sem leikur
greifynjuna, Óliviu. Jónína er
nýliði á sviði, og þótt hún sé
góöum hæflleikum gædd, rís
hún hvergi nærri undir þeim
kröfum, sem til hennar eru gerð
ar í þessu margslungna hlut-
verki. í þessu er fólgin sú brota-
löm, sem dregur mjþg úr heild-
aráhrifunum, einmitt þar sem
þau ættu að vera sterkust, og
er hinni ungu leikkonu þó ekki
um að kenna nema óbeinlínis
— það er engin sanngirni að ætl
ast til að hún geri betur en
raun ber vitni, og satt bezt að
segja furðulegt tillitsleysi við
hana að fela henni hlutverk,
sem vitað er að hana skortir
enn reynslu og þroska til að
lyfta. Á þessu ber hvað mest I
samleiksatriðum hennar og
Kristbjargar, sem nær frábær-
um tökum á hlutverki Víólu,
svo sópar af henni í hvert skipti
sem hún birtist á sviöinu, sindr-
andi af leikgleði og þrótti, og
hnitmiðar þó tjáningu sína og
túlkun til áhrifa af kunnáttu'og
þroska.
• Ævar Kvaran leikur Fjasta,
fífl hertogaynjunnar og um leiö
speking og fulltrúa höfundar-
ins, sem að vanda gerir þessa
undarlega tvískiptu manngerð,
eða þversögn í mannsmynd, að
tengilið hinna einstöku atriða og
um leið tengilið leiksviðs og á-
horfenda. Leikur Ævars er
skörulegur að vanda, og mundi
ekki annar betur til þess fall-
inn að hafa það hlutverk á
hendi, sem Þjóöleikhúsið hefur
á að skipa. Og ekki er það hans
sök, að tilætlað samband milli
leiksviðs og áhorfenda næst ekki
að þessu sinni, nema endrum
og eins.
En hvað um það — Shake-
speare stendur alltaf fyrir sínu,
og Helgi líka.
Loftur Guðmundsson.