Alþýðublaðið - 16.09.1966, Blaðsíða 9

Heimur
• . v r-v 'ú'icr 2^
og hugur
Alfræðasafn AB :
MANNSHUGU RINN eftir John
Rowan Wilson og ritstjóra
•tímiaritsins Uife. Jóhann S.
Hannesson íslenzkaði.
VÍSINDAMAÐURINN eftir
Henry Margenau, David Berga-
mini og ritstjóra tímaritsins
Life. Hjörtur Halldórsson ís-
lenzkaði.
Almenna bókafélagið, Reykja-
vík 1966, 200 bls.
Almenna bókafélagið hefur um
skeið gefið út flokk alþýðlegra
fræðirita, stórar og veglegar bæk-
ur með miklum myndakosti, og
mun þessi nýbreytni í bókagerð
hafa hlotið góðar undirtektir og
vinsældir lesenda. Mér er sagt,
að sumar fyrstu bækurnar séu
löngu uppseldar og harla torgæt
ar á fornsölum. Fyrstar voru
„landabækurnar” sem orðnar voru
12 talsins, þegar útgáfunni lauk í
fyrra, en síðan hóf AB útgáfu á
nýju „alfræðisafni” og eru þegar
komnar út fimm bækur í þeim
flokki. Fjalla þær um hin sundur-
leitustu efni, en auk bókanna
tveggja sem hér er getið, eru
komnar út í flokknum bækur um
frumuna, mannslíkamann og
könnun heimsins. Og þessa dag-
ana bytast nýjar bækur við
flokkinn. um veðrið og hreysti
og sjúkdóma.
Útgáfa þessara bókaflokka
beggja, og fleiri hiiðstæðir flokk-
ar eru til sem enn hafa ekki ver-
ið þýddir, er sannarlega alþjóð-
legt fyrirtæki. Bækurnar eru
samdar og gefnar út í frumútgáfu
í Bandaríkjunum á vegum tíma-
ritsins Life, en þær koma jafn-
harðan út í þýðingu víða um lönd,
og er útgáfa þeirra að verulegu
leyti sameiginleg. í íslenzku gerð-
inni eru bækurnar t.a.m. prent-
aðar og bundnar í Holiandi en
textinn að vísu settur hér á landi.
Með þessum hætti verða bækurn-
ar tii muna ódýrari í framleiðslu
en ellegar og frágangur þeirra
vandaðri en kostur væri heima
fyrir; er líka mikill útlitsmunur
þessara bóka og þeirra tilrauna
sem hér hafa verið gerðar til hlið-
stæðrar bókagerðar_. Enda mun
þessi alþjóðlega aiþýðufræðsla
hvergi hafa hlotið neitt viðlíka
undirtektir og hér á landi, þa
sem bækurnar koma í opið cg
ófyllt skarð í íslenzkan bókakost;
hér er sem kunnugt er fátt skrif-
að við almenningshæfi um fræði
og vísindi. Hafa jafnvel veriö
skrifaðar hátíðlegar forustugrein-
ar um það í blö’ðin hverjum stór-
tíðindum þessar bækur sæti í ís-
lenzku menningarlífi!
Það mun þó mála sannast að
bækur þessar brjóti engin mál til
mergjar fyrir lesanda sinn, enda
warla til þess ætlazt, né ryðja
dþær neinar nýjar leiðir í ís-
Jenzkri bólcagerð, þó þær séu til
marks um það, hve innlend bóka-
útgáfa er enn fátækleg á mörgum
sviðurp. En þegar bezt lætur
greina þær lesandanum ljóst og
lipurlega frá viðfangsefnum sín-
um, vel fallnar til þess að vekja
forvitni og áhuga, skapa þörf fyr-
ir gagngerari fróðleik, hvort held-
ur er urh framandi lönd og þjóð-
ir eða tiltekin fræðisvið og vís-
indagreinar, þj óðf élagsfyrirbæri
eða framkvæmdir. Höfuðprýði
þessara bóka er að vísu mynda-
kostur þeirra, mikill og fjöl-
fjölbreyttur, margar myndirnar í
litum og frágangur allur hinn
vandaðasti. En það er einnig vand-
að vel til textans sem auðvitað á
að vera ljós og auðskilinn, læsi-
iegur hverjum leikmanni; bæk-
urnar leitast við að skemmta um
leið og þær fræða. Liggur í aug-
um uppi að á miklu ríður að vel
sé vandað til þýðingar þeirra, ekki
sízt þar sem bækurnar munu eink-
um hentugar unglingum, en ís-
lenzkt. vísindamál, alþýðlegt eða
fræðilegt, enn sem komið er fá-
tæklegt og heiti og hugtök einatt
á reiki. Fer ekki hjá að misbrest-
ur verði á þessu með köflum, þar
sem margir og misjafnir þý’ðend-
ur kcma við sögu. En reynist mál-
far þýðinga sem þessara verulega
ófullkomið eða jafnvel óviðun-
andi með öllu er hætt við að út-
gáfa þeirra komi fyrir lítið, verði
einungis til að rugla lesandann í
ríminu, birgja honum iitsýn í
stað þess að opna nýja.
Síðustu bækurnar tvær í „al-
fræðisafni AB” eiu til dæmis um
. kosti og galla þessara bóka. Báð-
ar eru nákvæmlega jafnstórar og
i sömu sniðum, myndaval beggja
mikið og skemmtilegt og mynd-
irnar raunar ekki síður ætlaðar
lesandanum til skemmtunar,
dægrastyttingar en beinnar upp-
fræðslu. Báðar bækurnar brjóta
upp á vandamálum, kynna þau
fyrir lesandanum frekar en þær
ætli sér að leiða neina frásögn
til lykta. Mannshugurinn þykir
mér líka áhugaverð bók, dável
heppnuð hlaðamennska í máli og
my-ndum. Þar er gerð í stuttu máli
grein fyrir nokkrum helztu sál-
fræðikenningum nútímans, kónn-
unum og tilraunum í sálfræði,
lýst þekkingu okkar á heilanum
sjálfum, gerð hans og starfi,
lýst greindarmælingum og rann-
sókn mannlegra námshátta í stutt-
um og læsilegum þáttum. Bókinni
heponast að vcrða í senn skemmti-
leg og fróðleg, vekja iesandanum
áhuga á viðfangsefninu og nokk-
urn skilning bess, og ‘il anr.ars
né meii a verður ekki með góðu
móti ætlazt af slikri bók. Og, býð-
ing Jóhanns Hannessonar virðist
levst af hendi með mikilli prýði,
málið jafnan ljóst og lipurt og
alveg eðlilegt.
Sama verður því miður ekkí
sagt um þýðing Hjartar Halldórs-
sonar, sem er einatt snúin og
klúðruð og torskilin með köflum;
hann virðist alveg óeðlilega háður
málskipan frumtextans. Og Vís-
indamaðurinn er frómt frá sagt
fjarska leiðinleg bók og líklega
gagnslítil eftir því, efni hennar
raunverulega allt og ekkert. Þar
tekst hvorki að gera viðhlítandi
grein fyrir „hinni vísindalegu að-
ferð” né' vísindamönnum sem
manntegund eða stétt, eins og til-
ætlunin virðist, og bollaleggingar
bókarinnar um samhengi vísinda
og listar, vísinda og trúarbragða,
vísinda og stjórnmála eru fjarska-
lega yfirborðslegar. Væri þó efni
bókarinnar mikið, ef auðnuðust
einhver tök á því, að gera grein
fyrir margumtöluðum menningar-
klofningi okkar tíma, milli lærðra
og leikra, milli hinna tveggja
„menningarkerfa” sem ó íslenzku
eru nefnd ófimlega „hugvisindi”
og „raunvísindi.” En hér leiðir
blaðamannsaðferð þessara bóka lit
í meinlítið og meiningarlítið tal
um daginn og veginn.
Þess sér að sjálfsögðu stað
hvarvetna í þessum bókum að þær
eru ekki samdar fyrir íslenzka
lesendur séráparti. Efniviður
þeirra er að sjálfsögðu amerískur
að langmestu leyti, frásagnarefni
og myndir, og frásögnin miðuð við
þarfir og þekkingu amerískra les-
enda. Yrðu slíkar bækur að sjálf-
sögðu skemmtilegri og Hklega
gagnlegri, ef unnt væri að stað-
færa frásögn þeirra að einhverju
leyti fyrir islenzka lesendur, þar
sem sérfræði sleppir og komið er
að almennari efnum eins og víða
er í þessum bókum tveimur. En
bækurnar virðast þýddar ó-
breyttar eins og þær koma fyrir
af skepnunni. Og áreiðanlega
væri þarflegt að gera bókaskrána
sem hverju bindi fylgir sérstak-
lega úr garði fyrir íslenzka les-
endur, geta þeirra rita um sömu
eða skyld fræði sem til kunna að
vera á íslenzku og annarra þeirra
rita, sem íslenzkum lesendum eru
aðgengilegust. Um þetta er ekki
hirt en bókaskrá frumútgáfunnar
prentuð óbreytt. Þá eru orðskýr-
ingar og nýyrðaskrár einatt þarf-
legar með þýðingum sem þessum;
slíkar skýringar fylgja fyrstu
bindunum þremur en ekki seinni
bókunum. Með þessum einföldu
viðbótum yrði safnið þó töluvert
gagnlggra lesöndum sínum.
Ritstjóri íslenzku útgáfunnar á
„alfræðasafninu” er Jón Eyþórs-
son veðurfræðingur, en ekki- er
alveg Ijóst í hverju ritstjórn hans
sé fólgin nema ef vera skyldi um-
sjón með prófarkalestri og eftir-
lit eftir málfai’i þýðendanna sem
að vísu er mikið verkefni og mik-
ið undir því komið. Þá er einnig
mikilsvert að velja bækur rétti-
lega til útgáfu ef bókaflokkuiinn
er. ekki þýddur allur. En nytsam-
legastar virðast þær bækur af
þessu tagi vera, sem fjalla um til-
tekin, afmörkuð svið, sem grein
verður gerð fyrir í tillölulega
stuttu máli, efnissvið sem nokkru
varða, en eru 'þó ekki sérlega uá-
læg okkur né önnur eðá veiga-
meiri rit aögengileg um þau. Ó.J.
óskast strax. Vaktavinna.
Upplýiingar í síma 17758.
Ryðfrí búsðhöld
í mikla úrvali — Einnig norskir berja-
og ávaxtasuðupottar.
Góðar vörur — gott verð.
SmrSjubúðin
við Háteigsveg — Sími 21222.
Oskum eftir
mönnum
til að vinna við sandblástur.
S. Heigasen hf.
Súðarvogi 20. — Sími 36177.
ATVINNA
Karlmenn og stúlkur óskast til starfa í
verksmiðju vora nú þegar. Yfirvinna. Mötu
neyti á staðnum. Upplýsingar hjá verk-
stjóra.
HAmPmiAH H.F.
Stakkiiolti 4, sími 11600.
LAUST STARF
Loftskeytamenn óskast til starfa hjá Lands-
símanum (til vaktavinnu).
Nánari upplýsingar hjá forstjóra radíó-
tæknideildar og ritsímastjóra.
Reykjavík, 14. september 1966.
Póst- og símamálastjórnin.
SENDISVEINN
Sendisveinn óskast nú þegar. Þarf að hafa
hjól.
Hassagerti ileykjavikur
Auglýsingasíminn er 14906
16. september 1966 - ALÞYÐUBLAÐIÐ g