Bókasafnið - 01.10.1982, Blaðsíða 16

að utan
Bókasafnsþjónusta við vistmenn í
fangelsum hefur víða verið tekin til
rækilegrar athugunar undanfarin ár, t.d.
gerðu Norðmenn mikla úttekt á sínum
söfnum í fyrra og lögðu töluvert fé í að
endurskipuleggja þau. Hafa greinar og
skýrslur um þessi mál verið tíðar og
vakið athygli bókasafnafólks.
Því var það með töluverðri eftirvænt-
ingu og tilhlökkun að ég stóð ásamt
nokkrum öðrum ferðalöngum einn
heitan dag í júlímánuði síðastliðnum,
fyrir utan eitt af fangelsum Suður-
Karólínu fylkis í Bandaríkjunum, nánar
tiltekið Kirkland Correctional Institu-
tion í Kólumbíu, höfuðborg fylkisins.
Kirkland-fangelsið var byggt árið
1975 og rúmar um 800 fanga. Það
stendur á fallegum og gróðursælum stað
rétt utan við borgina, utan um svæðið er
rammbyggileg girðing og varðturnar
með vopnuðum vörðum, en innan
hennar standa margar lágar byggingar
og minna ekki sérstaklega á fangelsi.
Til þess að komast inn í fangelsið,
verður að fara í gegnum löng neðan-
jarðargöng. Fylgst er með allri umferð í
göngunum með sjónvarpsvélum. Þegar
komið er inn í aðalbygginguna, er þar
sérstakt móttökuherbergi og verðir, sem
skrá komumenn stimpla á handarbak
hvers og eins. Við urðum hálf hvumsa
við, þegar stimpillinn skildi ekki eftir sig
nein vegsummerki, en þá varokkur sýnt,
að blekið var aðeins hægt að lesa með
tæki, sem gaf frá sér útfjólublátt Ijós og á
handarbökum okkar stóð stórum og
skýrum stöfum „Gestur.“
Við hliðina á móttökuherberginu er
eftirlitsstöð fangelsins með margs konar
útbúnaði, sjónvarpsvélum, tölvum og
kallkerfum. Tvö rammbyggileg hlið að-
skilja móttökusvæðið frá öðrum hlutum
fangelsins, og þegar við höfðum gengið í
gegnum fyrra hliðið var því skellt í lás,
áður en hitt hliðið var opnað.
Kristín H. Pétursdóttir:
Fjórir tímar
í fangelsi
Fylgdarmenn okkar voru fangelsis-
bókavörðurinn, kona um fertugt, og yf-
irmaður bókasafnsþjónustu í fangelsum
fylkisins, en innan við hliðin bættist í
hópinn einn fangavörður. Hann, einsog
allir aðrir starfsmenn inni í fangelsinu,
var óvopnaður.
Við höfðum borið fram þá ósk að fá
að sjá sem mest af fangelsinu sjálfu, áður
en við heimsæktum bókasafnið. Skoð-
unarferðin hófst á sjukradeildinni, sem
hefur 20 rúm og þjónar ekki aðeins
Kirkland, heldur öllum fangelsum fylk-
isins. Síðan var haldið í gróðurhús, þar
sem ræktuð eru blóm og matjurtir og
þaðan á verkstæði, þar sem er rekinn
ýmiss konar léttur iðnaður, m.a. gert við
húsgögn úr skólum og ýmsum stofnun-
um. I sömu byggingu er skóli, þar sem
menn geta lokið námi samsvarandi 9.
bekk grunnskóla og tveimur árum í
menntaskóla. 23 fangar stunduðu nám á
þessu skólastigi. Einnig er hægt að út-
skrifast í ýmsum iðngreinum, svo sem
rafvirkjun. Kennarar eru úr öðrum skól-
um borgarinnar, og hafa menn úr hópi
fanganna sér til aðstoðar við kennsluna.
Sérstök deild í fangelsinu úthlutar
störfum, og allir fangarnir eru hvattir til
að taka að sér starf. Litið er á skólagöngu
sem starf, og fá allir, sem vinna eða skóla
stunda, laun. Launin eru frá rúmlega 4
dollurum upp í 15 dollara fyrir tveggja
vikna vinnu. Fangar verða sjálfir að sjá
sér fyrir tóbaki og snyrtivörum, föt lætur
fangelsið í té. Enginn klæðist þó fanga-
búningi, og mönnum er heimilt að
klæðast eigin fötum. Flestir voru í
gallabuxum og bolum.
Bókasafnið er hluti af fræðsludeild-
inni eða skólanum, og er mjög náið
samstarf á milli kennara og bókavarðar.
Bókasafnið er opið frá kl. 8.30 á morgn-
ana til 7.15 á kvöldin. Útlánstími bóka er
ein vika.
Það kom á óvart, hve stórt og vistlegt
safnið var, enda greinilega gert ráð fyrir
því við hönnun byggingarinnar. Það
skiptist í útlánssal, vinnuherbergi starfs-
liðs, kvikmyndaherbergi og lagabóka-
safn. I útlánssalnum voru bækur og
önnur safngögn, bæði á hillum og í sér-
stökum sýningarskápum. í miðju safni
var mikil plöntusýning frá gróðurhúsi
fangelsins, umsjónarmaður hennar sá
einnig um blóma- og plöntuskreytingar í
safninu og útvegun þurrkaðra blóma til
skreytinga og kennslu. Víða voru smá-
sýningar, t.d. sérstök tafla, sem aðstoð-
armaður bókavarðar sá um. Á hana var
skrifað eitt nýtt orð á hverjum degi, síð-
an voru menn hvattir til að koma á
safnið og leita að orðinu í orðabókum.
Veggir voru skreyttir myndum eftir
fanga. Á einum stað var stór baðvog, og
stóðu fangarnir oft í biðröð eftir að
komast á hana, því þetta var eini stað-
urinn utan sjúkradeildar, þar sem þeir
gátu komið og vigtað sig. Hægt var að
hlusta á tónlist, afspilunartæki voru í
vinnuherbergi bókavarða og þaðan
voru heyrnartæki lánuð þeim sem ósk-
uðu. Teflt var á mörgum borðum, þegar
við komum í safnið. Kvikmyndaher-
bergið var fullt af áhorfendum, sem
voru að horfa á myndband. Okkur var
sagt, að glæpamyndir væru vinsælastar
og kom það okkur nokkuð á óvart, að
engin tilraun er gerð af hálfu bóka-
safnsins til að ritskoða myndefni eða
prentað mál.
Bókakostur var lítill, miðað við fjölda
notenda og notkun. Bæði bókavörður-
inn og yfirmaður fangelsissafnaþjón-
ustunnar kvörtuðu yfir of litlum fjár-
framlögum til bókakaupa. Aðeins tvö
tímarit voru til á örfilmum, Readers
Digest og Life. Safninu berast oft bóka-
gjafir, einnig kemur töluvert frá bóka-
útgefendum, sem geta fengið skattafrá-
drátt vegna þessara gjafa. Ýmsar bækur
og efni fær safnið að láni eftir þörfum
hjá öðrum söfnum, einkum iðnskóla-
söfnum. Mikið er keypt af pappírskilj-
urn. Sú útgáfa er mun ódýrari, og er úr-
val titla þar einnig mikið.
Á sérstöku borði í safninu lágu bækur,
sem fangar máttu fá í skiptum fyrir aðr-
ar.
Engin formleg kennsla fer fram í því
að nota safnið, en öllunt nýjum föngum
er sýnt safnið og þjónusta þess lýst fyrir
þeim.
Lagabókasafnið, sem var fullt af
uppsláttarritum um lög og dóma og
skyld efni, vakti athygli okkar. Sérstakur
16