Dagur - 17.10.1997, Qupperneq 6

6- FÖSTUDAGVR 17-OKTÓBER 1997
ÞJÓÐMÁL
Útgáfufélag.
Útgáfustjóri.
Ritstjórar.
Aðstoðarritstjóri.
Framkvæmdastjóri.
Skrifstofur.
DAGSPRENT
EYJÓLFUR SVEINSSON
stefAn JÓN HAFSTEIN
ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
BIRGIR GUÐMUNDSSON
MARTEINN JÓNASSON
STRANDGÖRU 31, AKUREYRI,
GARÐARSBRAUT 7, HÚSAVÍK
OG ÞVERHOLTI 14i, REYKJAVÍK
Simar: 460 6ioo og soo 7080
Netfang ritstjórnar: ritstjori@dagur.is
Áskriftargjald m. vsk.: i.6so kr. á mánuði
Lausasöluverð: iso kr. og 200 kr. helgarblað
Grænt númer: 800 7080
Simbréf auglýsinggdeildar: 460 6161
Símbréf ritstjórnar: 460 6171
Alltaf sama hræsnin
í fyrsta lagi
Sjálfskipaðir „héraðshöfðingjar!" Hagsmunahaukar á Alþingi
og sveitarstjórnaúlfar í alþýðuvinagærum sem fyllast sinni
hræsnisfullu vandlætingu þegar „kvóti hverfur úr byggð“. Nú
eru það Suðurnesjamenn þegar Utgerðarfélag Akureyringa
svi'ður á þeim stélfjaðrirnar með því að leggja milljarð á borð-
ið fyrir óveiddan fisk. Síðast Vestfirðingar þegar Guggan fór,
eða var það þegar Patró missti spón? Málið er einfalt: Þeir
stjórnmálamenn sem eru á móti „frjálsu framsali" kvóta eiga
að segja það hreint út, og rífa fyrir því kjaft á Alþingi hafi þeir
stöðu til, en þegja ella.
í öðrulagi
Að vísu er þessum heilagsandamönnum vorkunn því einhvers
staðar stendur í lögum að heimamenn eigi forkaupsrétt. Sem
er auðvitað einskis virði eins og svo margt annað í lögum þeg-
ar hæstbjóðandi býður - í gegnum skúffufyrirtæki með lög-
heimili í öðrum sýslum. ÚA getur búið til eins mörg Kaldafell
um landið og það vill, rétt eins og aðrir hákarlar í sægreifastétt
geta þóst vera saklausar smámeyjar hvar sem draga má fisk.
Niðurstaðan verður sú sama: kvótinn safnast á færri hendur.
Skyldi vera lærdómur í þessu fyrir þá sem vilja láta okkur trúa
á lög um þak á kvótaeign?
í þriðja lagi
Hræsnin nær auðvitað hámarki í því þegar héraðshöfðingjarn-
ir grenja út „aðstoð“ gegn markaðsöflunum. Frá ríkinu. Eru
nema örfá misseri síðan við borguðum Vestfjarðaaðstoð og
Suðurnesjaaðstoð með vinstri hönd, sem hefur ekki hugmynd
um hvað sú hægri er að bardúsa? Nokkur hundruð milljónir til
íyrirtækja sem flýta sér að hlutabréfavæðast, sameinast og
selja sig burt jafn hratt og nýju forstjórajepparnir komast. Öll
þessi Iæti þegar markaðurinn vinnur sitt hljóða verk - eins og
hann á að gera - og sömu menn hafa samþykkt.
Stefán Jón Hafstein.
Styttuin
maimsævina
Garri er annálað letiblóð og
má ekki til þess hugsa að
mæta í vinnuna degi lengur
en hann þarf. Til þess eins að
stytta biðina eftir dvölinni á
ódáins golfvöllum ellinnar og
Þorrablótum á Benidorm hef-
ur Garri búið sér til sérstakt
dagatal þar sem
hægt er að telja
dagana þar til
eftirlaunaaldri
er náð.
Af þessum
ástæðum fannst
Garra góðvinur
hans og bróðir í
Mammoni, Frið-
rik Sophusson
fjármálaráð-
herra, koma
bakið á sér þegar
hann tók að
viðra þá hugmynd að lengja
starfsævina. Á sama tíma og
Friðrik leitar lausna vegna
þess að Islendingar og Garri
kunna að verða of gamlir fyrir
buddu fjármálaráðherra er
hæstvirtur heilbrigðisráðherra
að skera niður í heilbrigðis-
kerfinu og að reyna að ná
jafnvægi í ríkisfjármálum með
því að stytta mannsævina.
Öldnmarstofn-
auir
Garri er alla vega á því að það
sé langt um skynsamlegra að
spara ríkisútgjöld með því að
stytta mannsævina, heldur en
að lengja starfsævina. Garri
spyr sig líka að því hverjir það
verði sem vilji sitja lengur í
störfum þegar eftirlaunaaldri
er náð. Að Garra læðist sá
grunur að háttlaunaðir emb-
ættismenn sem fyndu litla
V
breytingu aðra en minni fríð-
indi við að hætta störfum
yrðu fyrstir til að sækjast eftir
því að dvelja lengur á þeim
stofnunum sem þeir eru
vistaðir á. Stofnunum eins og
Seðlabankanum, Landsvirkj-
un eða einhverju huggulegu
sendiráði f
tempraða belt-
inu.
Utgjöld ríkis-
ins myndu ekki
lækka verulega
við þessa breyt-
ingu og háemb-
ættismanna-
kerfið rnyndi
fyllast af öldn-
um stjórn-
málaforingjum
á faraldsfæti,
meðan venju-
legt fólk létti af sér okinu á
ævikvöldinu og reyndi að láta
enda ná saman á skertum líf-
eyri Tryggingastofnunar.
Kósíheit og
kattamatur
Sá grunur læðist að Garra að
Friðrik sé að byrja að hugsa
um þá notalegu tíma þegar
hann sjálfur situr í mjúkum
leðurstól og sækir um að
kraftar hans fái notið sín enn
um sinn í þágu Seðlabanka,
Landsvirkjunar eða utanríkis-
þjónustunnar. Spurningin
sem angrar Garra er sú hvort
á því augnabliki verði hann
sjálfur á sólarströnd að njóta
arðsins af skynsamlegri þár-
festingu stjórnvalda í mennt-
un og þekkingu eða í biðröð í
stórmarkaði með tveggja daga
gamalt afsláttarbrauð og
nokkrar dósir af kattamat.
Kynslóðastríðið magnað upp
Afar frjó umræða fer nú fram um
lífeyrissjóði. Alþingi er önnum
kafið að breyta lögum um fyrir-
bærin og er komist þar að mörg-
um niðurstöðum, flestum eða
öllum slæmum. Enda flækjast
málin þar þeim mun betur sem
lengur er um þau fjallað, enda er
þar öllu frestað samkvæmt hinu
fornkveðna, að frestur er á illu
bestur.
Launþegasamtökin og stjórnir
lífeyrissjóða þeirra mótmæla í
gríð og erg öllum þeim breyting-
um sem fjármálaráðherra og
hans Iið ætlar að gera á sjóðun-
um. Sem stendur eru mörg Iíf-
eyrissjóðakerfi í gangi samtímis
og stendur til að auka fjölbreytn-
ina með viðbótarsjóðum og sér-
sjóðum og koma á valfrelsi og
samkeppni á þessu sviði sem öðr-
um.
Samtímis er deilt og jagast um
hvaða kerfi sé hentugast og hvað
„fólkið vill“. Búnar eru til sér-
hannaðar skoðanakannanir til að
virkja „þjóðarviljann". Niðurstað-
an er auðvitað nákvæmlega eins
og þeir sem borga könnun panta
hana. Spumingarnar eru í gam-
alkunnum dúr: Ertu hættur að
beq'a konuna þína? Já eða nei.
Vondir sjóðir og góðir
Baráttan um lífeyrinn tekur á sig
ýmsar myndir. Hér er besta líf-
eyriskerfi í heimi, segja sjóðstjór-
ar, og vitna í útlendinga. Hér er
allt njörvað niður í skylduaðild og
þvingun til að borga í tiltekna
sjóði, segja aðrir, og heimta
frelsi.
Bankasjóðirnir eru með allt sitt
á þurru, því á þeim bæjum er
bara bætt á þjónustugjöldin og
viðskiptavinirnir látnir borga ef
eitthvað vantar upp á að hægt sé
að standa við fyrirheitin um fín
eftirlaun bankastjóra og það fólk.
Dæmi eru um að ríkissjóður
hlaupi í skarðið til að févana
banki geti haldið stjórnendur
sína vel í ellinni.
Ríkissjóð vantar eitthvað á
annað hundað milljarða til að
standa við lífeyrisskuldbindingar
við sitt fólk. Sá dæmafái skussa-
háttur heyrir varla til best reknu
lífeyrissjóða í veröldinni. Undir
þeirri skuld standa skattgreið-
endur og engir aðrir.
Ekki hlustað á kjaftæði
Dálítið er skrýtið að sjá staðhæf-
ingar eins og þær, að komandi
kynslóðir eigi að standa undir líf-
eyrisgreiðslum þeirra sem búnir
eru að borga í sína sjóði í áratugi
og eiga allt það sparifé á góðum
vöxtum. Það eru aðeins hinir op-
inberu, með sína gegnumstreym-
issjóði, sem svíkjast aftan að
vinnuafli framtíðarinnar með
þessum hætti. Það eru sjóðir
launþegahreyfinganna, sem nú
er sótt hvað harðast að sem eru
þeir skynsamlegustu í heimi hér,
en ekki þeir sem löggjafinn og
stjórnarráðin hafa svikist um að
sinna í áratugi.
Nú er búið að finna upp kyn-
slóðareikning, sem sýnir að börn-
in sem brátt lenda í verkfalli,
hefja lífsstarfið stórskuldug og
verða að greiða fyrir flottheit og
óráðsíu forfeðranna. Samtímis
hópast aldraðir í samtök og
heimta stærri bita af velferðar-
kökunni, og þykjast hafa til hans
unnið með því að byggja upp
góða lífsafkomu þeirra sem enn
eru á vinnumarkaði.
Hér er vel að verki staðið að
etja saman kynslóðunum og láta
þær gera kröfur hver á hendur
annarri. Munu þau átök eiga enn
eftir að harðna. Æskufólkið tekur
engu kjaftæði, er niðurstaða mál-
þings framtíðarblómans. Gamla
fólkið er orðið þreytt á naumt
skömmtuðum lífskjörum og þyk-
ist eiga eitthvað inni hjá þjóð-
inni. Þeir sem enn njóta mann-
dómsáranna skaka stríðsaxir hver
framan í annan og heimta svona
eða hinsegin lífeyriskerfi og hver
sem betur getur snýr út úr rökum
og staðreyndum, sem raunar ber
ekki mikið á í umræðunni.
Þegar nú sér fyrir endann á
kynjabardaganum er hafið kyn-
slóðastríð sem ójafnaðarmenn
munu kynda undir og það sem
eftir er af fjölskylduræflunum
mun tætast, því ærið margir eru
tilbúnir að taka undir herópið:
Sundraðir föllum vér!

Er réttlætanlegt ad nið-
urgreiða hvem seldan
aðgöngumiða í Þjóð-
leikhúsið um 4.400
kr.?
Breki Karlsson
framkvæmdastjóri Leikfélags íslands.
„Já, það er
hægt að rétt-
læta það.
Við verðum
að bjóða
uppá menn-
ingu í land-
inu fyrir alla
- og á meðan
ve nj u1e gt
fólk hefur
ekki tækifæri á að borga 6.500
kr. í aðgangseyri í Þjóðleikhúsinu
tel ég að menningu megi niður-
greiða rétt einsog skóla- og heil-
brigðiskerfið. Það er slíkt sem
gerir Islendinga að einni þjóð.“
Svavar Gestsson
Jv. menntamálaráðherra.
„Mér finnst
ekki hægt að
nefna neina
upphæð í
þessu sam-
hengi, en
Þjóðleikhús-
ið er ein
ástæða þess,
ásamt Sin-
fóníuhljómsveit Islands, Ríkisút-
varpinu og fleiri menningar-
stofnunum, að Island er sjálf-
stætt menningarsamfélag. Þess
vegna er rekstur leikhúss af
þessu tagi sjálfsagður - einsog í
öðrum löndum."
„Nei, það
finnst mér
ekki. Það
borga allir
skatta í þjóð-
félaginu, t.d.
virðisauka-
skatt, og
þannig er
verið að
skattleggja fólkið sem hefur
lægstu tekjurnar - og þær skatt-
tekjur fara til þess að greiða nið-
ur miðaverð, sem er þrátt fyrir
það of hátt fyrir þá sem hafa lág-
ar tekjur og vilja sækja leiksýn-
ingar. Auk þess er Þjóðleikhúsið
í samkeppni við einkaaðila sem
fá ekki viðlíka miklar niður-
greiðslur."
Edda Heiðrún Bachman
leikari við Þjóðleikhús.
„Mér finnst
sjálfsögð
mannrétt-
indi að hver
þjóð eigi
Þjóðleikhús,
rétt einsog
Ríkisútvarp.
Og ég veit
ekki hvaðan
sú firra er komin að listir og
menning eigi að vera sjálfbærar
kostnaðarlega, vegna þess að það
leiðir aldrei nema til eins; þess
að þóknast peningunum og eig-
endum þeirra, en ekld listinni
sjálfri og sköpunargleðinni."
Pétur Blöndal
alþingismaður.