Dagur - 15.11.1997, Blaðsíða 14

30 - LAUGARDAGUR 1S. NÓVEMBER 1997
HEJLSULÍFIÐ í LANDINU
Jty/ur
m 11®
Þorsteinn sá að með því að setjast að á Akureyri, gæti hann bæði búið í fjölskylduvænu umhverfi og bætt úr brýnni þörf fyrir
húðsjúkdómalækni fyrir norðan. mynd: brink.
Ættgengt og ólækn-
andi, ennþá
Þorsteinn Skúlason
húðsjúkdómalæknir er
nýkominn til íslands
frá Bandaríkjunum og
hefuropnað stofu í
Læknaverinu á
Akureyri.
Þorsteinn sá að með því að setj-
ast að á Akureyri, gæti hann
bæði búið í fjölskylduvænu um-
hverfi og bætt úr brýnni þörf fyr-
ir húðsjúkdómalækni fyrir norð-
an. Aðeins hefur verið einn húð-
sjúkdómalæknir starfandi á Ak-
ureyri, Reynir Valdimarsson.
Þorsteinn mun halda fyrirlestur
á ráðstefnu Samtaka psoriasis-
og exemfélagsins (SPOEX) í til-
efni 25 ára afmælis þess um
helgina. Þar mun hann fjalla
fyrst og fremst um meðferð við
psoriasis, hvar læknvísindin
standa í dag og reyna að skyggn-
ast inn í framtíðina.
Hvað er psoriasis?
Psoriasis er húðsjúkdómur sem
gigt getur fylgt. Þetta er lang-
vinnur sjúkdómur, sem engin
lækning er til við ennþá, en hins
vegar meðferð, eða öllu heldur
margskonar meðferðir, en engin
þeirra er fullkomin. Þær virka
misvel á sjúkdóminn og þeim
fylgja yfirleitt einhverjar auka-
verkanir. Meginreglan er sú, að
KarlapiUan lofar góðu
Sífellt styttist í það að getnaðar-
varnarpillur fyrir karla komist í
gagnið. Nú í vikunni voru birtar
niðurstöður úr tilraun sem gerð
var á Italíu á hópi manna sem
tók tvær slíkar pillur tvisvar á dag
í 16 vikur.
Arangurinn var sá að fijósemi
karlanna, þ.e. sæðistala þeirra,
minnkaði verulega, en þó mis-
jafnlega mikið eftir einstakling-
aukaverkanir lyfja gegn psoriasis
aukast í réttu hlutfalli við virkni
lyfjanna gegn sjúkdómnum. Ekki
hefur verið sýnt fram á að psori-

Það erekki vitað hvað
veldurpsoriasis, en
um 2% Vesturlanda-
húa þjástafsjúk-
dómnum.
asis smitist á milli einstaklinga
hvorki í heitum pottum né við
snertingu.
„Það er engin sönnun til fyrir
því að mataræði eða það að
breyta rafsegulsviði hafi nein
áhrif á gang sjúkdómsins," segir
Þorsteinn. „Við vitum heldur
ekki hvort tíðnin hefur aukist á
síðustu árum með breyttum lifn-
aðarháttum, en milli 1 og 3%
Vesturlandabúa þjást af þessum
sjúkdómi, misslæmum þó. Allt
frá smáblettum á húð og upp í
það að yfirborð húðarinnar er
undirlagt.“
Ættgengi
Vitað er að það er sterkur ætt-
gengur þáttur í psoriasis. Til
dæmis ef annar eineggja tvíbura
er með psoriasis, þá eru um 70%
um og getur þvf ekki talist nægi-
lega örugg ennþá. Engar teljandi
aukaverkanir komu f ljós og eftir
að notkun pillunnar var hætt
komst sæðistala allra karlanna í
samt lag aftur á innan við þrem-
ur mánuðum.
I pillunum eru tvö hormóna-
efni, annað þeirra dregur úr sæð-
isframleiðslu og dregur reyndar
úr kynhvöt karla líka, en hitt
hormónaefnið er gefið með til
líkur til þess að hinn fái sjúk-
dóminn líka.
Þetta hefur verið mikið rann-
sakað og virðist fleiri en einn
erfðaþáttur stýra þessu ásamt
með umhverfisáhrifum. Sjúk-
dómurinn er misalgengur eftir
heimsálfum, ákveðnir kynþættir
indjána í AndesfjöIIum hafa mjög
Iága tíðni hans, svo lága að hann
er nánast óþekktur og í Banda-
ríkjunum er tíðnin mun lægri hjá
lituðu fólki en hvítum Evrópubú-
um. Psoriasis kemur yfirleitt
fram á fullorðinsárunum og brýst
oft skyndilega fram.
Meðferð
„Meðferð við psoriasis má skipta
gróflega í þrjá flokka. Það er
staðbundin meðferð með krem-
um, Ijósameðferð og svokölluð
töflumeðferð, en þá verður allur
líkaminn fyrir áhrifum af Iyfja-
gjöfinni. Akveðin lyf virðast geta
framkallað eða ýtt undir að ein-
kenni sjúkdómsins brjótist fram.
Þessi lyf eru t.d. betablokkarar,
sem notaðir eru við háum blóð-
þrýstingi og hjartasjúkdómum,
Lithium, sem notað er í geð-
lækningum, sykursterar, gefnir í
töfluformi og bólgueyðandi lyf
eins og Magnyl og Indometacin,"
segir Þorsteinn.
Það er því margt að varast í
þessum málum sem öðrum er
varða heilsu fólks og enginn vafi
á því að fyrirlestur sá er Þor-
steinn mun flytja um helgina,
verður hinn fróðlegasti. VS.
þess að vinna á móti því.
Vísindamenn hafa um nokkra
áratugi verið að reyna að þróa ör-
ugga getnaðarvarnarpillu fyrir
karlmenn, og hafa gert tilraunir
með ýmis afbrigði af samsetn-
ingu hormónaefna í því skyni.
Með þessari nýju tilraun, sem
gerð var við S. Orsola sjúkrahús-
ið í Bologna á Italíu, þykir hafa
náðst betri árangur en fyrr.
(Úr The Washington Post)
Bamsfæðing...
engu öðru lík
Barnsfæðing er stórkostlegasti
og margbreytilegasti viðburður-
inn í lífi kvenna og karla og jafn-
ast tæplega á við neitt annað í
náttúrunni. Meðgangan er lærdómsríkur og gefandi tími, þegar
ógleðin og matarástin skiptast á fyrstu mánuðina svo að um mun-
ar og breyting verður á geðslagi kvenna - til hins verra að mati
margra feðra. Þótt ótrúlega kunni að hljóma þá tútnar maginn út
og Iitla fóstrið breytist í barn. Unginn litli fer að sparka svo að
jafnvel pabbi getur fundið með hendinni. Náttúran er ótrúleg og
upplifunin er engu öðru lík.
Við fæðingu fyrsta barns vita foreldrarnir ekkert við hverju þeir
mega búast, fljótheitum eða langdreginni fæðingu, sársauka eða
sælu, strák eða stelpu. Kynið er auðvitað hægt að sjá £ sónar en
tækninni hefur víst ekki fleygt svo mikið fram að hægt sé að segja
fyrir um það hvernig fæðingin verður. Hún er nefnilega aldrei
eins. Hún getur tekið tvo tíma í fyrsta skipti og 24 í annað eða öf-
ugt og eina þumalfingursreglan sem sérfræðingarnir geta gefið er:
hún er oftast erfið og löng í fyrsta skipti - en ekki alltaf.
Hlutverk foreldranna breytist. Úr tveimur sjálfstæðum einstak-
lingum, sem eru önnum kafnir við að sinna áhugamálum sínum
og atvinnu, vaxa foreldrar sem í byrjun finnst hálfankannalegt að
tala um sjálfa sig sem mömmu og pabba. I stað þess að skreppa í
bíó á kvöldin eða ball um helgar sitja nú tveir einstaklingar heima
og bera ábyrgð á kríli í vöggu sem kannski tekur reglulegar öskur-
rokur vegna magakveisu, svengdar eða blautrar bleiu. Það er
munur frá því sem áður var. Það litla Iætur sko þjóna sér, pantar
fangið eða faðmlag eftir behag. Breytingin er þvíh'k að verulega
reynir á aðlögunarhæfni foreldranna.
Fæðingin er erfið, jafnvel þótt hún sé stutt og sársaukinn lítill,
sérstaklega fyrir móðurina. Hormónarnir fara á ferð og flug og
líkaminn skreppur saman. Konan þarf að tileinka sér móðurhlut-
verkið því að það er ekkert sem hún fæðist alsköpuð í. Svo þarf
að sinna litlum einstaklingi, Iæra að skipta um bleiur og hafa
barnið á brjósti. Mörgum finnst þetta eflaust hljóma létt og lag-
gott - lítið mál! - og kannski ! cfur svo verið hjá tilfinningalitlum
harðjöxlum fyrri tíma.
En þegar maður gerir sér grein fyrir hversu gífurlegar breyting-
arnar eru þá er ekkert skrítið að meðgangan, fæðingin og fyrstu
mánuðirnir þar á eftir séu erfiður tími hjá mörgum konum. Það
er staðreynd að nýorðnar mæður Ioka sig stundum inni, neita að
taka á móti gestum, verða skapvondar við karlinn sinn, fá skrítn-
ar hugmyndir í kollinn, sem þær skilja kannski
ekkert í síðar, - og geta ekki almenni-
lega sætt sig við barnið og nýja
hlutverkið. Það er þetta sem
talað er um sem fæðingar-
þunglyndi. Það er þetta sem
ekki má nefna.
En það er bráðnauðsyn-
legt að nefna þetta sínu
rétta nafni, ræða það og
kanna hvað er til ráða.
Sem betur er þunglyndið
misjafnt. Sumar fá allan
skammtinn og aðrar eng-
an. Mestu skiptir að
gera sér grein fyrir því
að eitthvað bjátar á og leita
hjálpar. Þar þurfa sérstaklega pab-
barnir að vera vakandi. Þama geta
þeir komið sterkir inn.
Guðrtín Helga
Sigurðardóttir.