Dagur - 15.11.1997, Blaðsíða 16

32 - LAUGARDAGVR 1S. NÓVEMBER 1997
LÍFIÐ í LANDINU
Gunnar Sverrisson
Ijósmyndari
IJi'droíúS

Afvitsmuna-
nauðgumm
Glögg kona benti
mér á það á dög-
unum hve al-
gengt væri að
persónur í leikn-
um sjónvarps-
auglýsingum
væru hálfvitar.
Eg fór að skoða
málið og komst
að raun um áð
þetta á einkum
við þegar verið er að kynna eða
auglýsa hvurskyns happdrætti,
lottó og aðra leiki þar sem
möguleiki er á vinningi sé
heppnin með. I slíkum auglýs-
ingum koma yfirleitt eingöngu
frarn hoppandi hálfvitar.
S51usálfræði
Nú er alveg Ijóst að þessar fá-
vitaauglýsingar eru engin tilvilj-
un, því að baki þeirra býr mikið
vit á sölusálfræði og ýmsum
brellum sem beita skal til að
Iokka okkur sem heima sitjum
til að eyða og spenna í eitthvað
sem okkur vanhagar alls ekkert
um. En hversvegna telja sölu- og
auglýsingamenn árangursríkara
að tefla fram slúbbrandi vanvit-
um í umrædddum auglýsingum í
stað staðlaðra meðaljóna? Hugs-
anlega hefur þetta eitthvað með
það að gera að þegar við heima-
sitjandi horfum á hoppifíflin á
skjánum, þá fyllumst við yfir-
burðartilfinningu, við hefjum
okkur á hærra vitsmunaplan og
segjum sem svo: Fyrst þessir
lúserar og lúðulakar geta unnið í
lottó eða getraunum, þá hljh ég
að eiga miklu meiri möguleika.
Og svo hlaupum við út í sjoppu
og fjárfestum.
Eitthvað í þessa veru hlýtur að
búa að baki þessum auglýsingum.
Andlegir pervertar
Og hugleiðandi um auglýsingar
og annnað sjónvarpsefni. Það
eru til lög sem banna kynferðis-
lega áreitni. Samstarfskona mín
getur kært mig fyrir að leggja
hönd henni á þjó í vinnunni og
ég get kært hana fyrir að grípa
mér um hreðjar í fermingarveisl-
um. Hvortveggja athæfið flokk-
ast undir kynferðislega áreitni
og varðar við lög.
En hversvegna er ekki hægt að
kæra andlega áreitni, vitsmuna-
lega nauðgun? Flest kvöld erum
við nefnilega fórnarlömb and-
legra perverta sem framleiða t.d.
sjónvarpsauglýsingar eða amer-
ískar sápur.
Skyndiskellur á rass
Af hveiju setjum við h'kamann
skör ofar andanum í þessum
efnum? Hversvegna erum við
svona viðkvæm fyrir líkamlegu
þukli en látum andlegt fitl yfir
okkur ganga möglunarlaust? Hví
f ósköpunum hlaupum við til og
kærum skyndiskell á rass á skrif-
stofunni en hreyfum aldrei mót-
mælum þegar okkur er
hópnauðgað vitsmunalega kvöld
eftir kvöld af sjónvarpinu?
Því fer Ijarri að ég sé að mæla
kynferðislegri áreitni bót, því
auðvitað á slíkt framferði ekki
að líðast og er enda um leið
andleg áreitni og ekki síður.
En hreinræktuð vitsmunaleg
áreitni og andlegt ofbeldi, eins
og það er ástundað af sumum
framleiðendum sjónvarpsefnis
og raunar fleirum í hugmynda-
og ímyndargeirandum, er oft
ekki síður illþolandi.
Sjálfsnauðgarar
Auðvitað getur maður slökkt á
tækinu. En við erum í mörgum
tilfellum orðin ónæm fyrir þess-
ari áreitni, látum hana yfir okk-
ur ganga án þess að æmta eða
skræmta og jafnvel orðin svo
heilaþvegin að nánast má Iíkja
við krónískan vitsmunalegan
maskókisma. Við erum farin að
njóta pyndinganna, líta á þær
sem eðlilegan hluta af okkar
daglegu „menningarneyslu",
ekki sem eitthvað sem við þurf-
um að verjast og forðast til að
samsamast ekki afbrigðilegheit-
unum.
En það er því miður alltof oft
sem slíkt gerist. Og á endanum
erum við orðin eins og kvalarar
okkar, sjónvarps-sadistarnir. Við
förum að hafa gaman af
Beverlyhills-bullinu og hálfvita-
hoppi auglýsinganna. Við erum
orðin andlegir sjálfsnauðgarar.
Jóhannes
Sigurjónsson
skrifar