Dagur - 30.05.1998, Blaðsíða 8

T
24-LAUGARDAGUR 3 0. MAÍ 19 9 8
LÍFIÐ í LANDINU
Nú þegarnærdreguraldarlokum erekki úrvegi
að taka tali konu sem uppi hefurverið nánast
alla þessa öld og lifað tímana tvenna. Við sótt-
umÞórdísiívarsdótturheim á hjörtum vordegi
þarsem hún býraðKróki íBiskupstungum
ásamtfóstursyni sínum ogfjölskyldu hans.
Dísa er þakklát fyrir alla þá velvild sem hún hefur búið við á efri árum og segir það mikla gæfu að fá að sjá ævistarf-
inu haldið áfram og taka þátt í því. Það skipti miklu máli að gamalt fólk fái að vera heima hjá sér sem lengst í því um-
hverfi sem það þekki og hún gerir sér Ijóst að íþeim efnum nýtur hún forréttinda: „Það fer ekki eins vel um allt gamla
fólkið í dag og það fer um mig.“
Dísa, eins og
hún er oftast
kölluð, á aðeins
þrjú ár í að verða
100 ára og hún
er sannarlega
ekkert blávatn
og hefur ákveðn-
ar skoðanir á
hlutunum. Hún
er kristaltær í
kollinum og hefur glymrandi
skopskyn og þó stundum hvíni
svolítið í henni þá eru léttleik-
inn og hlýjan í fyrirrúmi. Hún er
ófeimin við að blóta máli sínu til
áherslu, kastar fram vísubrotum
annað slagið og henni er tamt
að grípa til máltækja. Einnig
hermir hún skemmtilega eftir
fólki og hefur tilsvör samferðar-
manna orðrétt eftir þó sögð hafi
verið fyrir einhverjum áratugum.
Nú hefur fólk allt til alls
Dfsa varð 97 ára 20. maí síðast-
Iiðinn og er elst sveitunga sinna,
en hún er ekki fædd og uppalin í
Tungunum, heldur sleit hún
barnsskónum í Norðurkoti í
Grímsnesi.
- En hvernig kom til að hún
fluttist um tvítugt í Biskups-
tungurnar?
„Eg fór í kaupavinnu, er ekki
líka önnur hver kona í Biskups-
tungum þannig til komin? Þær
voru býsna margar hér í sveit og
komu víða að - Ég held það hafi
verið hann Halldór á Kirkjubóli
sem sagði að Tungnamenn
hefðu farið djöfulli illa með þá í
sinni sveit, því þeir hefðu náð
fimm fallegustu stúlkunum frá
þeim en þeir hefðu ekki fengið
nema eitt þarfanaut í staðinn!"
Og Dísa fann sér eiginmann í
Tungunum, Egil Egilsson frá
Galtalæk og fór að búa með
honum að Króki um 1923. Þeg-
ar karl og kona drógu sig saman
í þá daga var drifkrafturinn oft
sá að vera ekki undir einhvern
settur. Konur sóttust eftir bú-
manni og karlar sóttust eftir
duglegri húsmóður. Allir vildu
losna úr vinnumennsku:
„Fólkið sóttist eftir því þó því
Iiði oft mildu ver þegar það var
komið út í búskaparbasl og hafði
ekki neitt til neins. En það er
eitt sem ég er oft að ergja mig
yfir núna, það er kannski ekki
rétt að vera að ergja sig yfir því
en ég geri það samt. Nú hefur
fólk allt til alls, hjálpargögn til
allra hluta og svo mikla vellíðan
að það er varla orðið hægt að
breyta til um hátíðar. En þó er
fólkið óánægðara. Það er ansi
mikið um þessa óánægju og það
finnst mér leiðinlegt. Af hverju
getur fólkið ekki verið ánægt
þegar það hefur orðið allt tii
alls, ha!? Það er sennilega nokk-
uð til í því að þess betra sem
það hefur það, þess heimtu-
frekara verður það. Það eru allir
yfirmettaðiraf öllu-.----------1
Sjónvarp nær einskis viröi
Og víst er að Dísa þekkir vel af
eigin raun lífsskilyrði sem eru
óravegu frá þeim sem við teljum
sjálfgefin í dag. I hennar æsku
voru torfbæir með moldargólfi
þar sem ekkert var rafmagnið og
engu rennandi vatni fyrir að
fara. Harðindaárið 1918 er
sagnfræði í bókum fyrir okkur
sem stöndum í blóma lífsins í
dag en er bráðlifandi raunveru-
leiki í minningasafni hennar. Þá
reið frostaveturinn mildi yfir
landið, Spænska veikin lagði
fjölda manna að velli og Katla
gaus. Sá dagur er Dísu í fersku
minni:
„Já, það er nú líkast til! Þá var
ég 17 ára stúlka út í Norðurkoti
og var að rista kalda ristla allan
daginn sem Kötiugosið byrjaði.
Bölvað gösl var þetta nú þegar
bændurnir voru að koma með
þetta slátur að sunnan. Að þetta
skyldi nú geta orðið að mat! Það
væri ekki étið núna, ég segi það
bara.“
En það var fleira en Iífsbarátt-
an sem var með öðrum hætti en
við þekkjum í dag, frístundun-
um var einnig öðruvísi varið í þá
daga og valmöguleikar nútímans
fá ekki háa einkunn í saman-
burðinum hjá Dísu:
„Þá voru alltaf kvöldvökur og
vakað lengi á kvöldin, það var
alltaf verið að lesa eitthvað þar
sem ég ólst upp. En nú er allt of
lítið lesið. Það er verið að horfa
á sjónvarp sem oftast nær er
einskis virði. Það er alveg
dæmalaust hvað manni er boðið
upp á í sjónvarpi. Eða bækurnar
sem eru gefnar út, ég er alveg
furðu Iostin, og svo er verið að
hæla þessu á hvert reipi!“
Linkuidm of mikil gagnvart
bömum
Dísa kann yfirleitt vel að meta
framfarir og segir fólk á sínum
aldri hafa lifað óskaplega miklar
breytingar. Flest finnst henni
hafa verið til hins betra en ekki
alveg allt. Uppeldismátinn á
börnunum í dag þykir henni
helst vera miður:
„Auðvitað mátti gjarnan breyt-
ast þessi harka sem börnum var
sýnd hér áður, en svo finnst mér
Iinkindin aftur á móti vera orðin
of mikil. Það eru ósköp að vita
þegar eitt lítið barn stjórnar
heilu heimili. Það er alveg
hræðilegt. En meðalhófið víst ég
veit - vandratað er á. Mér finnst
nú að það megi margt á milli
vera, þetta var ógurlegur lamst-
ur á krökkum, kjaftshögg og bar-
smíðar og svo létu þau þetta
bara ganga til þeirra sem voru
minnimáttar. Bæði til dýra, gam-
almenna og minni barna. Mér
finnst unglingar miklu betur
innrættir núna heldur en þeir
voru þegar ég var að alast upp,
og það gerir bara hvurnig þau
voru alin upp.“
A uppvakstarárum Dísu voru
börn látin vinna um leið og þau
stóðu í lappirnar og hún fór ekki
varhluta af því og er svo sem
ekkert að vorkenna sér það,
svona var þetta bara. ELún var til
dæmis Iátin gæta kvíánna alein
þegar hún var barnung:
„Já, já, ég sat ein yfir og smal-
aði og stóð ekki upp á milli
þúfnanna, ég var svo voðalega
Iítil, ætli ég hafi verið nema 9
ára. Og þetta Iíka flæmi sem ég
átti að smala! Og svo var skó-
hálkan, maður var alltaf á
hausnum. En það er svoiítið
skrýtið að fólkið endist alveg
eins sem þrælaði svona sem
krakkar, eins og það sem ekkert
gerir.“
Konur eiga eltki að undiroka
karlmenn
En það voru ekki bara börn sem
þurftu að vinna myrkranna á
milli, konur bjuggu einnig oft
við bágbornar aðstæður:
„Sumar konur voru bara eins
og hverjar aðrar vikastelpur á
sínu eigin heimili. Svo voru
stúlkur stundum sendar í vinnu-
mennsku þar sem aðstæður voru
slæmar og þær voru ekkert
spurðar að því hvort þær vildu
fara, þær bara áttu að fara. Það
var sem ég skyldi ekkert í þegar
feður voru að lána dætur sína í
vist þangað sem enginn vildi
fara og hirtu svo kannski auk
þess kaupið þeirra!“
- En talandi um fótumtroðinn
skrifar