Dagur - 10.06.1998, Qupperneq 7

MIDVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 1998 - 7
ÞJÓÐMÁL
Viiistravor að ári?
Um þessar mundir blasir örðugt
verkefni við vinstrimönnum
þessa lands. Ef það verkefni
verður Ieyst með farsælum hætti
er hins vegar von á góðu fyrir
vinstrihreyfinguna á Islandi og
um Ieið alla landsmenn. Bráðum
verður nefnilega úr því skorið
hvort vinstrimenn á Islandi geta
náð málefnalegri samstöðu fyrir
næstu kosningar og um leið Iagt
grunninn að varanlegri samfylk-
ingu í framtíðinni. Ef af henni
yrði mætti búast við því að til
yrði stór vinstriflokkur með sama
kjörfylgi og Sjálfstæðisflokkur-
inn.
Eru Sjálfstæðismenn hræddir?
Væntanlega ekki. Ef litið er til
sögu seinastu áratuga má sjá að
sameining vinstrimanna hefur
oft verið á dagskrá áður án þess
að skila neinum árangri. Lítum á
nokkur dæmi úr sögu A-flokk-
anna.
Út umþúfur
Árið 1938 klofnaði Alþýðuflokk-
ur og gekk hluti hans til sam-
starfs við Kommúnista í nýjum
flokki, Sameiningarflokki alþýðu
- Sósíalistaflokknum. Vinstri-
flokkar voru áfram tveir. Síðar
efldist Sósíalistaflokkurinn á
kostnað Alþýðuflokksins, en ekki
í þeim mæli að hægt væri að tala
um að vinstrimenn stæðu sam-
einaðir. Árið 1956 klofnaði Al-
þýðuflokkurinn aftur og gengu
nokkrir öflugir liðsmenn hans til
Iiðs við Sósíalistaflokkinn í nýrri
samfylkingu, Alþýðubandalag-
inu. Kjörfylgi flokkanna breyttist
lítið við það.
Árin 1967-1969 klofnaði Al-
þýðubandalagið og stofnaður var
nýr flokkur, Samtök frjálslyndra
og vinstrimanna, sem hafði sam-
einingu vinstriflokkanna á dag-
skrá. Sá flokkur var brátt úr sög-
unni, en sumir forystumanna
hans skutu síðar upp kollinum
innan Alþýðuflokks. Staða
vinstriflokkanna í heild breyttist
lítið.
Árið 1990 klofnaði Alþýðu-
bandalagið í Reykjavík og hluti
þess gekk til Iiðs við Alþýðuflokk-
inn. Nýtt samfylkingarafl var
stofnað, Nýr vettvangur. Eftir
sem áður buðu jafn margir flokk-
ar fram í Reykjavík og áður og
Sjálfstæðisflokkurinn vann sinn
stærsta kosningasigur á seinni
árum. Vinstrimenn komust ekki
til valda í Reykjavík fyrr en farið
var að beita öðrum aðferðum.
Fyrir kosningar 1995 ldofnaði
Alþýðuflokkur og stofnuð var ný
stjórnmálahreyfing, Þjóðvaki.
Enn var sameining vinstrimanna
á dagskrá. Sögu þessa nýja
stjórnmálaafls þarf ekki að rekja
frekar, en það hefur nú gufað
upp.
Allar þessar sameiningartil-
raunir hafa farið út um þúfur. I
öllum tilvikum var aðferðin sú
sama. Það var klofið til að sam-
eina. Ljóst er að ef sama aðferð
verður notuð nú verður árangur-
inn ekki skárri.
Ný hugsim
Því miður hefur tónninn í ýms-
um þeim sem sagst hafa verið
„Á seinasta þingi lagði Aiþýðubandaiagið fram athyglisverðar hugmyndir í auðlindamálum, en Alþýðuflokksmenn létu sér fátt um finnast. Geta fiokkarnir
náð sátt um þau mál, þar sem þeir eru þrátt fyrir allt sammála um ýmislegt?" spyr Sverrir m.a. í grein sinni.
hlynntir sameiningu vinstri-
manna verið þannig að ástæða er
til að hafa áhyggjur. Til dæmis
fögnuðu sumir því mjög þegar
Kvennalistinn þríldofnaði í af-
stöðu til samfylkingar. Það eru
hins vegar slæmar fréttir fyrir
Kvennalistann því að slagkraftur
hans í samfylkingarviðræðum
verður nú afar lítill. Enda réði
ekki umhyggja fyrir Kvennalist-
anum því að menn fögnuðu
klofningi innan hans, heldur
vonin um að önnur samtök
myndu hagnast á kostnað listans
og að fleiri flokkar myndu klofna
í kjölfarið. Þannig hugsa þeir
menn sem vilja kljúfa til að sam-
eina, þvf miður. Nú er hins vegar
von til þess að ný hugsun sé að
ryðja sér til rúms í þessum efn-
um.
Fyrir skömmu skrifaði fram-
kvæmdastjóri Alþýðubandalags-
ins athyglisverða grein í Morg-
unblaðið þar sem hann hvatti
vinstrimenn til að iáta málefnin
ráða. Þar er að mínu viti sleginn
sá tónn sem mun skipta sköpum
á komandi sumri.
Eins og Heimir Már bendir á
er ástæða til að vinstrimenn gefi
því ekki síður gaum sem samein-
ar þá en hinu sem sundrar þeim.
Það virðist vera ýmislegt. Má til
dæmis nefna áherslur í félags-,
húsnæðis- og verkalýðsmálum.
Þar virðist stefna A-flokkanna
fara saman. I menningarmálum
ber ekki mikið á ágreiningi og á
seinustu þingum hefur ekki bor-
ið mikið á ágreiningi í heilbrigð-
is- og tryggingamálum, enda þótt
hann hafi vissulega verið til stað-
ar fyrir nokkrum árum. Þá ættu
flokkarnir einnig að geta samein-
ast um að auka valddreifingu í
stjórnkerfi landsins, enda þekkja
menn vel afleiðingar þess að
framkvæmdavald í þjóðfélaginu
safnist á fáar hendur. Þessi sam-
staða um félagslegar áherslur í
helstu málum er kannski léttvæg
að sumra áliti, en þegar nánar er
að gáð boðar hún vatnaskil. A-
flokkanir hafa ekki náð jafn vel
saman í þessum málaflokkum
sfðan 1946.
Eiiu skilur margt
flokkana að
Hins vegar verður eklci fram hjá
því litið að margt skilur enn
flokkana að. Það er áhyggju-efni
þeirra sem vilja að vinstrimenn
sameinist hve tregir margir tals-
menn sameiningar í báðum
flokkum hafa verið til að ræða
þau mál. Sumir hafa jafnvel látið
eins og að enginn ágreiningur sé
um neitt. En samfylking Hnstri-
manna verður ekki trúverðugur
valkostur í næstu kosningum ef
menn ætla að gera Ihaldinu það
til geðs að hafa óljósa og þoku-
kennda stefnu í mikilvægum
málum. Ef þau eru ekki gerð upp
gæti samfylkingin jafnvel
sprungið f kosningaslagnum, því
þá mun frambjóðendum ekki líð-
ast að fara með skoðanir sfnar í
felur. Nefna má nokkur dæmi
um mál sem sameiningarmenn
þurfa að gera upp:
Alþýðuflokkurinn stóð að mik-
illi skerðingu á kjörum náms-
manna með breytingum á Iögum
um Lánasjóðinn árið 1992. Hef-
ur flokkurinn breytt um mennta-
stefnu, eða hefur hann enn
sömu stefnu og Sjálfstæðisflokk-
urinn?
Stefna Alþýðuflokksins í stór-
iðjumálum hefur til þessa verið í
meginatriðum samhljóða stefnu
Finns Ingólfssonar. Seinustu
misseri hafa þó sumir þingmenn
flokksins breytt um áherslur í
sínum málflutningi, eftir um-
hverfisráðstefnuna í Kyoto. Hef-
ur flokkurinn skipt um stefnu í
þessum málaflokki?
Ekkert hefur komið fram ný-
lega sem bendir til annars en að
Alþýðuflokkurinn hafi sömu við-
horf til NATO og Halldór Ás-
grímsson; að hér eigi áfram að
vera herstöð, að hálendið eigi
með reglulegu millibili að vera
heræfingasvæði og að Islending-
ar eigi að taka þátt í hernaðarað-
gerðum á Balkanskaga. Undirrit-
aður mun aldrei geta stutt flokk
sem hefur slíka stefnu og veit
ekki um marga Alþýðubanda-
Iagsmenn sem geta það. Það
væru a.m.k. stórtíðindi ef núver-
andi formaður flokksins tæki
slíkt í mál.
Á seinasta þingi lagði Alþýðu-
bandalagið fram athyglisverðar
hugmyndir í auðlindamálum, en
Alþýðuflokksmenn létu sér fátt
um finnast. Geta flokkarnir náð
sátt um þau mál, þar sem þeir
eru þrátt fyrir allt sammála um
ýmislegt?
Það er ljóst af umræðu sein-
ustu mánaða að ýmsir eru
hræddir við að ræða málefni í
tengslum við samfylkingu
vinstrimanna. Þeim sem helja
máls á slíku eru þegar í stað
álitnir á móti framtakinu, eins og
að öll málefnaumræða hljóti
sjálfkrafa að skaða sameining-
una. Þetta er hins vegar mis-
skilningur. Það skaðar umræðu
um þessi mál meira ef hún á
fyrst og fremst að snúast um
tæknileg atriði, eins og tilhögun
framboðs í næstu kosningum,
eða um einstaka forystumenn,
sama hversu hæfir þeir einstak-
lingar annars kunna að vera.
Sameining vinstrimanna er of
mikilvæg til að snúast upp í slík-
an leik.
Talað af heilindum
Á undanförnum mánuðum hef
ég fylgst með málflutningi ýmsra
forystu- og flokksmanna í AI-
þýðuflokknum og get ekki annað
sagt en að hann lofi góðu. Þar er
greinilega talað af heilindum. Af
þingmönnum flokksins má þar
einkum nefna Ágúst Einarsson.
Það sem einkum getur sam-
einað flokkana eru viðhorfin til
almannahags og þau fara að
ýmsu leyti saman, það er æ bet-
ur að koma í ljós. Flokkar sem
lengi hafa verið aðskildir munu
ekki getað náð samstöðu um allt,
það er ekki einu sinni hægt í ein-
um flokki. Málefnalegur Hðræð-
ur um það sem sameinar okkur
og það sem skilur okkur að geta
hins vegar ekki leitt annað en
gott af sér. Til mikils er að vinna
og því er rétt að vanda sig.
Það er ljóst að af sameiningu
vinstrimanna í einum flokki get-
ur orðið, ef menn eru reiðubún-
ir til að læra af sögunni og vinna
málefnavinnuna vel. Það er til
lítils að tala um lestir sem séu
komnar af stað og verði ekki
beygðar af leið, ef sú leið liggur
einungis í hringi. Þau víti ættu
menn að þekkja nógu vel til að
varast þau. Markmiðið er að
sameina alla vinstrimenn, því að
nóg er komið af klofningi.
SVERRIR
JAKOBSSON
sagnfræðingur og
miðstjórnarmaður
Alþýðubandalagsins,
skrifar