Dagur - 10.11.1998, Blaðsíða 7

XfcÆHT'
Þ ItlDJ UDAGVK 10. SÓVKMBER 1998 - 7
ÞJÓÐMÁL
í Norðurlandaráð
- glaðvakandi
Norræna húsið í Reykjavík er eitt af táknum norrænnar samvinnu á íslandi. í grein sinni segir Haiidór Ásgrímsson
m.a.: „Við teljum einnig mikilvægt að tengja norrænt samstarf nýrri öld og landafundaárinu. Með því gefst gott
tækifæri fyrir ísland og önnur lönd sem teljast til vesturhluta Norðurlandanna að verða í norrænu sviðsljósi."
Fimmtugasta þing Norðurlanda-
ráðs er nú haldið í Osló 9.-12.
nóvember. Þingið er haldið einu
sinni á ári, um miðjan nóvember
og færist milli Norðurlandanna
eítir fyrirfram ákveðinni röð.
Þingið verður haldið á Islandi
árið 2000.
Norðurlandaráð er samstarfs-
vettvangur þingmanna á Norð-
urlöndum, en ríkisstjórnir Norð-
urlanda skipa Norrænu ráð-
herranefndina.
A þingi Norðurlandaráðs er
unnið sleitulaust í fjóra daga við
afgreiðslu tillagna, auk þess sem
fram fara almennar pólitískar og
utanríkispólitískar umræður.
Norðurlandaráð líkt og Jjjóð-
þing
Störfum á þingi Norðurlanda-
ráðs má líkja við afgreiðslu mála
á þingfundum norrænu þjóð-
þinganna sem síðan fara til
framkvæmdar ríkisstjórnar. Dag-
skrá liggur fyrir um ákveðin mál-
efni sem afgreiða þarf á lýðræð-
islegan hátt af til þess kjörnum
fulltrúum. Á þingi ráðsins eiga
sæti allar norrænu ríkisstjórnirn-
ar og ákveðinn fjöldi þingmanna
frá hverju Norðurlandanna og
norrænu sjálfstjórnarsvæðunum.
Þingmennimir starfa í nefndum
yfir árið og leggja fram tillögur
sínar á þinginu til samþykktar
eða frávísunar. Málin sem eru
samþykkt eru síðan falin nor-
rænu ráðherranefndunum til
framkvæmdar. Munur á ákvörð-
unum þjóðþinganna og Norður-
landaráðs er sá að ráðið hefur
ekki yfirþjóðlegt vald og þess
vegna verða ákvarðanir þess
aldrei bindandi fyrir löndin.
Reynslan hefur hins vegar leitt í
ljós að Norræna ráðherranefnd-
in hefur lagt sig fram um að
framkvæmda meginþorra til-
lagna Norðurlandaráðs eftir að
þær eru komnar í hendur við-
komandi ráðherra.
Breytt pólltískt umhverB
Pólitísku umræðurnar í Norður-
landaráði, sem og tillögurnar
sem þar eru lagðar fram, hafa
tekið á sig aðra mynd en áður
var. Á þingi Norðurlandaráðs í
Osló fyrir rúmum áratug þótti
það fréttnæmt í norrænum fjöl-
miðlum að Evrópumál hefðu
mikið verið rædd á þinginu.
Þetta þótti einkum tíðindum
sæta vegna þess að utanríkismál
höfðu ekki verið á dagskrá ráðs-
ins og samkomulag verið um að
þau ætti ekki að ræða.
Þegar kalda stríðinu lauk opn-
uðust margar gáttir í alþjóðamál-
um. Norðurlandaráð varð að
endurskoða stöðu sína í hinu
nýja alþjóðalega pólitíska um-
hverfi sem þá var í mildlli gerjun.
Þetta starf tók drjúgan tíma og
mikinn kraft. Fullyrða má þó að
ráðið hafi borið gæfu til þess að
laga stofnunina að nýjum áhersl-
um.
Ymsir töldu að norrænt sam-
starf glataði þýðingu sinni þegar
þrjú norrænu ríkjanna gerðust
aðilar að ESB. Raunin hefur
orðið sú, að samráð Norðurland-
anna er nú mikilvægara en
nokkru sinni fyrr og hefur aukist
á mörgum sviðum.
Nú er aðallega starfað í nefnd-
um um málefni þriggja megin-
svæða: Norðurlandanna, grann-
svæða Norðurlanda og Evrópu-
svæðisins. Málefni sem ein-
göngu hafa með Norðurlöndin
að gera og rótgróið samstarf
þeirra eru að sjálfsögðu alltaf
jafn mikilvæg og taka mikinn
tíma af starfi ráðsins. Mikilvægi
grannsvæðasamstarfsins fer þó
vaxandi, en næsta víst er að frek-
ari stækkun ESB leiði til stór-
aukins svæðasamstarfs. Það er
því afar brýnt fyrir Norðurlöndin
að vera vel undirbúin. Evrópu-
samstarf Norðurlandaráðs er
ekki síður mikilvægt fyrir þau
Norðurlönd sem standa utan við
ESB heldur en hin sem þar eiga
sæti. Norrænt samráð í Evrópu-
málum hefur í raun aukist frá
inngöngu Svíþjóðar og Finn-
lands í Evrópusambandið. Það
ríkir gagnkvæmt traust og skiln-
ingur milli Norðurlandanna í
þessum efnum án tillits til þess
hvaða afstöðu þau hafa tekið til
inngöngu í ESB.
íslensk formennska
Norrænt samstarf verður í
brennidepli hér á landi árið
1999 þegar Island gegnir for-
mennsku í norrænu ráðherra-
nefndinni. Samstarfið er afar
umfangsmikið, en formennsku-
landinu ber að marka þær pólit-
ísku áherslur sem farið verður
eftir á árinu sem og að stjórna
starfinu sem fram fer á þeim
tíma. Hver fagráðherra fyrir sig,
með forsætisráðherra í farar-
broddi, stjórnar sínum mála-
flokki á norrænum vettvangi, en
norræni samstarfsráðherrann
samræmir starfið og ber höfuðá-
byrgð á fjárlögum ráðherra-
nefndarinnar.
Nauðsynlegt er fyrir Islend-
inga að staldra við og meta stöðu
norræns samstarfs þegar við
tökum við formennsku þess um
áramótin. Á formennskuárinu
gefst okkur tækifæri til að leggja
áherslur á málefni sem við telj-
um sérstaklega brýn og koma
Norðurlöndunum sem heild til
góða.
Áherslur á formennskuármu
Að mörgum málefnum þarf að
huga og sjá til þess að verkefni
norræns samstarfs sé í samhengi
við önnur mál og framkvæmdaá-
ætlanir, sem eru í gildi varðandi
norræna svæðið. Við munum
leitast við að marka norræna
stefnu varðandi „norðlægu vídd-
ina“, en þar er um að ræða til-
lögu sem Finnar hafa lagt fram
innan Evrópusambandsins og
miðar að því að ESB móti áætl-
un fyrir norðlægari hluta Evrópu
líkt og gert hefur verið varðandi
Miðjarðarhafssvæðið. Aukin
áhersla ESB á norðlægu víddina
getur haft mjög mikla þýðingu
fyrir umhverfis-, atvinnu- og
efnahagsmál á norðurslóðum og
ekki síst evrópskt samstarf við
Rússland.
Á formennskuárinu er enn-
fremur stefnt að því að móta
norrænt samráð varðandi Evró-
myntina og fylgjast vel með
reynslu Finna.
Við teljum einnig mikilvægt að
tengja norrænt samstarf nýrri
öld og landafundaárinu. Með því
gefst gott tækifæri fyrir Island og
önnur lönd sem teljast til vestur-
hluta Norðurlandanna að verða í
norrænu sviðsljósi. Það verkefni
sem verður stærst á for-
mennskuárinu eru málefni norð-
urslóða, en þverfagleg mark-
miðslýsing „Fólk og haf í norðri"
verður lögð fram. í henni er
stefnt að ábyrgri auðlindanýt-
ingu, hreinu umhverfi, náttúru-
vernd og heilbrigðu mannlífi á
norðurslóðum. Með þessu er
sjónum manna beint að málefn-
um hinna dreifðu norðlægu
byggða sem eiga við mikinn
vanda að glíma á ýmsum sviðum,
einkum hvað varðar umhverfis-
og efnahagsmál.
Umhverfismálin fá sérstaka
umQöllun, einkum sjálfbær nýt-
ing auðlinda hafsins á norður-
slóðum, ekki síst í tengslum við
ár hafsins og það starf sem unn-
ið er á vettvangi SÞ. um þau
málefni.
Samvimia á norðuxslóðum
ísland hefur verið í fararbroddi
varðandi samvinnu um norður-
slóðir. Það var á vettvangi Norð-
urlandaráðs sem nefnd undir
formennsku greinarhöfundar var
sett á laggirnar til að þrýsta á
stjórnvöld að beina sjónum sín-
um að norðurheimskautssvæð-
inu og þeim vandamálum sem
svæðið býr við. Nefnd þessi var
ekki einungis norræn, þar komu
einnig saman m.a. fulltrúar
Kanada, Bandaríkjanna og Rúss-
lands. Norðurskautsráðið var
formlega stofnað árið 1996 og er
starfsemi þess að komast i fullan
gang og starfa Norðurlöndin öt-
ullega að því að það muni skipa
stóran sess á alþjóðavettvangi í
framtíðinni.
Barentsráðið hefur starfað
lengur, en það miðar einnig að
því að leysa vandamál svæðisins
sem liggur að Barentshafinu.
Á norðurslóðum þurfa ólíkar
þjóðir að vinna saman m.a. að
sjálfbærri nýtingu náttúruauð-
linda, efnahagssamvinnu og
mannréttindamálum. Norður-
löndin eru í sérstakri aðstöðu til
þess að verða miðja þessara sam-
skipta, nokkurs konar brú milli
Rússlands annars vegar og
Kanada og norðurhluta Banda-
ríkjanna hins vegar. Hér opnast
einnig möguleikar fyrir Norður-
lönd að teygja samstarf sitt til
Bretlands, Skotlands, Irlands og
Shetlandseyja. Það getur haft
mikið að segja varðandi þróun á
þessu svæði í framtíðinni.
Samstarf norrænu utanríkis-
ráðherranna
Þegar ísland fer með for-
mennsku norræns utanríkssam-
starfs á næsta ári munu tveir
fundir utanríkisráðherra Norð-
urlanda verða haldnir hér á
landi. I tengslum við seinni
fundinn verður haldinn fundur
með utanríkisráðherrum Eystra-
saltsríkjanna þriggja. Þau
áhersluatriði sem að framan
hafa verið nefnd sýna glöggt vilja
íslenskra stjórnvalda til að tengja
norrænt samstarf alþjóðasam-
starfi í víðara samhengi. Það er
nauðsynlegt að samstarfið fylgi
hinni hröðu þróun í alþjóðamál-
um.
Samstarf norrænu utanríkis-
ráðherranna er náið og samskipti
tíð, formlegt sem óformlegt. I
þessu samhengi má nefna nor-
rænt samráð um málefni ESB,
SÞ, Norðurskautsmál, þróunar-
mál, varnar- og öryggismál og
mannréttindamálefni. Þetta
samráð er afar mikilvægt fýrir Is-
land og veitir okkur innsýn í
ýmis málefni sem við eigum ekki
kost á að sinna ein og sér.
Á vegum norrænu utanríkis-
ráðherranna var tekin saman
skýrsla í ágúst sl. um norrænt
samstarf. Niðurstaða hennar er
sú að samstarfið á vegum utan-
ríkisráðherranna hafi aldrei ver-
ið eins náið og mikilvægt sem
nú.
Á næsta ári opnast Norður-
löndum einstakt tækifæri til að
hafa áhrif á þróun evrópskrar
samvinnu. Þá munum við Is-
lendingar fara með formennsku í
Evrópuráðinu, Finnar fara með
formennsku í ESB á fyrra hluta
ársins og Norðmenn fara með
formennsku í OSE. Það má full-
yrða að þetta tækifæri verði nýtt
eins og kostur er og mun treysta
norræn bönd enn frekar á al-
þjóðavettvangi.
Samstaríió mildls virði
Norrænt samstarf skiptir Islend-
inga miklu máli. Norðurlanda-
ráð og Norræna ráðherranefndin
eru vel skipulagðar alþjóðastofn-
anir með mikla reynslu að baki
og gott starfsfólk og við njótum
góðs af störfum þeirra. Islend-
ingar greiða 1% til sameiginlegra
norrænna fjárlaga á næsta ári.
Við fáum þá upphæð margfalt til
baka.