Dagur - 01.12.1998, Blaðsíða 7

ÞRIÐ]UDAGUR 1. DESEMBER 1 998 - 7
ÞJÓÐMÁL
Fnimkvæðiá
Norðnr Atl antsliafi
Framvinda heimsmálanna ein-
kennist af því að leiðir og landa-
mæri opnast og þjóðirnar nálg-
ast. Samspil alþjóðasamskipta og
atvinnumála, umhverfismála og
menningarmála verður sífellt
flóknara og nánara.
Staða Islands er trygg í samfé-
Iagi þjóðanna um þessar mundir.
Það skiptir okkur ákaflega miklu
máli að staða okkar og afstaða sé
trygg, stöðug, þekkt og ljós. Okk-
ur skortir afl til að knýja einir sér
á um hagsmuni okhar ef um
óvissu, togstreitu og jafnvægis-
leysi verður að ræða í okkar
heimshluta. Island hefur trygga
stöðu í samfélagi þjóðanna með
aðild að Atlantshafsbandalaginu,
Norðurlandaráði, Sameinuðu
þjóðunum og EES-samningnum
ásamt ýmsum öðrum alþjóða-
stofnunum og svæðissamtökum.
Við verðum jafnframt að gera
okkur vel ljóst að öll þessi mál
eru á hraðri ferð. Við höfum
styrkt samband okkar við Evr-
ópusambandið á þessu kjörtíma-
bili með aukinni þátttöku í marg-
víslegum samstarfsverkefnum og
í fyrirætlunum um að tryggja
frjálsa för fólks um alla Evrópu.
Evrópusambandið er í stöðugri
framþróun og breytingu. Unnið
er að stækkun þess til austurs og
skipulag þess og starfshættir taka
áreiðanlega miklum stakkaskipt-
um á næsta áratug. Nú er ekki
rætt um að breyta Evrópusam-
bandinu í einhvers konar nýtt
þjóðríki, heldur er mikil áhersla
Iögð á sjálfstæða stöðu einstakra
aðildarríkja um Ieið og samstarf-
ið dýpkar og vex innan sam-
bandsins.
Horfum til allra átta
Innan skamms fara samstarfsað-
ilar okkar í EFTA að huga meira
en verið hefur að aðild að Evr-
ópusambandinu. Svisslendingar
ætluðu að leysa sín mál með tví-
hliða samningum en það hefur
ekki gengið eftir sem vonir þeirra
stóðu til. Líklegt má telja að
Norðmenn geri nýja tilraun til
aðildar, þótt líkur bendi ekki til
að það verði á allra næstu árum.
Stækkun Evrópusambandsins
ýtir undir þessa viðleitni, og auð-
vitað verðum við íslendingar að
huga vel að stöðu okkar í ljósi
þeirrar þróunar sem verður á
næstu árum. Heimavinna okkar
er löngu hafin, en við verðum að
vinna áfram af mikilli alvöru.
Unga fólkið sem erfir landið ætl-
ast til þess að við fjöllum for-
dómalaust um þessi mál og að
við horfum til allra átta.
Það er stundum sagt að um-
ræður um ESB séu ekki á dag-
skrá. Þegar fjallað er um fram-
tíðina verður ekki hjá því komist
að ræða Iíklega þróun í Evrópu á
næstunni. Við eigum hvorki að
forðast umræður um það eða
annað. Við eigum ekki að skil-
IJIALLPÖR
ASGRIMS-
SON
UTANRÍKISRÁÐHERRA,
FORMAÐUR FRAM-
SÖKNARFLOKKSINS
SKRIFAR
Evrópusambandsins.
Sjávarútvegsmál eru langmikil-
vægasti málaflokkur þessara
þriggja þjóða. Þær eru því í
annarri stöðu en Norðmenn sem
eiga sameiginlega fiskistofna
með Evrópusambandinu og eru
ekki eins háðir fiskveiðum.
Eg tel nauðsynlegt að sú úttekt
sem ég drap á fari fram í nánustu
framtíð og að við leitum einnig
samvinnu við Dani, því að það er
ekki síst á ábyrgð þeirra að finna
viðunandi lausn fyrir Færeyinga
og Grænlendinga.
Danir hafa verið aðilar að ESB
í rúman aldarfjórðung og búa því
yfir mikilli reynslu og þekkingu á
þessu sviði. Þeir eru því líklegri
til að geta lagt rétt mat á framtíð-
arstöðu þessara nánu samstarfs-
aðila í norðri.
Ummæli Halldórs Ásgrímssonar um Evrópumálin á flokksþingi Framsóknarflokksins á dögunum vöktu mikla at-
hygli. ígrein sinni hér fjallar Halldór ítarlegar um þessar hugmyndir sínar og segir m.a. að þó þetta séu viðkvæm
mál verði þau að fá umræðu. Myndin er frá flokksþingi Framsóknar.
greina okkur með því einu sem
við erum á móti, heldur með því
sem við stöndum fyrir og vinnum
að. Okkar hugsjón og markmið
er betri framtfð, fyrir sérhvern
einstakling, Ijölskyldu og byggð-
arlag. Okkar er að tryggja það að
framtíðarkynslóðirnar eigi mögu-
leika á að velja og hafna á grund-
velli réttra upplýsinga. Þess
vegna verðum við að fylgjast vel
með þeirri hröðu þróun sem á sér
stað í Evrópu.
Yfirvegað mat á aðstæðum
Á undanförnum árum hef ég á
vettvangi Evrópuríkjanna reynt
að auka skilning þeirra á því
hvers vegna Islendingar geta ekki
gerst aðilar að Evrópusamband-
inu. Jafnframt hef ég lagt áherslu
á að við viljum góða og nána
samvinnu við sambandið og
styðjum stækkun þess til austurs.
Með því stækkar Evrópska efna-
hagssvæðið jafnframt og við
fáum þá aðild að vaxandi mark-
aði í Evrópu.
Ég er þeirrar skoðunar að við
höfum engu tapað vegna afstöðu
okkar í þessum málum og tel víst
að við hefðum ekki getað náð í
aðildarviðræðum niðurstöðu sem
hefði verið ásættanleg fyrir ís-
lenska hagsmuni og samfélag. I
því sambandi er nægilegt að vísa
til niðurstöðu Noregs, sem hefði
verið algjörlega ófullnægjandi
fyrir Island í sjávarútvegsmálum.
Það er hins vegar ekki rétt að
útiloka það um alla framtíð að
aðild geti orðið vænlegur kostur.
Það er óskynsamlegt að vera með
slíkar fullyrðingar og taka þannig
afstöðu fyrir þá sem ráða ís-
lensku samfélagi í framtíðinni.
Við höfum aldrei hikað við að
taka þátt í alþjóðlegu samstarfi ef
það hefur verið mat okkar að það
væri til hagsbóta fyrir íslensku
þjóðina. Við eigum ekki að láta
stjórnast af hræðslu og ótta við
hið óþekkta, heldur af yfirveguðu
mati á aðstæðum á hverjum
tima.
Stærsta hindnmin
Stærsta hindrunin gegn því að Is-
land geti orðið aðili að Evrópu-
sambandinu er sjávarútvegs-
stefna þess. Þótt endurskoðun
hennar standi nú fyrir dyrum, tel
ég að Islendingar verði að standa
utan við hana til að tryggja yfir-
ráð mikilvægustu auðlinda sinna.
En er sá möguleiki raunhæfur
að Islendingar geti fengið að
standa utan sameiginlegu sjávar-
útvegsstefnunnar ef tengsl okkar
við Evrópusambandið breytast?
I hvert skipti sem ég spyr þess-
arar spurningar er svarið al-
mennt neitandi. Hins vegar er
ekkert því til fyrirstöðu að við lát-
um fara fram viðamikla athugun
á því með hveijum hætti slíkt
gæti gerst og hvað væri viðun-
andi fyrir Islendinga. Slík könn-
un er nauðsynlegur þáttur í
metnaðarfullu starfi Islands við
að meta framtíðarmöguleika
þjóðarinnar.
Sérstaða svæða á
N or ðux- Atlant shafi
Ásættanleg lausn af okkar hálfu
gæti falist í þvf að um hafsvæðin
í Norður-Atlantshafi verði settar
sérstakar reglur og sérstök stefna
mótuð sem væri óháð sameigin-
legri yfirstjórn Evrópusambands-
ins. Þetta styðst við margvísleg
rök. Meðal þeirra má nefna að
þessi hafsvæði liggja ekki að
Iöndum Evrópusambandsins, að
fiskistofnarnir eru ekki sameigin-
legir með þeim sem Evrópusam-
bandsmenn nýta, og að þeir hafa
ekki viðurkennda veiðireynslu á
þessum svæðum.
Með stækkun Evrópusam-
bandsins til austurs kemur fjöldi
ríkja inn sem á engra hagsmuna
að gæta á sjávarútvegssviðinu.
Þetta gæti einnig stutt þau sjón-
armið að svæðisskipta sjávarút-
vegssviðinu. Svokölluð nálægðar-
regla á vaxandi fylgi að fagna inn-
an ESB, sem gengur út á að við-
fangsefnin séu leyst sem næst
vettvangi. Ekki verður séð að það
samræmist henni að þjóðir sem
Danir hafa verið aðil-
ar að ESB í níiiian
aldarfjórðimg og búa
jiví yfir mildlli
reynslu og þekkingu
á þessu sviði. Þeir
eru því líklegri til að
geta lagt rétt mat á
framtíðarstöðu þess-
ara náuu samstarfs-
aðila í norðri.
enga hagsmuni hafa af sjávarút-
vegi og eru jafnvel landluktar
komi að stjórnun fiskveiða á
N orður-Atlantshafi.
Með vinum og nágrönniun
okkar
Grænlendingar og Færeyingar
standa frammi fyrir því að finna
samskiptum sínum við Evrópu-
sambandið þolanlegt form. Þeir
eru ekki með í Evrópska efna-
hagssvæðinu og enginn vafi er á
því að þetta veldur þeim veruleg-
um vandræðum á næstu árum.
Við eigum mikla sameiginlega
hagsmuni með þessum grönnum
og vinum okkar, og það er einnig
mikilvægt fyrir okkur að góð
Iausn finnist á málum þeirra.
Sérstaða þessara þjóða er mikil
og skýr. Það er því ekki óeðlilegt
eða ósanngjarnt að fundin verði
sérstök lausn fyrir þessi hafsvæði
sem ekki eiga neina teljandi sam-
eiginlega fiskistofna með ríkjum
Megum aldrei einangrast
Framtíðarsamskipti Islands við
ESB eru eitt mikilvægasta hags-
munamál landsins. Þótt þau séu
pólitískt viðkvæm getum við ekki
forðast umræðu um þau. Megin-
viðfangsefni stjórnmálamanna er
ekki að ræða þægileg dægurmál,
heldur að taka á úrlausnarefnum
sem skipta sköpum fyrir framtíð-
ina.
Það er skylda mín og annarra
stjórnmálamanna að hugsa langt
fram í tímann og leita lausna sem
geta þjónað komandi kynslóðum.
Við bregðumst því fólki, sem á
eftir okkur kemur, ef við ræðum
þessi mál ekki opnum huga og
könnum rækilega allar leiðir og
möguleika. Það er síðan verkefni
þeirra sem fara með landsstjórn-
ina þegar þar að kemur, að taka
endanlega afstöðu.
Islendingar mega aldrei ein-
angrast í samfélagi þjóðanna.
Einu gildir hvert litið er. Við eig-
um allt okkar undir góðu og
nánu samstarfi við aðrar þjóðir.
Hagvöxtur í íslensku atvinnulífi
skapast að miklu leyti á erlendri
grund við sölu íslenskra afurða
og þjónustu. Þjóðir Evrópu kapp-
kosta að auka samstarf við ná-
granna sína, bæði til að tryggja
frið í álfunni og velmegun allra
sem þar búa, og við þurfum að
eiga eðlilegan hlut í þeirri sam-
\ánnu.
Tökum frumkvæðið
Við Islendingar hvorki getum né
megum standa utan þessarar
þróunar. Við erum sjálfstæð og
stolt þjóð og eigum að vera það.
Við erum efnahagslega vel stödd,
en það er ekkert sjálfgefið í þeim
efnum. Með framsýni, dirfsku og
metnaði getum.við áfram tryggt
stöðu Islands í samfélagi þjóð-
anna og þar með sjálfstæði okkar,
jafnt í efnahagslegu sem menn-
ingarlegu tilliti.
Við Islendingar eigum að taka
frumkvæði um mótun sameigin-
Iegrar stefnu varðandi hafsvæði
Norður-Atlantshafs. Við eigum
ekki að bíða eftir því að aðrir
ákveði og ráðskist með málefni
sem okkur varða. Við eigum að
hafa metnað til að leggja okkar
skerf af mörkum og móta þróun-
ina með nágrönnum okkar og
\inum fyrir sameiginlegar þarfir
og hagsmuni.