Alþýðublaðið - 11.02.1967, Blaðsíða 7

Gatu íslendingar
sagt nei árið 1941?
i»ig’iwiiiBT,ii|''íii'iir|jasB^5gEagsBMiii'iiii'iiii»iiiiiniiiiri|ii* i"riviiiiiiriiiiiiiiiniiiiM^MMM
í gær birti Alþýðublaðið frásögn Benedikts Gröndals
af því, er Bandaríkjamenn komu til íslands, sem birt
var í bók hans „Stormar og stríð“ fyrir nokkrum ár-
um. Hér er síðari grein um þetta efni, og fjallar hún
um það, hvort hlutleysi íslands eða Bandaríkjanna
hafi verið brotið með herverndarsamningnum, svo og
um aðstöðu íslendinga gagnvart Bretum og Banda-
ríkjamönnum um þetta leyti. ...
Enn í dag má um það deila,
!hvort íslendingar hafi sagt skilið
við hlutleysisstefnuna með sam
komulaginu um hervernd Banda
ríkjanna. Svo virðist sem mörg
um alþingismönnum hafi fundizt
það eitt að samþykkja erlenda
hervernd vera uppgjöf hlutleysis.
En svo þarf alls ekki að vera nema
annar hvor styrjaldaraðila taki
við verndinni. Nú var verndin fal
in Bandarikjunum, sem þá
voru að löigum hlutlaus. Virðist því
mega ætla, að þcir hafi haft mikið
til síns máis, sem töldu ekki hlut
'lej58isbrot að skipta á hernámi styrj
aldaraðila og hervernd hlutlausrar
þjóðar.
Hér er þó rétt að skyggnast
nokkru dýpra og spyrja, hvort
Bandaríkin hafi ekki sjálf brotið
sitt eigið hlutleysi með því að
taka að sér hervernd íslands, sem
þá var á yfirlýstu styrjaldarsvæði.
Þegar fregnir af komu banda
rískra hersveita til íslands bárust
til Berlínar, urðu Þjóðverjar æfir.
Utanríkisráðherra þeirra, von Ribb
entrop, sendi skeyti um málið til
japönsku stjórnarinnar í Tokio,
sem var í bandalagi við Þýzkaland
og sagði: ,,Þessi afskipti banda
rískra hersveita til stuðnings Bret
um iá landi, sem við höfum opin
berlega lýst hernaðarsvæði, eru í
sjálfu sér árás á Þýzkalhnd og Evr
ópu.“
Þjóðverjum um ,að hervernd ís-
lands hefði verið bein afskipti
Bandaríkjanna af styrjöldinni. Yf
irflotaforinigi Bandaríkjanna um
þessar mundir, Harold Stark sagði
um leið og hann gaf út skipun
um framkvæmd herverndar ís-
lands: „Mér er ljóst, að þetta
er í raun og veru stríðsaðgerð“.
Eitt veigamesta sagnfræðirit um
þetta tímabil, sem komið hefur
út í Bandaríkjunum er „The Und
erclared War“ eftir William L.
Langer og S. Everett Gleason.
Niðurstaða þeirra er þessi:
„Sending bandarískrar landigöngu
Á hafnarbakkanuin í Reykjavík. Þjóðverjar, sem brezku hermennirnir liandtóku.
liðasveitar með rúmlega fjögur
þúsund mönnum til íslands
snemma í júlí var eina augljósa
merkið um beina þátttöku í Evr
ópustríðinu þetta órólega sumar
1941.“
Vissulega var hervernd íslands
af hálfu Bandaríkjanna beinlínis
til þess gerð að hjálpa Bretum og
því allt annað en hlutlaus í eðli
sínu.
í samtölum við ríkisstjórn ís-
lands létu Bretar sem svo að á-
rás Þjóðverja á Rússa hefði ger
breytt aðstæðurn söríðsins, svoi
að brezka liðið yrði að 'hverfa frá
Islandi, þar sefn þess væri brýn
þörf annars staðar.
Hér var eingöngu um fyrirslátt
að ræða. Churchill og Roosevelt
höfðu ákveðið skiptin á íslandi
að sínu leyti og bandariskar sveit
ir hafið undirbúning íslandsferð
ar, áður en innrásin í Sovétrík
in hófst. Auk þess minnist Winst
on Churchill hvergi á það í skrif
um sínum, að nauðsynlegt *irafi
verið að kalla rúmlega 20! 00ö(
manna lið frá íslandi um þessar
mundir, og nefnir hann ' þó
smærri atriði í bókum sínum og
skjölum, sem birt hafa verið. ÞVert
á móti gat hann þess í skeyti til
Stalins, að Bretar gætu því miður
ekki myndað nýjar vígstöðvar þetta
ár. Helzt höfðu þeir þörf fyrjr
liðsauka í löndunum fyrir boini
Miðjarðarhafs, en þá skorti skip
Framhald á 10. síðu.
I Nýlega, eða hinn 16. janúar sl.
gáfu Norðmenn Út'tvö frímerki að
verðgildi 60 aurar og 90 aurar. —
60 aura merkið er rautt með hvít
um 'hring í miðju, en innan í hon
um standa stafirnir EFTA einnig
hvítir .Hitt merkið er græn-blátt
með sörnu áletrun. — Á fyrsta-
dags-umslaginu er mynd af tré, er
vex upp úr Evrópukorti og teygir
rætur sínar til átta landa. Undir
myndinni stendur: „Samhandel ut
en hindringer". ,EFTA“ er venju
leg blaðamanna skammstöfun á
Fríverzlunarbandalagi Evrópu, en
í því munu vera átta lönd. En því
komu frimerki þessi út núna, að
hinn 1. janúar 1967 voru þessi
EFTA lönd búin að afnema alla
tolla af iðnaðarvörum í viðskipt
um sínum innbyrðis, og er það
þremur árum áður en gert hafði
verið ráð fyrir. EFTA löndin ná
til markaðar u.þ.b. 100 milljóna
manna. Nú er einnig ahnað banda
lag til.í Evrópu ,sem kallast Efna
hagsbandalag Evrópu. Einmitt
núna eru Bretar mjög að athuga
hvort þeir geti gerzt aðilar að
þessu bandalagi og er forsætisráð
'hlarra Jíeirr^ — Wjlson — á
ferðalagi um Evrópu til þess að
ræða við ráðamenn sexveldanna
um þessi mál. Eins og málin standa
í dag er talið að öll þátttökuríki
Efnahagsbandalagsins séu hlynnt
aðild Breta að því nema þá helzt
Frakkland. Ekki er þó nein ákveð
in ákvörðun tekin um þetta enn
hjá frönsku stjórninni og þykir hk~
legt að de Gaulle muni ekki á-
kveða sig fyrr en eftir þingkosn.
ingar sem fram eiga að fara í
næsta mánuði, eða jafnvel ekki
fyrr en á fundi æðstu manna Efna
hagsbandalagsríkjanna, sem haid-
inn verður í Róm í apríl n.k.
Eins og áður er sagt er Wilson
í'orsætisráðherra Breta núna á
ferðalagi, til viðræðna við framá-
menn EBE. Hann sagði í ræðu sem
hann hélt skömmu fyrir för sína'-
Raeder aðmíráll hraðaði sér til
aðalstöðva Hitlers á austurvígstöðv
unum, Wolfsschanze, oig krafðist
úrskurðar um það, hvort „her-
nám Bandaríkjanna skuli teljast
þátttaka í styrjöldinni eða ögr
un, er láta skuli afskiptalausa“.
Enginn efi er á því, að þýzki flot-
inn taldi þettia stríðsahgerð laf
Jiálfu Bandaríkjanna.
Hitler hafði öðrum hnöppum
að hneppa um þessar mundir.
Hann vildi forðast í lengstu lög að
berjast við fleiri cn einn andstæð
ing í einu, og því lagði 'hann á-
herzlu á, að flotinn sýndi stillingu
gagnvart Bandaríkjamönnum, og
- drægi þá ekki inni í ófriðinn, með
an innrásin í Sovétríkin væri
ekki til lykta leidd. Við það sat.
Hitt er öílu athyglisverðara, er
komið hefur í ljós eftir ófriðinn,
að ýmsir áhrifamiklir Bandaríkja
menn voru . efnislega sammála
hlndtlnga:
b.-irrtorsj
„Oss er full alvara með aðiid
! ina, því að vér trúum því, að
i Stóra Bretland og Fríverzlunar-
bandalagslöndin muni með aðiid
sinni leggja fram stóran skerf til
sameiningar Evrópu og efnahags
legri einingu hennar. Núveran.di
markaður 180 milljóna færisfút og
verður markaðssvæði 280 milljóna.
Ef svo fer að Bretar og sum
Norðurlöndin gangi í EBE nú á
næstunni, er hætt við að EFTA
muni deyja út, eða renna þegj
andi og hljóðalaust inn í EBE.
Munurinn á þessum tvéim við-
skiptasamböndum í V-Evrópu er að
þróast í -þá átt að verða iwinrii og
minni og þegar tálað er um sam
runa þeirra, er ekki framar um
það spurt hvort af honum verði
heldur hvenær það verði. En þótfc
EFTA fái hægt. andlát rfiun þa&
þó áfram lifa i albúmum frímerKjiit
safnara.
11, febrúar 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ %