Dagur - 26.08.2000, Blaðsíða 5

Gunnar Kvaran á Kjarvalsstöðum árid 1997, skömmu áður en hann fór til Noregs til að taka við starfi
forstöðumanns Bergen Kunstmuseum. mynd: e.ól.
Gunnar Kvaran fýrr-
verandi forstöðu-
maður Kjarvals-
staða hefur síðustu
þrjú árin verið önn-
um kafmn við móta
framtíðarstefnu
Listasafns Bergen. Hann var
hér í stuttri heimsókn um síð-
ustu helgi vegna opnunar sýn-
ingarinnar „Tími fresta flugi
þínu“ og gaf sér þá tíma til að
segja Degi frá starfi sínu í Nor-
egi.
- Þú virðist kunna vel við þig í Bergen. Eig-
um við eftir að sjá þig hér meira?
„Kerfið í Noregi er þannig að forstöðu-
menn safna með safnaeignir sem spanna
löng tímabil eru ávalt æviráðnir. Þetta er
gert til að passa upp á ákveðna samfellu í
starfseminni en þýðir ekkert endilega að ég
verði þarna alla ævi.“
- Ilvernig safn er Listasafn Bergen?
„Þetta eru í raun þijú söfn. 1 fyrsta lagi
er safn sem stofnað var árið 1825 og gert
að borgarlistasafni 1878. I því eru um
8.000 listaverk, þar af um 6.000 teikningar
og grafíkmyndir. Safnið spannar í stórum
dráttum evrópska listasögu frá miðöldum
til vorra daga. Þetta er auðvitað brotakennt
yfirlit, en inn á milli eru mjög sterkir hlutir.
I öðru lagi er Rasmus Meyer safnið, en
Meyer var kaupmaður í Bergen í lok síð-
ustu aldar, sem safnaði húsgögnum og
norskum málverkum. Hann átti ítarlegt
safn af norskri myndlist frá upphafi til
1915 með nokkrum af helstu perlum
norskrar myndlistar. Munch safnið hans er
sérlega gott og í því er að finna hluta af lyk-
ilverkum listamannsins.
I þriðja lagi er Stenersen safnið, sem
Rolf Stenersen viðskiptamaður gaf Bergen
árið 1971. Hann hafði áður gefið Osló safh
sitt af norskri myndlist, en fiergen fékk al-
þjóðlega hluta safnsins. I því eru 300 verk,
þar af 20 Picasso og stærsta Paul Klee safn
í Norður-Evrópu. En þarna eru líka verk
eftir Matta, Léger, Max Ernest og Parísar-
skólann."
Ákveðin markmið
„Söfnin eru í þremur mismunandi bygging-
um við götu, sem liggur við vatn í miðborg-
inni, ekki ósvipað Tjörninni. Samtals erum
við með safnahúsnæði upp á tæplega
15.000 m2. Rasmus Meyer safnið fékk sér-
staka byggingu á sínum tíma og Stenersen
safnið var opnað í annarri byggingu árið
1978. Sjálf listaverkaeign borgarinnar var í
mörg ár á flæðiskerí stödd og það er ekki
íyrr en núna á menningarárinu, sem borg-
in ákveður að láta okkur fá 8.000 m2
byggingu við enda götunnar. Aður hafði
safnið verið í geymslu og verkin sýnd tíma-
bundið í Stenersen safninu. Við erum búin
að opna fyrstu hæðina í nýju byggingunni,
sem við Ijúkum á næsta ár, og þar verður
safnaeignin í framtíðinni."
- / hverju felst starf þitt sem forstöðu-
manns þessara safna?
„I starfi sem þessu fær maður yfirleitt
ákveðin markmið til að vinna að, en þau
eru ákveðin af borginni og menningarmála-
deild borgarinnar. Eg fékk það hlutverk að
nútímavæða safnið á sviðum sem varða
byggingar, sýningarpólitík, úrvinnslu á
miðlunarþættinum og að setja safnið inn í
alþjóðlegt samhengi. Að þessu hef ég verið
að vinna síðustu þrjú árin.
Við höfum verið að velta því fyrir okkur á
hvaða hátt við getum þróað kynningu á
safninu og miðlað vinnslu á okkar athug-
unum í ólíkri tækni og með ólíkum aðferð-
um. Þetta snertir stafræn og rafræn miðl-
unartæki, gerð bæklinga og textaskrif fyrir
ólíka markhópa, myndbanda- og skyggni-
myndasýningar og leiðsögn með heyrnar-
tólum. Við höfum beint sjónum okkar sér-
staklega að hverfulleikalist síðustu 20 til
30 ára og á hvern hátt við getum innleitt
uppákomur, gjörninga, myndbönd, hljóð og
kvikmyndir í safnið.
Ein hugmyndin er að setja stóra mynd-
bandsskerma í glugga á fyrstu hæð bygg-
ingar Stenersen safnsins og láta þá snúa
út. Þetta þarfnast geysilega dýrrar tækni
og tækja sem úreltast fljótt, svo við þurfum
að finna fjármagn og byggja upp ákveðna
endurnýjunaraðferð til að draga úr kostn-
aði. Sérstakur vinnuhópur hugsar bara um
þessa hluti, en við erum með margar ólíkar
deildir sem sjá um ólíka þætti safnsins og
mun fleiri listfræðinga en eru á íslenskum
söfnum."
Öflugt listalíf
„Við vinnum einnig að því að gera safnið
þekkt í alþjóðlegu samhengi. Það hefur
verið ansi afskipt f langan tíma, með frekar
innhverfa stefnu, en núna er ætlunin að
sinna hvoru tveggja, rannóknum og miðl-
un, sem er einn mikilvægasti þáttur starfs-
ins í tengslum við sýningar. Tímabundnu
sýningunum er ætlað að vekja á okkur at-
hygli og þurfa að vera í sama gæðaflokki og
safnið sjálft."
- Hvemig brást norskur listheimur við
þegar útlendingur var í fyrsta sinn ráðinn i
starf forstöðumanns listasafns og það í næst
stærsta safni landsins?
„Norðmenn eiga marga listfræðinga og
fjöldi manns starfar í norskum Iistasöfnum
svo auðvitað voru sumir undrandi á ráðn-
ingunni. Það hafa örugglega verið einhverj-
ar umræður í pípunum upp og niður Nor-
eg, en gagnvart mér hefur þetta verið Ijúft.
lslendingar hafa mjög jákvæða ímynd í
Noregi og ég gekk inn í það samhengi.
Starfsfólkið þurfti auðvitað ákveðinn að-
lögunartíma, því fyrstu mánuðina fóru öll
samskipti fram á ensku, en um Ieið og
«<ég fór að tala tungumálið, þó það væri
með þessum furðulega hreim sem Islend-
ingar hafa, varð öll samvinna nánari. Eg er
líka búinn að endurskipuleggja mikið á
þessum þremur árum þannig að Bergen
Kunstmuseum í dag er öðruvísi en sú
stofnun sem ég kom inn í fyrir þremur
árum.“
- Hvemig er lista- og menningarlífið í
Bergen?
„Það er öflugt og gott fyrir okkur í safn-
inu. I Bergen eru faglegar stofnanir á borð
við Kunstforening, sem framleiðir sýningar
í háum gæðaflokki, Kunstne Center, sem
sinnir sérstaklega yngri listamönnum og
tveir minni sýningarstaðir þar sem lista-
menn og listfræðingar standa að sýningar-
haldi. Auk þess eru fimm atvinnugallerí í
borginni. Þetta umhverfi gerir borgarlista-
safninu kleift að vinna á öðrum rytma og á
annan hátt en ef við þyrftum að þjónusta
alla listamenn í borginni og umhverfis
hana. 1 Bergen búa um 270.000 manns og
með nágrannabyggðunum nálgast íbúatal-
an hálfa milljón. Bergen er líka hluti af
Noregi, þannig að öll stærðarhlutföll eru
allt önnur en á Islandi og vinnuumhverfið
er öðruvísi."
Dýnamískt umhverfi
-1 hverju er munurinn helst fólginn?
„Þó svo norskt samfélag og íslenskt séu
að mörgu leyti Iík gerir stærðarmunurinn
Iistsamfélagið í heild sinni ólíkt. Osló,
Stavanger, Lillehammer, Kristiansand,
Bergen, Tromsö og Trondheim eru allt
borgir með virka myndlistarmiðlun, en
munurinn á söfnunum byggist aðallega á
tvennu, stærðarhlutföllunum og alþjóðlegri
safnaeign. Þá eru mun meiri samskipti á
milli norrænu safnanna en á milli safna
hér á íslandi og í Skandinavíu. Þar eru al-
þjóðleg söfn sem skiptast á verkum og sýn-
ingum, en íslensku söfnin hafa fyrst og
fremst íslenska myndlist og lenda þar af
Margrét E.
Ölafsdóttir
skrifar
leiðandi í útkanti.
Þó Noregur sé ekki eitt af stærstu lönd-
um Evrópu er mikill munur á samfélagi af
þessari stærð. Oll rannsóknarvinna er orð-
in fyrirferðamikill þáttur í samfélaginu al-
mennt og hluti þeirra rannsókna skilar nið-
urstöðum sem berast til safnanna. I
Bergen er öflugur háskóli með stóra list-
fræðideild og þegar stofnanir af ólíku eðli
koma þannig að sama hlutnum verða
vinnubrögðin dýpri og umhverfið
dýnamískara. „
- Á sýningunni Tími fresta flugi þínu sjá-
um við verk eftir listamenn sem algengt er
að rekast á erlendis, en koma ekki oft hing-
að. Önnur verk sem em í sýningarskránni
eru ekki á Kjarvalsstöðum. Hvemig stendur
á því?
„Sýningin er þannig upp byggð að ákveð-
inn kjarni hennar ferðast en annar hluti er
sérstaklega hannaður á hverjum stað. I
Bergen vorum við með verk eftir listamenn
á borð við Picasso, Braque og Calder, sem
voru ýmist til í okkar safni eða fengin lán-
uð frá Guggenheim, Tate og fleiri stofnun-
um. Við höfum verið að lána þeim verk í
gegnum tíðina, en við eigum mjög fín verk
eftir helstu módernista 20. aldarinnar og
frá 19. öld, sem eru auðvitað ansi góð
skiptimynt. Þessi verk eru ekki á sýning-
unni á Kjarvalsstöðum vegna þess hve
feikilega kostnaðarsamt það er að senda
þau á milli Ianda. Það þarf sérsmíðaða
kassa, try'ggingar og flutning við hæfi.“
- Hvemig hafa norrænu söfnin komist yfir
alþjóðlega myndlist?
„I Noregi eru einkasafnarar sem eiga stór
og mikil alþjóðleg listasöfn. Þeir vinna með
söfnunum með því að kaupa inn verk fyrir
þau og láta listamenn gera verk sem þeir
síðan afhenda söfnunum til vörslu í 10 til
20 ár áður en þau eru ánöfnuð."
Auðmenn vinna með söfnunum
„Einkasafriararnir tilheyra nokkuð stórri
stétt manna sem á mjög mikið af pening-
um. Hluti þeirrar stéttar er viðriðinn menn-
inguna enda ákveðin hefð fyrir því að auð-
menn vinni með samfélaginu á þann hátt
að styðja tónlist, leiklist eða myndlist. Flest
ef ekki öll stærstu verk Listasafns Bergen
eru þannig ánefningar og gjafir auðfjöl-
skyldna."
- Er norsk borgarastétt sér betur meðvituð
um gildi menningarinnar en islensk borg-
arastétt?
„Eg hef enga eina skýringu á þessu, en í
öllum löndum í Evrópu hafa borgarastétt-
irnar að mörgu leyti verið forsenda listsköp-
unar, listaverkainnkaupanna og söfnunar.
Bergenska borgarastéttin er gamalgróin og
Bergen hefur alltaf átt í miklum alþjóðleg-
um samskiptum. A vissum tíma sögunnar
var jafnvel auðveldara að fara til London en
Oslóar vegna legu borgarinnar. I Bergen
hafa líka lengi verið rekin stór skipafélög og
eðli málsins samkvæmt íára skipin víða.
Þannig hafa orðið til einkasöfn sem síðan
er ánafnað borginni. Við eigum t.d. stórt
safn íkona frá 12. og 13. öld, frá Rússlandi,
Italíu og Grikklandi og annað ótrúlega gott
safn af teikningum eftir impressjónistana
en þar af eru 20 teikningar eftir Cézanne."
- Hvemig sérðu ísland og það sem er að
gerast í tslensku listalífi eftir þriggja ára dvöl
í Noregi?
„Eg er að sjá Hafnarhúsið og Listasafn
Reykjavíkur í fyrsta skipti, en það er feiki-
leg viðbót sem breytir ekki aðeins stöðu
safnsins heldur borgarímyndinni. Ef litið er
á Stór-Reykjavíkursvæðið er mikið af stofn-
unum sem er að annast myndlisti en það
vantar alþjóðlegt safn sem gæti spannað
ólíka þætti listasögunnar. Þannig væri hægt
að skoða íslenska myndlist í alþjóðlegu
samhengi, en eins og staðan er í dag er hún
mjög einangruð. Slíkt safn gæfi einnig
möguleika á samskiptum við erlend
listasöfn sem akkur væri í. Síðan mætti
auðvitað bæta inn í myndina listfræðideild
við Háskóla Islands. Það er enginn sem sér
um að skrá íslenska listasögu á samfelldan
hátt, hvorki með heimildasöfnun, úrvinnslu
né rannsóknum."