Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1982, Blaðsíða 14

14
DV. FÖSTUDAGUR17. DESEMBER1982.
■
Helgarblað
80síðna jólablað á morgun:
„Finnst gott að borða
einfaidan mat"
— matreiðslumeistarinn Skúli Hansen í
helgarviðtali og gefur uppskriftir að jóla-
matnum.
ísienski jólasveinninn er einkafyrir-
tæki!
Piötur ársins að mati ísienskra gagn-
rýnenda.
Gluggað í gömuljólakort.
Tii buniní* klukkur hijórna
o&- iuinjrja inn fiióarjói!
Oj? ijósít krónnr ijórna
Hom h-.iftri sol við sól.
fóiksins. raditir rórnn
hins rika lodur sor»;
híirnsiijðri un cnduróma.
aií.'H í t.rú op von;
Er fóik hrætt við hangikjöt?
Jóiahaid aidamótabarnsins.
Birtir kafiar úr bréfum Þórbergs,
nýrri bók Guðbergs og Einari mynd-
höggvara.
32 síðna jóiabiað fyigir mánudags-
b/aðiDV. Sjáaugi. b/s. 18.
Menning Menning Menning
Máf ur og tré
Norma E. Samúelsdóttir:
TRÉÐ FYRIR UTAN GLUGGANN MINN
Mál og menning 1982. 48 bls.
Lókast til eru máfar og kríur f uglar
Reykjavíkur, þeir sem svip setja á
bæjarlífið, miklu frekar en þrestir í
görðum, lóan í Vatnsmýrinni, starr-
ar á húsþökum. Máfur og kría koma
víöa fyrir í ljóöum Normu Samúels-
dóttur, staðlausir fuglar og eirðar-
lausir. Og tréð sem stendur föstum
rótum, mikið af laufum og limi, fyrir
utan gluggann.
Fyrir tveimur árum eöa þrem kom
út skáldsaga eftir Normu og lýsti
einu ári í lífi húsmóður í Breiöholti.
Hræddur er ég um að hún hafi ekki
vakið mikla eftirtekt eöa hljómgrunn
á meðal-lesenda, kannski af því að
menn þóttust þekkja þar fyrir enn
eina sögu um allskonar algeng ókjör
á ævi kvenna. Sem nóg var um bæði
þá og síöan.
Það er nú vísast aö Næstsíðasti
dagur ársins hafi á meöal annars
fjallaö um slík og þvílík málefni og
jafnvel viljað leggja eitthvað frá
eigin brjósti til þeirra. En þaö eru
ekki frásagnarefni sögunnar, það
sem á dagana dreif árið sem konan
hélt dagbókina, sem eftir loða í huga
manns, og varð þó bókin á sinn hátt
eftirminnileg. öllu heldur var þaö
ritháttur hennar með köflum sem
eftir sat, einskonar ljóðrænt óþol í
stílnum, ofnæm skyngáfa á allan
hversdagsleikann umhverfis konuna
í sögunni. I blíðu og stríðu. 1 stofu og
eldhúsi, íbúð í blokk og götunni,
borginni úti fyrir. Það sem á dagana
drífur í sögunni er umfram allt til-
Bókmenntir
ÓlafurJónsson
finningalíf konunnar árið um kring,
innilukt í hversdeginum, og tjáir sig
miklu frekar í hætti hennar að nema
umhverfi og sjálft líf sitt en í
atburðum hennar.
Sama efni er uppi á ný í ljóðum
Normu Samúelsdóttur í haust. Og
ljóðin staðfesta hugboö manns úr
sögunni um höfundinn, þar veröur
hversdagsleikinn sjálfur vettvangur
tilfinninga sem dýpra nema hinni
dagsdaglegu lífsbaráttu. Jafnharðan
árétta þau við lesandann skjól sem
hin nýfrjálsa ljóðhefð í landi er farin
að veita, það er í hennar trausti, hins
formfrjálsa skynbundna ljóðmáls,
sem hér tekst að gera hversdagslif,
hversdagsmál að vettvangi einka-
legrar reynslu og tilfinninga sem les-
andi er til með, má raunar til með að
láta sig varöa. En landvinningui
ljóðanna liggur í sjálfum þeim hvers-
dagsleika sem ortur er.
Konan í ljóðunum er húsfreyja,
móðir, eiginkona í Reykjavík, birt-
ist lesanda í skynmyndum veruleika
sem hann á auðvelt meö að tileinka
sér með henni og gera að sínum. En
ævikjör húsfreyju í hversdeginum,
arftekinn hlutur kvenna, er ekki allt
yrkisefnið, þó að Norma yrki um
þessi efni minnisverð ljóð — Viltu
vera svo góð, til dæmis: um lág-
launakonu frá Félagsmálastofnun
sem gengur í verkin húsfreyju, eöa
Þessi dagur: um konuna sem klofin
er af þörfinni að skrifa, skyldunni að
lifa:
tvöföld
vaska s jaldan upp
geri ekki við föt
greiði hárið ekki vel
geri ekkert vel.
Elska ekki vel.
Skrifa ekki vel.
Fuglinn og tréð í ljóðunum eru
vissulega hefðbundnar skáldmyndir
útþrár og frelsisþarfar, heimahaga og
búfestu. En um leið eru þær raunhæf-
ir þættir í landslagi ljóðanna, sem
fyrir víst er reykvískt landslag, en
umfram allt landslag tilfinningalífs,
út um glugga, inni í stofu, f jölskyldu,
heimili. Það er til dæmis svona:
Allt er aö springa út
tréð
miklu grænna í dag en í gær
vorrigning
Um heitar
mannlegar
ástríður
Guðmundur Frímann:
Tvœr fyllibyttur að noröan, smásögur.
Útgefandi: Skjaldborg, Akureyri.
Mikið er hvað mennirnir endast.
Þó að Guðmundur Frímann skáld sé
orðinn tæplega áttræður, sprangar
hann enn um á meðal okkar, grannur
og kvikur, og gefur út nýja bók ekki
sjaldnar en annaðhvert ár. Og eru
ekki ellimörkin á.
Nýjasta afrek Guðmundar er
smásagnasafnið Tvær fyllibyttur að
norðan. Undirritaður er nú ekki
alveg ánægður með nafnið. Þetta er
bara heiti fyrstu sögunnar og gefur
ekki rétta mynd af efni sagna-
safnsins í heild. Auk þess saknar
undirritaður litamarksins úr heitinu.
Sú var tíðin að rautt og svart lékust
á í nafngiftum bóka Guðmundar
Frímanns, og vel hefði svo mátt
verða enn.
Þessi bók er nefnilega, eins og títt
er í verkum Guðmundar, um heitar
mannlegar ástríður, heitt, rautt, á-
stríðufullt mannsblóð, ekki þar fyrir
að brennivínið og aðskiljanlegar
náttúrur þess komi ekki rækilega við
sögu. En ástin í óteljandi tilbrigðum
og furðulegustu afbrigðum er enn
sem fyrr viðfangsefni Guömundar.
Viðleitnin að lýsa henni og láta aöra
lifa sig inn í lýsinguna eldist aldrei af
honum.
Guðmundur skrifar þessar sögur í
samfelldum ísmeygilegum skjá-
Bókmenntir
Gísli Jónsson
hrafnastíl, sérlega nokkuð um orðafar
og stafsetningu sums staðar, en
galdur frásagnarinnar liggur þó í
öðru. Það er sjónarhornið, eins og
einhver lærður maður kynni að
segja. Frásögnin er í einhverri þess
konar fyrstu persónu, að lesandinn
sér höfundinn eða skynjar inni í
sögunni. Fyrst þykir lesanda að vísu
sem hann heyri Guömund segja frá,
en síðan tekur lesandinn að skynja
Guðmund sem einhvers konar aðal-
persónu sagnanna. Og manni verður
á aö spyrja: Hvernig hefur
Guömundur Frímann haft tima og
tækifæri til að upplifa þetta allt
saman? Kannski hefur hann haft
mörg líf eins og kötturinn?
Sem sagt. Mér finnst höfuðkostur
þessara sagna vera sá, hversu trú-
verðugar þær verða einhvern
veginn, þrátt fyrir ósennileikann eða
jafnvel fáránleikann að sumu leyti.
Höfundur segir mikið með orðunum
sannar skröksögur sem er undirtitill
bókarinnar. Við vitum að Guð-
mundur er að skálda, en fyrr en
varir erum við farin að trúa því að
hann hafi upplifað þetta allt. Já,
svona er hann Guðmundur, segjum
við hissa, hann sem gengur héma
um götumar, sléttur og felldur, rétt
eins og við hin. En þetta er hann
búinn aö reyna, þetta hefur hann
upplifaö, prakkarinn að tarna. Og
segir okkur ekki frá því fyrr en tæpt
áttræður. Svo sem ekki að furða, þótt
hann hafi leynt sumu hingað til.
Já, það er mikið hvaö mennirnir
endast, og hafi Guðmundur heila
þökk fyrir sendinguna til þess að
koma okkur enn á óvart í listrænni
blekkingu. Hin umsvifamikla bóka-
útgáfa, Skjaldborg á Akureyri,
gefur þessa bók út í djúprauðri kápu,
sem á hið besta við innihaldiö og
sómirséraðöllu.