Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.1983, Blaðsíða 15

DV. FIMMTUDAGUR 27. JANUAR1983.
15
skoöanir bandarísku „nefndarinnar
vegna núverandi hættu”, aö Ráö-
stjórnarríkin eygi nú tækifæri til
heimsyfirráða sem þau muni not-
færa sér. En þá er þess aö minnast
aö þeir sem hæstum rómi vara við
yfirvofandi styrjöld telja hana ekki
stafa af Ráöstjórnarríkjunum heldur
af Bandaríkjunum sem básúna út aö
þau hafi dregist aftur úr Ráðstjórn-
arríkjunum á sviöi langdrægra
kjarnorkueldflauga.
Meöan Henry Kissinger var enn í
valdastööu og ábyrgöar- lét hann þau
orö falla aö „í hernaðarlega yfir-
buröi á tímum mergöar kjarnorku-
vopna megi leggja hvaöa merkingu
sem vera skal”. Heilbrigð skynsemi
viröist líka vera aö afleiöingar k jam-
orkustríös, jafnvel í litlum mæli, séu
svo válegar aö engin þjóö, jafnvel
þótt voldug sé og miskunnarlaus,
taki nokkru sinni þá áhættu aö hef ja
þaö, svo framarlega sem hún á sjálf
á hættu aö gjalda þess.
Margir líta þó ekki svo á málin þótt
skoðanir þeirra séu aö ööru leyti
skiptar og spanni vítt svið allt frá
þeim sem æskja aö Bandaríkin nái
aftur hernaöarlegum yfirburðum
sínum til hinna sem boöa nýja heims-
skipan, svo aö allar þjóöir megi lifa í
sátt og samlyndi, án kjarnorku-
vopna. Á milli þeirra öndveröu
meiða heyrast raddir um „takmörk-
uö not” af kjarnorkuvopnum og aör-
ar um „eflingu heföbundinna vopna”
og enn aörar, svo sem frá evrópsku
friðarhreyfingunni, sem láta sig yfir-
buröi Ráöstjórnarríkjanna engu
varöa og eyöileggja vilja öll kjarn-
orkuvopn í löndum sínum, sem Ráö-
stjórnarríkin segja ögra sér.
vekni Jóhannesar Nordal í samning-
um:
Þann 27. nóv. 1975 er haldinn
samningafundur milli Alusuisse og
Islendinga. I minnispunktum þessa
fundar segir svo orörétt:
,,Dr. P. Miiller leggur til aö fram-
leiðslugjaldiö (skattar ISAL) verði
um 33% af nettó hagnaði ISAL meö
hámarkstölu um 41% og lágmarks-
tölu um 25% af nettó hagnaðinum.”
Viöbrögö Jóhannesar Nordal voru
þessi:
,,Dr. Nordal er reiöubúinn að ræöa
takmörkun framleiöslugjaldsins í
tengslum viö nettó hagnað (ISAL) á
grundvelli tillagna dr. Miillers.”
Allir vita þó, aö f jölþjóöa fyrirtæki
er í lófa lagið aö hagræöa nettóhagn-
aöi dótturfyrirtækja sinna með því
m.a. að selja þeim aöföng á yfirverði
og/eöa kaupa af þeim afuröir á und-
irverði. Þannig er unnt að lækka bók-
færðan hagnað og þar með skatta-
Kjallarinn
Elfas Davíðsson
byrði dótturfyrirtækjanna.
Ákvæði í álsamningnum skyldar
Alusuisse og ÍSAL til að haga viö-
skiptum sín á milli eins og þau væru
á milli óskyldra aðila. En það er bæði
flókið og dýrt að fylgjast meö fram-
kvæmd þessa ákvæðis, ekki síst
þegar haft er í huga að íslensk
skattayfirvöld hafa enga heimild til
aðkanna bókhaldlSAL.
Það er því vægast sagt ámælisvert
að hafa samið um jafntvíræða
skattaviðmiöun. Geta skal þess, að
II
Á upphafi sjöunda áratugarins
komst hemaöarlegt jafnvægi á dag-
skrá af völdum gagnkvæms ótta viö
kjamorkuvopn. Að „takmörkuöum
styrjöldum” og „takmarkaöri beit-
ingu kjarnorkuvopna” var farið aö
leiða hugann. Frá 1958 til 1964 munu
þau mál hafa veriö jafnmikið rædd
sem nú. Þegar McNamara varð
landvamarráðherra Bandaríkjanna
lagði hann fram fjölmarga valkosti
um beitingu bæði hefðbundinna
vopna og kjamorkuvopna sem samd-
ir höföu veriö í Rand-stofnuninni.
Flestum þeirra var hafnaö í löndum
Vestur-Evrópu. Vegna andstöðu
þeirra tók McNamara til yfirvegun-
ar hugmyndir um „vísa gagnkvæma
gereyðingu”. I þeim bar hæst aö-
stööu til gagnárásar meö kjamorku-
vopnum. Aö bakhjarli höföu þæ'r
íhuganir vaxandi hernaðarlega yfir-
buröi Bandaríkjanna sem þau áttu
MIRV-eldflaugunum aö þakka.
Fyrir sakir þeirra lá aftur á móti í
þagnargildi hvernig færi ef ótti viö
„visa gagnkvæma gereyðingu”
kæmi ekki í veg f yrir vopnaviðskipti.
Í yfirgripsmikilli og skilmerkilegri
bók, The Evolution of Nuclear
Strategy, Þróun herstjórnarlistar
kjarnorkuvopna, rekur Lawrence
Friedman þau sjónarmiö sem uppi
hafa veriö í þeim efnum frá því aö
kjarnorkuvopn voru smíðuö. En um
þá herstjórnarlist segir hann: „Þótt
„vís gereyöing” væri venjulega köll-
uö herstjórnarlist var hún í sjálfu sér
andhverfa herstjórnarlistar. Gagn-
stætt allri fyrri herstjórnarlist í sögu
endurskoðendur íslenskra stjórn-
valda í London, Coopers & Lybrand,
hafi staöfest í skýrslu sinni dags. 29.
ágúst 1975 og bréfi dags. 3. okt. 1975,
að Alusuisse hafi einmitt brotið þetta
ákvæði, og selt ISAL súrál á yfir-
verði. Ætla má að Jóhannesi Nordal
hafi verið kunnugt um þessi gögn.
Aðrir annmarkar vom á endur-
skoðun samningsins 1975. Til dæmis
var formúlan um raforkuverðið mið-
uð við álverð (að hluta til) en ekki við
framleiöslukostnaö orkunnar.
Sjónvarpsyfirlýsing
Jóhannesar IMordal
Þann 7. jan. sl. er haft viðtal við
Jóhannes Nordal í sjónvarpinu.
Spyrillinn, OlafurSigurðsson, leggur
fyrir Jóhannes eftirfarandi spum-
ingu (og takið nú eftir hvemig spurt
er):
,,En ef við tökum nú sérstaklega
álverið og járnblendiverksmiðjuna,
nú er mikil kreppa á markaði þeirra
fyrirtækja. Sjáið þið fram á að þau
raunverulega geti borgað hærra
verð?”
Og Jóhannes Nordal svarar:
„Við teljum því miður að aðstæöur
til þess að ná hagstæðari endurskoð-
un núna séu ekki góöar. Þetta er
mesta lægö sem komiö hefur bæði í
jámblendiiðnaði og áliðnaöi síðan
sögur þessara greina hófust. ”
Eikld minnist undirritaöur þess aö
Jóhannes Nordal eöa Landsvirkjun
hafi nokkurn tíma hvatt til þess aö
raforkuverð til ISAL yrði hækkaö,
t.d. þegar „aöstæöur til þess aö ná
hagstæðri endurskoðun” voru góðar.
Tillaga Alusuisse, sem Jóhannes
Nordal virðist gera að sinni, er að Is-
lendingar falli frá kröfu sinni um
sanngjarna og réttmæta hækkun raf-
orkuverðs til ISAL. I staðinn eigi Is-
lendingar að kaupa sjálfsagðan rétt
sinn meö því aö leyfa Alusuisse aö
stækka verksmiðjuna sína hér og
leggja enn meir af virkjunarkosti Is-
lendingaundirsig.
Yfirlýsing Jóhannesar Nordal,
sem að ofan greinir, er athyglisverö
svo aö ekki sé sterkara að oröi kveð-
ið.
I fyrsta lagi er hún kjaftshögg í
andlit íslensku ríkisstjórnarinnar. I
umboði hennar samþykkti ráðherra-
vopnaátaka varð hún gagnslaus í
upphafi styrjaldar, einmitt þá er til
kasta herstjórnarlistar kemur.”
Bið var á gagnrýni á kennisetning-
unni um „vísa gagnkvæma gereyð-
ingu” meöan Bandaríkin áttu í stríöi
í Víetnam frá 1964 til 1974. Aö því
loknu hóf nýr landvarnarráðherra
Bandaríkjanna, James Schlesinger,
óöar að f jalla um „hernaöarlega val-
kosti” aðra en „mannkyns-eyö-
andi”, sem Bandaríkin ættu völ á
andspænis árás frá Ráöstjórnar-
ríkjunum. Gagnrýnendur þeirrar
kennisetningar í bandarískum
stjórnmálastefnum höfðu bent á aö
skotmörk bandarískra eldflauga
byöu marga slíka valkosti. Viö árás
geta Bandaríkin brugöist meö öörum
hætti en „gereyöingu borga”, þeim
algerlega siölausa hernaði. En hver
eru viðhlítandi viöbrögö viö árás,
hvort cö er með kjarnorkuvopnum
eöa hefðbundnum? Ef óvinurinn hef-
ur allsherjar árás meö kjamorku-
vopnum aö fyrra bragöi, hvemig
veröur tryggt aö svara megi í sömu
mynt?
Friedman rekur hvernig okkur
hefur borið í þaö öndvegi sem viö er-
um nú staddir í. Flesta þá er hlut
áttu aö máli gagnrýnir hann fyrir aö
telja pólitískar forsendur hernaöar-
áætlana sinna vera gefnar og aö
sökkva sér síöan ofan í smásæja
greiningu hertækni og vopnabúnaöar
beggja aðila. Niöurstaöa hans er aö
aöilum standi gagnkvæmur ótti af
beitingu kjarnorkuvopna. „Ognvald-
ur keisari kann aö vera klæðlaus en
keisari er hann samt sem áður”.
Haraldur Jóhannsson
hagfræðingur.
nefnd þann 26. febr. 1982, aö viömið-
un Islendinga í kröfum um raforku-
verð til ISAL sé kostnaðarverð frá
nýjum virkjunum (en ekki afkoma
Alusuisse).
I öðru lagi er yfirlýsingin í mót-
sögn við skýrslu um orkuverð, sem
Landsvirkjun sendi frá sér í sept. sl.
Þar segir m.a. að eðlilegt sé að tSAL
greiði 22 mills á Kwst og aö raunhæft
sé fyrir Islendinga aö kref jast tvö- til
þreföldunar á raforkuverði til ISAL
(13—19 mills).
I þriðja lagi er yfirlýsingin skila-
boð til viðsemjenda Islands í Sviss
um að þeir þurfa ekki að flýta sér að
semja viö núverandi stjórnvöld.
Kosningar eru á næsta leiti. Sviss-
lendingar mega þá vænta skilnings-
ríkari og þægari viösemjenda hér,
sem myndu væntanlega fella niður
kröfur um skaðabætur vegna skatt-
svika og samþykkja möglunarlaust
það verð á raforku, sem Alusuisse
telur sig geta borgað.
I fjórða lagi felst í yfirlýsingunni
sá boðskapur að Islendingar verði að
sætta sig enn við þaö að greiða niður
hallarekstur ISAL, fyrirtækis sem
eigandinn í Sviss hefur mjólkaö
dyggilega frá upphafi.
Niðurstaða
Undirritaður telur sig hafa fært
rök fyrir því að Jóhannesi Nordal er
ekki treystandi til að f jalla um mál,
sem snerta samskipti Islendinga við
stóriðjufyrirtæki.
Með allt að því bamslegri trú á
gæsku erlendra viðsemjenda hefur
hann lagt til við íslenska stjómmála-
menn að undirrita samninga, sem
binda hendur íslensku þjóöarinnar til
45 ára og ráðstafa hagkvæmasta
orkuveri landsins að mestum hluta
til erlends fyrirtækis.
Með ámælisverðri léttúð gefur
stjórnarformaður Landsvirkjunar
og embættismaður Seðlabankans
opinberar yfirlýsingar, sem óhjá-
kvæmilega veikja samningsstöðu Is-
landsútá við.
Hverjum ætli shkar yfirlýsingar
þjóni? Er þaðe.t.v.hugmynd Jóhann-
esar Nordal að Islendingar gefi
Alusuisse syndaaflausn og falli frá
kröfu sinni um að ISAL greiði sinn
sanngjarna hluta af kostnaði orku-
verðs á Islendi?
Það er því ósk undirritaös — og
vafalaust margra annarra — að
Jóhannes Nordal haldi sig við þau
viðfangsefni, sem hann ræður við.
Hann ætti að eftirláta öðmm sér
gagnrýnni mönnum að byggja upp
samningsgrundvöll Islands viö er-
lend stóriöjufyrirtæki. Slíkt yrði hon-
um til sæmdar og þjóðinni til gæfu.
Elías Davíðsson.
„Undirritaður telur sig hafa fært rök fyrir
" því, að Jóhannesi Nordal sé ekki
treystandi til að fjalla um mál, sem snerta
samskipti íslendinga við stóriðjufyrirtæki.”
ftukin
áhri* ungs
fáihs
Oft og einatt er rætt um nauðsyn
jess að ungt fólk fái aukin áhrif í
jjóðfélagi okkar. öll þekkjum við þá
aðferð stjórnmálamanna aö reyna
aö höföa sérstaklega til unga fólks-
ins. Þetta er skiljanlegt, þegar þaö
er staöreynd aö ungt fólk á aldrinum
18 til 35 ára er langfjölmennasti
kjósendahópurinn, auk þess aö unga
fólkiö er oft á tíðum ekki eins bundið
á flokksklafa ákveöinna stjómmála-
flokka og hinir eldri.
Þaö er sem sagt mjög vinsælt aö fá
atkvæði frá ungu fólki, en jafnframt
eru áhrif ungs fólks á samfélagið og
stjómun þess í algjöru lágmarki.
Þaö hefur veriö til siös hjá stjórn-
málaflokkunum aö stilla upp ungu
fólki á framboðslistum, en lang
oftast þá aftarlega á listunum og þá
einkum til „skrauts” eins og það
hefur verið nefnt. Raunvemleg völd
ungs fólks, ef ég leyfi mér að nota
orðið völd í þessu sambandi, á
umhverfi sitt eru sáralítil.
Víða liggur þaö nú þegar fyrir,
hverjir munu skipa efstu sætin á
listum stjórnmálaflokkanna. Og
augljóst er af þeim, að hlutur ungs
fólks hefur langt frá því stækkað.
Ennþá er unga fólkinu vikið til
hliðar. Hinir eldri einoka ömggu
sætin og baráttusætin, hinir yngri
mega láta sér nægja að verma von-
lausu „skrautsætin”.
Prófkosningar þær sem Alþýðu-
flokkurinn hefur bundiö í lög sín,
hafa í nokkrum tilvikum á síöari
ámm rétt aðeins hlut unga fólksins.
Það hefur gerst, þótt ekki sé það í
nægilega miklum mæli, aö ungt fólk
hópast í prófkjör til þess að styðja
við bak þess unga fólks sem er í
Kjallarinn
Snorri Guðmundsson
Gunnlaugur hefur um árabil veriö
virkur félagi í starfi Sambands
ungra jafnaðarmanna og ævinlega
unnið þar af ósérhlífni, eins og
öðrum þeim störfum sem hann hefur
tekið sér fyrir hendur. Gunnlaugur
lauk guðfræðinámi frá Háskóla
Islands sl. vor, en allan námstímann í
Háskólanum vann hann almenn
verkamannastörf, kennslustörf, eða
stundaði sjómennsku á bátum og tog-
umm á Suðurnesjum. Hann býr
þannig yfir menntun, en ekki síður
þekkingu á kjömm og störfum erf-
iðisvinnufólks. Það er ekki svo lítill
kostur við stjórnmálamann og væri
betur aö fleiri heföu slíka reynslu að
bakhjarli í pólitísku starf i.
w „Það er löngu tímabært, að hlutur ungs fólks
á Alþingi og í stjórnsýslu annarri verði miklum |
mun stærri en nú er. ”
framboði í viðkomandi prófkjöri.
Um næstu helgi fer fram prófkjör
Alþýðuflokksins í Reykjaneskjör-
dæmi. Alþýðuflokkurinn hefur verið
sterkur í því kjördæmi, enda starf
flokksfélaganna í einstökum
byggöarlögum verið mikið og gott. I
þessu prófkjöri gefa fimm kost á sér
í þau þrjú sæti, sem kosið er um. Allt
ágætisfólk.
Einn frambjóöenda er ungur
maður, Gunnlaugur Stefánsson,
þrítugur guðfræðingur, sem starfar
nú hjá Hjálparstofnun kirkjunnar.
Hann hefur veriö meðal þeirra, sem
hvaö ötulast hafa unnið að söfnun
Hjálparstofniuiarinnar til handa
hungruöum heimi. Gunnlaugur sat á
þingi fyrir Alþýðuflokkinn um eins
árs skeið, 1978—1979, og vakti þá
athygli fyrir dugnað, skeleggan og
beinskeyttan málflutning. Hann var
virkur þingmaður og glæsilegur
fulltrúi unga fólksins, enda barðist
hann fyrir ýmsum hagsmunum þess,
flutti t.a.m. frumvarp að lögum um
lækkun kosningaaldurs í 18 ár, svo
eitthvaðsénefnt.
Þetta greinarkorn mitt átti ekki að
vera nein lofræða um ungt fólk eða
Gunnlaug Stefánsson. Hvorki unga
fólkið né Gunnlaugur þarf neina
upptalningu á kostum og gæðum.
Verk Gunnlaugs fram að þessu bera
merkin.
Það er löngu tímabært, að hlutur
ungs fólks á Alþingi og í stjórnsýslu
annarri verði miklum mun stærri en
nú er. I prófkjöri Alþýðuflokksins
Reykjaneskjördæmi um næstu helgi
er tækifæri til að auka áhrif ungs
fólks á þessum vettvangi. Ég leyfi
mér því að skora á ungt fólk
Reykjaneskjördæmi, alþýðuflokks-
fólk og það sem óflokksbundið er, og
ekki síður þá sem eldri eru, að
tryggja aukin áhrif ungs fólks
umhverfi sitt og þar með stjórn þjóð-
félagsins. Þaö verður gert meö því
aö veita Gunnlaugi Stefánssyni
brautargengi í prófkjöri Alþýðu-
flokksins um næstu helgi.
Snorri Guðmundsson,
formaöur
Sambands ungra jafnaðarmanna.