Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.1983, Blaðsíða 2

islenska vaxmyndasafnið. Þarna sitja og standa stórmennin, hvert ofan á
öðru, og rótt er hægt að skáskjóta sór á milli þeirra. Flestar, ef ekki allar
brúðurnar eru farnar að láta á sjá.
„Safnið er geymt
en ekki gleymt”
- segir Birgir Thorlacius ráðuiieytisstjóri
þetta þarf aöendurnýja.”
— Er enginn áhugi fyrir aö halda
safninu við?
„Um safniö hefur ekki veriö rætt
lengi, eins og ég sagði. Á sínum tíma
var áhugi fyrir safninu og aösókn
var töluverð. Og þaö var ekki áhuga-
leysi sem olli því að safninu var lok-
aö heldur þaö aö Þjóöminjasafnið
þurfti á húsnæðinu aö halda og viö
höföum ekki í önnur hús aö venda.
Auk þess hefðum við þurft aö leggja
út í mikinn viöhaldskostnað Þaö var
því ákveðið að koma safninu fyrir í
geymslu fyrst um sinn.”
— Forráöamenn Þjóðminjasafns
segja safn á borö við þetta helst eiga'
heima á náttúrugripasafni. Hvaö
finnst þérumþað?
„Segja þeir þaö? Viö höfum ekki
rætt um safnið í langa tíö.”
— Væri ekki upplagt aö setja safn-
ið upp í Rúgbrauösgeröinni? Er ekki
meiri ástæöa til að halda í vax-
myndasafnið áður en þaö verður um
seinan en halda úti stóru samkomu-
húsi fyrir ríkisstarfsmenn?
„Þaö er nú alveg full nýting á Rúg-
brauösgeröinni núna. En þótt viö höf-
um ekki hugleitt þennan möguleika,
gæti þetta vel komiö til greina. Það
var greinilegt á sínum tíma, aö
áhugi fyrirsafninu varmikill/’sagöi
BirgirThorlacius. -kþ
Væri ekki upplagt að koma vaxmyndasafninu fyrir iþessu húsi?
„Vaxmyndasafniö er geymt en
ekki gleymt,” sagöi Birgir
Thorlacius, ráðuneytisstjóri í
menntamálaráöuneytinu, í samtali
viö DV. En það er menntamálaráðu-
neytiö sem vaxmyndasafnið heyrir
undir.
— Eru engar hugmyndir uppi um
aö reyna að koma safninu einhvers
staöar upp áður en þaö verður um
seinan? Þaö viröist ekkert fara vel
um þaö þar sem þaö er nú.
„Vasmyndasafnið hefur ekki
verið rætt lengi. Þjóöminjasafn var
alltaf andvígt því aö safnið yröi sett
upp þar. Það má segja aö vax-
myndasafnið hafi ekki veriö óska-
bam Þjóðminjasafns. Og þegar þaö
síöamefnda þurfti á húsnæðinu aö
halda var ekkert annað að gera en
loka vaxmyndasafninu. Þá vom
myndirnar orönar illa farnar. Þaö
heföi því þurft að leggja út í veruleg-
an kostnaö viö að gera viö brúöumar
og svo heföi auðvitað þurft aö bæta
viö nýjum brúöum. Safn á borö viö
DV. LAUGARDAGUR12. FEBRUAR1983.
„Oskar Halldórsson útgeröarmaöur
og börn hans tilkynntu menntamála-,
ráöuneytinu í-gær, aö þau afhentu
íslenska ríkinu til eignar og umráöa
vaxmyndasafn sem í væm myndir af
18 þjóökunnum íslendingum og 15
útlendingum.
Hefir myndasafni þessu veriö komiö
fyrir í Þjóðaminjasafninu þar sem það
veröur almenningi til sýnis einhvern
næstudaga.”
Svo sagðist dagblööunum frá á út-
síöum 13. júlí áriö 1951. Og þess var
jafnframt getið aö aögangur fyrir full-,
oröna væri tíu krónur óg fimm krónur
fyrir börn.
Hjá almenningi mæltist vaxmynda-
safniö vel fyrir, svo vel aö á forsíöu
Vísis 21. júlí gat aö lesa þessa frétt
undir fyrirsögninni: „Vaxandi aösókn
að Vaxmyndasafninu”:
„Aðsókn aö Vaxmyndasafninu, sem
Oskar Halidórsson og böm hans gáfu
íslenska ríkinu, er nú mjög vaxandi og
munu alls um 500 manns hafa skoöaö
safniö.
Veöur var fremur óhagstætt fyrst í
staö, eftir aö safniö var opnað fyrir
viku og hefir aösókn vaxið því meir
sem á leið vikuna enda mun það hafa
haft sín áhrif aö sýningargestum þykir
mikiötil safnsins koma.”
En þetta nægði ekki. Þarna stóð
safnið uppi í um 15 ár, rúm þó.
Meiningin var aö safnið yröi aðeins til
bráðabirgöa til húsa í Þjóöminja-
safninu. Þaö dróst á langinn að flytja
þaö. Það var einhvem veginn eins og
enginn viidi hýsa þaö. Og þar kom að
forráðamenn Þjóöminjasafnsins sáu
sér ekki fært lengur að hafa þaö uppi
vegna plássleysis og komu því fyrir í
geymslu. Og þar er þaö enn og helst
lítur út fyrir að enginn vilji af því vita.
Er ekki laust viö aö sárt sé til þess aö
vita aö safniö, sem gefið var af örlæti
og stórhug, skuli daga uppi í geymslu.
Þaö á annað og betra skiliö.
Stofnað til
minningar
um ungan son
Vaxmyndasafnið stofnaði Oskar og
börn hans til minningar um ungan son
Oskars sem fórst meö línuveiöaranum
Jarlinum, í Englandsför áriö 1941.
Hann hét Oskar Theódór Oskarsson og
var aöeins 23ja ára gamall er hann
lést.
Þaö var breskur maöur, Richard
Lee, sem mótaði höfuö vaxmyndanna
en þær voru aö ööru leyti geröar af
sama fyrirtæki og gerir vaxmyndir
fyrir hiö heimskunna vaxmyndasafn í
Lundúnum, Madame Tussaud. Allar
eru myndirnar í fullri stærö og eru
brúðumar ýmist standandi eöa
sitjandi en Tussaudsafnið var haft til
fyrirmyndar hvaö þaö varöaöi.
„Safnið hreif
hugaminn"
I Vísi 14. júlí ’51 er viðtal viö Oskar
Halldórsson þar sem hann segir frá
safninu og tilurö þess. Viö grípum
niöur í viðtaliö og gefum Oskari oröiö:
,,Saga málsins er þessi í fáum
orðum: Þegar ég fór í fyrsta skipti til
útlanda, til Danmerkur, 16 ára gamall
til þess aö læra garörækt, skrifaöi
móöir mín bréf með mér til dr. Valtýs
Guömundssonar, háskólakennara í
Kaupmannahöfn, og baö hann um aö-
taka á móti mér og vera mér til
aðstoöar. Þaö geröi dr. Valtýr vel og
drengilega. Tók hann mig meö sér í
nokkrar gönguferðir á sunnudags-
morgnum meöan ég var í Höfn og
sýndi mér borgina og fjölda safna,
þeirra á meðal Vaxmyndasafniö. Segi
ég þaö eins og þaö er aö ekkert hreif
huga minn eins og þetta safn.
Kannaðist ég þar viö fjölda manna
eftir myndum sem ég haföi séö og voru,
þeirra á meöal margir heimskunnir
menn.”
.. ogkomst
úr skuidum"
Þekkir einhver þennan mann? Jú,
einmitt, þetta er Hriflu-Jónas.
Og Oskar heldur áfram:
„Síöan liðu mörg ár og baslið og
erfiöleikarnir höföu lengst af veriö mín
fylgikona. Svo var þaö ekki fyrr en í
byrjun seinustu styrjaldar aö ég rétti
dálítiö við fjárhagslega og komst úr
skuldum sem kallaö er. Ég haföi tvö
siglingaskip, línuveiöarann Jariinn, og
Þórö Sveinsson, er fluttu ísaðan fisk til
Kristján tiundi, Danakóngur, trónir fremst þegar komið er inn igeymsluna.
Hann var tekinn niður skömmu eftir að safnið var sett upp þar sem hlut-
aðeigendur voru ekki nógu ánægðir með myndina afhonum.
Englands en haustið 1941 fórst Jarlinn
i Englandsför. Hefir aldrei neitt til
hans spurst, né af hvaöa stríös-
orsökum hann fórst. Á Jarlinum var
meðal annarra Oskar Theódór, sonur
minn. Eftir hann var lítils háttar
arfur, sem ég og börn mín áttum aö
erfa, en þá var svo komið aö viö
þurftum ekki á þessu fé aö halda og
ákváöum aö stofna vísi aö vaxmynda-
safni hér á landi.
Þegar blaöamennirnir fóru til Eng-
lands í stríöinu baöég Oiaf Friöriksson
ritstjóra aö athuga fyrir mig vax-
myndasöfn en þegar þangaö kom var
hið þekkta, stóra vaxmyndasafn í
London lokað og haföi vaxmyndunum
verið komiö fyrir einhvers staðar úti á
landi vegna stríöshættunnar.
Þaö var þess vegna ekki fyrr en aö
lokum stríðsins áriö 1946 að ég gat
snúiö mér alvarlega aö þessu máli og
fékk vin minn í London, Marius Peter-
sen, og unnustu mína, Ebbu, semsíðar
varö kona mín til þess aö vinna að
þessu safni. Þótt mér sé málið skylt
get ég sagt aö konan mín, Ebba, var
óvenju listfeng. Hún og Petersen réöu
síðan enskan mann, Richard Lee,
ágætlega listfengan, til aö koma til
Islands og gera vaxmyndir af
nokkrum Islendingum. Tvær vax-
myndir geröi Lee eftir myndum, af Vil-
hjálmi Stefánssyni og syni mínum, en
af leikkonunni önnu Borg Reumert
gerði hann vaxmynd í Kaupmanna-
höfn. Og af útlendingunum erlendis. ”
„Hirðiekki
um kostnað'
Blaðamaöur Vísis spyr Oskar hver
kostnaöurinn hafi veriö viö aö koma
safninu upp. Oskar svarar því til:
„Ég hiröi ekki um að segja neitt um
þetta en það hefir kostaö þá aöila sem