Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.1983, Page 6

6
DV. MIÐVIKUDAGUR18. MAI1983.
Neytendur Neytendur Neytendur Neytendur
Vítamínhomið VI
Ukaminn verður móttækilegri fyrir
sýkingu. Við meiri skort bólgnar
tannholdiö og blæðir úr því.
Annað
Líkaminn á auöveldara með að
vinna jám úr matnum sé nægt C-
vítamín til staðar. C-vitamín er mjög
viðkvæmt fyrir hita. Þannig byrjar
það aö fara forgöröum strax við 50
stiga hita í eldamennsku. Ekki er
gott að taka C-vítamíntöflur á fast-
andi maga. Stórir skammtar af því
geta ert magann. Nóbelsverðlauna-
hafinn Linus Paulling hefur haldið
því fram að stór skammtur af C-
vítamíni geti byggt líkamann upp
gegn sýkingu. Hann er fullviss um
það að C-vítamín hjálpi líkamanum
við að brjóta niður framandi, eitruð
efni og geti þannig einnig verið vörn
gegn krabbameini. Paulling mælir
með 3—4 sinnum stærri skammti en
venjulega er talinn nægja.
Of stór skammtur af C-vítamíni
getur hins vegar orsakaö fósturlát
hjá barnshafandikonum.
Reykingamenn ættu að athuga að
fá nægt C-vítamín. Reykingar
eyðileggja mikið af C-vítamíni.
Aðvörun: Sykursjúklingar, sem nota
insúlín, ættu ekki að auka C-vítamín-
neyslu án samráös við lækna. C-
vitamín eykur áhrif insúlínsins. Það
getur því truflaö jafnvægi sykurs og
insúlíns í iíkamanum.
Næst verður byrjaö að fjalla um B-
vítamínhópinn. B1 vítamínið erfyrst
íröðinni. -DS/þýtt.
C-vítamín
LAGAÐIR
AÐ FÆTINUM
Á árum áður var skyrbjúgur
dánarorsök margra Evrópubúa, sér-
staklega þeirra sem bjuggu í Noröur-
Evrópu. Alþýðulæknar þeir sem
leitaö var til kunnu ýmis ráð til
úrbóta. Hér á landi þekktu flestir
skarfakálið sem slíkt ráö. Skyr-
bjúgur stafar af skorti á C-vítamíni
(askorbin).
Það var ekki fyrr en kartöflur fóru
að veröa mikill hluti af almennu fæði
að skyrbjúgur tók að verða sjald-
gæfur. Tiltölulega stutt er hins vegar
síðan hann hvarf alveg.
Gjafar
Um helmingur þess C-vítamíns
sem við neytum er í ávöxtum og
berjum. Mest C-vítamin er í
sítrónum, appelsinum og grape-ald-
inum. Bæði safinn og kjötið í þessum
ávöxtum er mjög C-vítamínríkt.
Vínber og jarðarber, sem hér eru
seld oft á ári, eru einnig auðug af C-
vítamíni.
Ávextir sem ekki eru eins súrir,.
svo sem epli, bananar og ber, eins og
bláber, eru ekki eins rík af C-
vítaminL Sama má segja um alla
rótarávexti, svo semkartöflur.
Við suðu á grænmeti og ávöxtum
minnkar C-vítaminið. Því lengur
Mikið af C-vitamini er í grænmeti og
évöxtum.
sem soðið er, því minna verður eftir.
Því er um að gera að borða eins
mikið af hráu grænmeti og nýjum
ávöxtum og menn geta.
Bauna- og ertu-hýði inniheldur
mikið af C-vítamíni. I kjötmeti er
hins vegar aðeins ein afurð sem inni-
heldur C-vítamín, hrá lifur. En við
suðu f er mest af því til spillis.
Skortur
C-vítamín getur geymst í lík-
amanum en aðeins í litlu magni. Því
er líkamanum nauösynlegt að fá
eitthvert C-vítamín daglega. Skortur
á C-vítamíni kemur fyrst fram í
þreytu og máttleysi, ásamt því að

%

Breiöir fætur þurfa breiöa skó. Tær, bæði fóta og skóa, eiga að snertast þegar innri brúnir eru lagöar
saman. Á þessari mynd, sem tekin er af fótum 14 ára stúlku, sóst að tærnar eru strax byrjaðar að
skekkjast ögn. Það er hættumerki.
Támjóir skór, sem eru mikið notaðir, afmynda tærnar þannig að þær mynda odd.
ungrar konu. Takið eftir V-inu sem myndast á miiiistóru tánna og kúiunnisem er
fremsta lið stóru tánna.
beygja sig í hnjánum, sem ekki þykir
mjög fallegt, eða þá að tipla áfram,
taka mörg smá skref í stað fárra og
stórra.
Maðurinn er skapaður til þess að
ganga berfættur um mjúka jörðina.
Nútímamaðurinn gengur hins vegar
daglangt skóklæddur á haröri stein-
steypu og gólfum. Því er mikilvægt að
skómir séu mjúkir og takið höggið af
hörðu undirlaginu af fótunum. Harðir
skór gera það að verkum að höggið af
hörðu undiriaginu leiðir alla leið upp í
hrygg. Afleiðingin eru verkir í fótum
og baki sem margir finna til á full-
nrðinsárum.
Þessi mynd er af fótum
að byrja að myndast við
Við gang á hörðu
góifi eða steyptri
götu myndast
högg á fótinn sem
leiðir upp eftir
líkamanum. Á
kúrfunni má sjá
höggið sem djúpa
læað á linunni.
Meðalmaður tekur 10 til 15 þúsund
skref á hverjum degi. Margir ganga
mun minna og þar af leiðandi er stór
hópur manna sem gengur mun meira.
Þetta eru aðallega börn og unglingar.
Þaö er því mikilvægt að vanda skó-
búnað þessa hóps sérstaklega vel.
Skómir þurfa að vera þannig að þeir
henti vel bæði til göngu og hlaupa því
aö oft er brugðiö á sprett á eftir
strætisvagninum til dæmis.
Margir hafa ef til vill ekki hugsaö út í
það hversu mikið álag það er fyrir
fótinn að ganga og hlaupa. Það er álag
fyrir tærnar, hælana, hnén, mjaömir
og jafnvel hrygg. Á unga aldri finna
hins vegar fæstir fyrir þessari
áreynslu. En með aldrinum eyðileggja
menn oft hæfni fóta sinna. Áðallega
með vondum skóm.
Hællinn er það sem fyrst lendir á
jörðinni þegar gengið er. Maðurinn er
eina dýrið sem beitir hælnum á þennan
hátt. Því er hæll mannsins ólíkur hæl
annarra dýra. Ef ökklinn er beygður
eins mikið og unnt er verður hællinn
líkastur jafnri kúlu. Þegar stigið er til
jarðar „rúllar” maðurinn eftir þessari
Skór með mjúk-
um hælum
minnka höggið
um fjórðung og
gera ganginn
þannig mýkri.
aðir er því gott að hreyfa litlu tána ögn
og vita hvort nægilegt rými er ekki
fyrir hendi.
Ungir fætur afmyndast
auðveldiega
Það er ekki af engu sem tennur
bama em réttar þegar þau eru 13—15
ára. Á þessum aldri þroskast beinin og
eiga auövelt með að breytast. Tæmar
eru líka þannig. Því er sérlega áríð-
andi að unglingar séu í góöum skóm
sem ekki skemma fætur þeirra. Háir
hælar og mjóar tær ættu að vera á
algerum bannlista fyrir þennan
aldurshóp.
Ef ungar stúlkur geta ekki hugsað
sér að vera alveg án þess að eiga hæla-
háa skó ættu þeir aö minnsta kosti ekki
að notast nema til spari. Sem göngu-
skór em þeir bæði óhentugir og vondir.
Háir hælar og mjóar tær em búin til
vegna þeirrar þrár kvenna að láta líta
út fyrir að þær séu með litla fætur.
Afleiðingin er göngulag sem undir-
strikar enn meira það hvað konur séu
veilar verur, tipl. Núna á dögum er
hugmyndin um konuna sem þessa
veiku veru úreltar og því ættu hælaháir
og tám jóir skór að vera það líka.
Notum góða skó sem hlífa fótunum.
Viö fáum aðeins eitt fótapar sem á að
endast okkur ævina og það verður aö
fara vel með. Kaupum mjúka, rúma
skó með sléttum hælum. Þegar ekki er
verið að ganga föram þá úr skónum og
hreyfum fótinn, tær jafnt sem hæl og
ökkla.
-DS/Þýtt og staðfært úr
danska ritinu Helse.
Hlaupaæðið víða í heiminum hefur
gert það aö verkum að farið er að
framleiða skó með sérstaklega
mjúkum hælum til þess að minnka
höggið að mun. I hælnum er frauð-
gúmmi sem minnkar höggið um allt að
helming.
Tærog il
Tæmar eru oft taldar næsta gagns-
litlar. Þær eru taldar eins og litlir en
magnvana fingur. Þetta er hins vegar
mesta firra. Tæmar hafa mjög
ákveðnu hlutverki að gegna og án
þeirra væri gangur erfiður. Þegar
gengið er sveigjast tæmar á móti rist-
inni. örsnögga stund í hverju skrefi
hvílir allur þungi mannsins á tánum
eingöngu. Þessi litla hreyfing er mjög
mikilvæg. I ilinni er sinaband frá tám
og aftur í hæl. Það sér jafnframt um að
halda ilinni passlega kúptri. Ef tærnar
em ekki sveigðar nóg upp í gangi,
slaknar á þessu sinabandi og ilin sígur.
Stífur skósóli kemur í veg fyrir það að
tærnar geti hreyfst eins mikiö og nauð-
synlegt er. Verstir em tréskór sem
koma alveg í veg fyrir hreyfingu
tánna. Skór með háum hælum gera það
hins vegar að verkum að tæmar eru
alltaf bognar til hins ýtrasta. Þetta
þola þær ekki og smámsaman verður
fóturinn slappur og göngulag óömggt.
Stóra táin er mikilvægust því að hún
tekur til sín mest af þunga mannsins.
Ef hún er skökk og vísar á móti hinum
tánum, missir hún styrk sinn, og
göngulagið veröur ekki eins þjált. Við
liðinn að tánni myndast einnig kúla
sem smátt og smátt verður stærri og
aumari.Skökk stóra tá er alltaf afleið-
ing af röngum skófatnaði. Einkum em
það támjóir skór sem þessu valda. Ef
fæturnir em settir saman þannig að
innri rönd þeirra snertist, eiga stóm
tæmar einnig að snertast. Þegar
keyptir em skór er einnig ágætt aö
legg ja þá svona saman og sj á hvort tær
þeirra snertast. Ef svo er ekki ætti ekki
aö kaupa skóna. Því miður er obbinn af
þeiií>skóm sem fást með V-laga tá og
því óhollir.
Rúmt þarf að vera um litlu tána. Oft
myndast fótasveppur milli litlu táar og
þeirrar næstminnstu. Hann nær að
búa um sig ef ekki leikur nægilegt loft
þarna um. Þegar nýir skór em mát-
Röskur og lipur gangur. Hægri hæll
snertir jörðina og vinstri hællinn
hefst á loft. Bæði hnén eru bein og
armarnir sveiflast frjálslega.
kúlu. En gangi menn í hælaháum skóm
er þetta ekki hægt. Til þess að stíga til
jarðar þarf maðurinn annaðhvort að
EÐA
FÓTURINN
AÐ SKÓNUM
—áríðandi að velja rétta skó
f yrir unglinga