Dagblaðið Vísir - DV - 03.06.1983, Blaðsíða 10

10
DV. FÖSTUDAGUR 3. JUNÍ1983.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Boby Doc og kona hans. Michelle.
Eini stjómarandstöðuleiðtoginn
sem er á lífi og enn á Haiti er Sylvio
Claude. Hann segir að hlutirnir hafi
að vísu breyst en aðeins til hins
verra. Lýðræði er enn aðeins
draumur.
Það sem nú er að gerast er einfald-
lega það að verið er að skipta um
umbúðir á kerfi sem haldið hefur
Duvalier-fjölskyldunni við völd í 26
ár. Nú eru til dæmis lík stjórnarand-
stæðinga ekki til sýnis meðfram
veginum sem liggur að flugstöðinni
við höfuðborgina. Nú eru stjórnar-
andstæðingar einfaldlega lokaðir
inni, þeim misþyrmt, eða reknir í
útlegö.
Þetta er stjórnkerfi sem gerir
Baby Doc og vildarvinum hans fært
að kaupa landbúnaðarafurðir ódýrt
af bændum og selja þær verka-
mönnum í borgum og bæjum dýrt.
Þannig eru landsmenn bláfátækir,
meðalaldur lágur og meðallaun
hlægileg.
Það sem helst er að lýöræði er þaö
að það myndi binda enda á líf núver-
andi stjómar þegar í staö. Á timum
Carters neyddist Baby Doc til þess
að leyfa vísi að stjómarandstöðu. En
einn bandariskur embættismaður
orðaði það svo, að „þegar grasið fór
að vaxa, var það slegið”. 1 október
1980 voru 55 manns handteknir og 18
aðrir gerðir útlægir.
Þegar stjómarandstaðan hafði
veriö brotin á bak aftur þóttust
stjórnvöld geta haldið kosningar. Og
merkilegt nokk vann óháður fram-
bjóðandi sigur í borgarstjórnarkosn-
ingunum í næststærstu borg eyj-
arinnar, Cap-Haitien. En menn geta
ekki verið mjög óháðir. Borgarstjór-
inn, Wilson Borjella, sagðist engan
flokk hafa en „aðeins ríkisstjórnina
og þjóðina”. Hann lofaði að
fjármagna loforð sín með guðs hjálp,
hjálp forsetans og konu hans, með
eigin peningum og fjárframlögum
frá vinum þjóðarinnar.
En nú eiga kosningar til borgar-
stjórnar í Port au Prince að fara
fram í mánuðinum og stjórnvöld
hafa misst kjarkinn að ný ju. Flokkur
Sylvio Claude, Kristilegi lýðræðis-
flokkurinn, ætlaði að bjóða fram 11
frambjóðendur, en sex þeirra hafa
verið handteknir. Claude sjálfur er í
felum, en það væri lögreglunni létt
verk að finna hann ef það væri
ætlunin. Qaude sagði: „Það sem
Bandaríkjamenn verða að skilja er
það að byltingarnar í Nicaragua og
Kúbu urðu vegna þess að fólkinu leið
iila. Vegna þess að Duvalier er and-
kommúnisti er honum leyft að kúga
þjóðina.”
Kúrdar:
area
TURKEY
SYRIA
Haiti:
Lýðræöi, drmimsýn
í ríki Baby Doc
Þrjár þjóðir sameinast um
að berja niður skæruliðana
KISSR
Jean-Claude Duvalier, þekktari
undir nafninu Baby Doc, forseti Haiti
fyrir lífstíö, kjörinn til þess embættis
meö 2.391.916 atkvæöum gegn 1
rekur nú herferð til þess að sannfæra
heiminn um þaö að á Haiti riki
lýðræði. Einn liður í þeirri herferö
var ferðalag hans um suðurhluta
Haiti þar sem hann hugöist auka
hylli sína með því að dreifa peninga-
seðlum út um gluggann á bifreiö
sinni. „Þetta er brjálæði,” sagði
ungur maður. „Hann fer með okkur
eins og viö værum skepnur.” En því
miður talaöi ungi maðurinn of hátt
og hann var handtekinn og settur í
fangelsi. Honum var ekki sleppt fyrr
en eftir nokkra daga þegar yfirvöld
kirkjunnar höfðu beðiö honum
vægöar.
Þannig er lýðræöið á Haiti. Að
innihaldi hefur það ekkert breyst. En
fyrir áhrif frá Reagan-stjórninni í
Washington er nú verið að reyna að
breyta útlitinu. Bandaríski
sendiherrann hjá Sameinuðu þjóð-
unum, Jean Kirkpatrick, hefur skipt
einræðisstjómum heimsins í tvo
flokka. Einræðisstjórnir sem venju-
lega em hallar undir Vesturlönd, en
samkvæmt kenningu Kirkpatrick
má hafa áhrif á þær stjómir til
stjórnarfarsbóta, og alræðisstjórnir,
en samkvæmt kenningu sendi-
herrans er ekki hægt að hafa áhrif á
slíkar stjórnir til góðs. Haiti fellur
undirfyrri flokk einræðisstjórna.
En breytingarnar sem orðið hafa
eru litlar. Þaö var stofnuð
mannréttindanefhd Haiti, sjálfstæð
og óháö Baby Doc. Hann stofnaði þá
opinbera mannréttindanefnd, lét
ógna og kúga meðlimi upphaflegu
nefndarinnar með þeim afleiðingum
að nú er ekkert mannréttindavanda-
mál á Haiti. En þá heimtuöu Banda-
ríkjamenn, sem reiöa fram stórfé í
efnahagsaðstoð við Haiti árlega, að
nú yrðu haldnar kosningar. I síðasta
mánuöi og aftur í þessum munu þess
vegna fara fram sveitarstjómar-
kosningaráHaiti.
I fyrri umferðinni voru fengnir
eftirlitsmenn, m.a. úr hópi hörunds-
dökkra bandarískra þingmanna.
Þeim ber saman um að þar sem þeir
sáu til hafi kosningarnar farið heið-
arlega fram. En þeir vom í dreif-
býliskjördæmum þar sem andstaöa
gegn stjórninni hefur aldrei haft
tækifæri til þess að vaxa. I höfuð-
borginni, Port au Prince, höfðu
stjórnvöld séö til þess að þekktir
stjórnarandstæðingar væm lokaöir
inni eða þeim ærlega ógnað fyrir
kosningamar.
Fióttamaður frá Haiti sem situr nú i bráðabirgðabuðum nærri Miami i Bandaríkjunum.
Svo viröist sem sókn sú sem
tyrkneski herinn hóf á hendur
kúrdískum aðskilnaðarsinnum fyrir
síðustu helgi sé sú umfangsmesta
sem tyrkneski herinn hefur beitt sér
fyrir síðustu tuttugu og fimm ár á
þessu landsvæði. Bæði Iranir og
Irakar, sem þó hafa átt í stríði
síðustu 32 mánuði, hafa samþykkt aö
hjálpa Tyrkjum við það að ganga á
milli bols og höfuðs á kúrdísku
skæruliðunum. Stjómvöld landanna
þriggja líta nefnilega á sjálfstæðis-
baráttu kúrda sem mikla ógnun viö
öryggi ríkjanna þegar til lengri tíma
er litið.
Talið er aö kúrdar séu um 15 millj-
ónir talsins. Þeir búa á hálendis-
svæði þar sem saman liggja landa-
mæri Tyrklands, Irans og Iraks, en
einnig er að finna kúrda í Sovétríkj-
unum og Sýrlandi. Langstærstur
hluti kúrdísku þjóðarinnar býr þó í
Tyrklandi, eöa tveir þriðju hlutar
hennar.
I þessari stórsókn tyrkneska
hersins á hendur Kúrdum hafa
Irakar jafnvel leyft tyrkneskum her-
sveitum að halda inn á landsvæði í
Irak í leit að felustöðum skæruliða.
Sérþjálfaðar sveitir úr sjöunda her
Tyrkja, sem hafa bækistöðvar í bæj-
unum Shemindan og Hakkari, stóðu
fyrir aögerðum beggja vegna landa-
mæranna sem hófust á fimmtudag í
síðustu viku. I sumum tdvikum
héldu tyrknesku sveitirnar allt að tíu
kílómetra inn í Irak og umkringdu
kúrdísk þorp. Fjöldi skæruliða var
drepinn og tyrknesku sveitirnar
fluttu einnig hluta þorpsbúa, m.a.
konur og böm, nauðuga yfir landa-
mærin til tyrknesku borgarinnar
Van. I þessum aðgerðum nota tyrk-
nesku hersveitimar þyrlur, búnar
þungavopnum, og stórskotalið.
Talið er að markmiðið með
þessum aðgerðum sé að vinna bug á
þrennum kúrdískum samtökum. I
fýrsta lagi smyglarahópum af ætt-
bálkum Qoraysha og Yssufan sem
staðið hafa fyrir stórfelldu vopna-
smygli yfir landamærin frá Tyrk-
landi til Irans og Iraks, auk þess að
skipuleggja rán á flutningabílum.
Annar hópur er þjóðfrelsisfylking
eru við Samtök herskárra kúrda eða
Frelsisflokkinn, en hvor tveggja
þessi samtök stóðu í einhvers konar
tengslum við hinn bannaða Verka-
mannaflokk í Tyrklandi.
Irak var helsta skjól skæraliöanna
í Tyrklandi, eftir að landamærum
Tyrklands við Iran var lokaö í janúar
síöastliðnum. En nú hafa Tyrkir og
Iranir endurvakið hina „sameigin-
legu eftirlitsnefnd” sem upphaflega
var stofnuð 1954 til þess að fylgjast
með kúrdum. Þessi nefnd hafði hins
vegar ekki fundað síðan 1979, en það
hafði gert kúrdum fært aö feröast
fram og aftur yfir landamærin án
hindrana.
Þessi nýja sókn hersins gegn
kúrdum hófst aðeins nokkram
dögum eftir að herréttur í Diyar-
bakir dæmdi 35 kúrda til dauða, aðra
28 til lífstíðarfangelsis, þar á meðal
10 táninga, og 333 aðra til fangelsis-
vistar, frá þremur áram upp í 36 ár.
Þá eru þúsundir kúrda í haldi
samkvæmt heimildum herlaga.
En hjálp frá Iran og Irak er
Tyrkjum nauðsynleg ef sókn þeirra á
að heppnast. Til þess að mýkja
stjórnvöld í Teheran neituöu Tyrkir
kúrdum af Darri ættbálknum um
heimild til að koma til Tyrklands og
gerðu þannig hersveitum Kohmeinis
kleift að ráðast á ættbálkinn, brjóta
mótspyrnu vopnaðra sveita hans á
bak aftur og drepa höfðingjann. Þá
ráku Tyrkir meira en þúsund
kúrda, flóttamenn frá Iran, til baka
yfir landamærin til að auka velvilja
ayatollahnna í sinn garð.
Þó Iranir og Irakar styrki hópa
kúrdískra skæraliða til þess að vinna
á landsvæði andstæðingsins era
stjórnvöld beggja rík janna algerlega
mótfallin öllum hugmyndum um
sameinað, sjálfstætt ríki kúrda. I
þeim f jórum ríkjum þar sem kúrdísk
þjóðarbrot er að finna eru aö
minnsta kosti tuttugu aðskildir
hópar skæraliða sem berjast fyrir
sjálfsforræði eða algera sjálfstæöi
þjóðarinnar. I aprílmánuði komu
fulltrúar nokkurra þessara samtaka
saman á fund í höfuðborg Líbýu,
Trípólí, og reyndu að mynda heildar-
samtök. Þaðtókst ekki.
sem berst undir nafni Shaikh-Sa’id,
en hann var frægur leiðtogi kúrda á
þriöja áratug þessarar aldar. Þessi
hópur hefur notað felustaði í Irak
fyrir bæði vopn og prentvélar sem
notaðar eru til að prenta áróöur
skæraliða á kúrdísku. Þaö er refsi-
vert athæfi í Tyrklandi að skrifa á
kúrdísku.
Þriðji hópurinn er svo hópur
vinstrisinnaðra kúrda sem kenndir
Landsvæði Kúrda liggur á yfir-
ráðasvæði fjögurra rikja.