Dagblaðið Vísir - DV - 26.11.1983, Blaðsíða 10

10 DV. LAUGARDAGUR 26. NOVEMBER1983.
ri Ferðamál Ferðamál Ferðamál
Feröamálaráöstéfnan 1983 var
haldin í Borgarnesi fyrir skiimmu. í
framhaldi af því heimsóttum viö Heimi
Hannesson, formann Feröamálaráös,
og ræddum við hann um ýmis atriði er
snerta ráðið og ferðaþjónustu. í viðtal-
inu við Heimi koma fram ýmsar for-
vitnilegar upplýsingar og hann er alls
ófeiminn við aö láta í Ijós skoðanir
sínar á mörgu sem betur mætti fara.
En hann bendir ekki síður á leiðir til að
bæta og efla ferðaþjónustuna, sem
skiiar drjúgum gjaldeyri inn í landið
ár hvert, þótt þeirri staðreynd sé alltof
oft gleymt í opinberri umræðu. Fyrst
var Heimir spurður hvaða mál hefði
borið hæst á ráðstefnunni í Borgar-
nesi:
„Borgarnesráðstefnan mótaðist
annars vegar af umræðum um mörkun
og framkvæmd ferðamálastefnu,
framtíðarsýn í ferðamálum, efnahags-
legu gildi atvinnugreinarinnar, m.a.
með tilliti til nýrra viðhorfa í þjóðarbú-
skap okkar, og hins vegar af umræöum
um ferðamál á Vesturlandi, en síöari
dagur ráðstefnunnar var að verulegu
leyti helgaður þeim þætti, m.a. meö
þátttöku áhugasamra alþingismanna
úr öllum stjórnmálaflokkum kjör-
dæmisins ásamt feröamálafulltrúa
Vesturlands. A Vesturlandi er ríkjandi
mikill áhugi í sambandi viö uppbygg-
ingu ferðamála í kjördæminu og hafa
bæði einstök sveitarfélög og samtök
sveitarfélaga haft þar myndarlega
forystu, sem önnur landshlutasamtök
mættu taka sér til fyrirmyndar.
Efnt var til „panel”-umræðna um
alia málaflokka á dagskrá og sátu
framsögumenn og alþingismenn fyrir
svörum og var virk þátttaka ráð-
stefnugesta. Var ánægjulegt að
fylgjast með einhug og samstöðu þing-
manna úr fjórum stjórnmálaflokkum
um vöxt og viðgang ferðamála, í fjórö-
ungnum og reyndar landinu í heild.
Yfirlýsing ráðherra
Segja má, að rauður þráður í gegn-
um flestar umræöur hafi veriö sú stað-
reynd, að nú eru þjóðfélagslegar að-
stæður okkar meö þeim hætti, að viöur-
kenna ber ferðaþjónustuna sem at-
vinnugrein, sem hafi vaxtar-
möguleika, hún standi undir
samgöngukerfi okkar að verulegu
leyti, ekki sé þörf verulegrar viðbótar-
fjárfestingar, þó aö umsvifin aukist
verulega og á árrnu 1982 hefðu gjald-
eyristekjurnar einar verið um 7,7% af
útflutningsverðmæti. Því væri tími til
endurmats — og aðgerða bæði af hálfu
atvinnugreinarinnar sjálfrar undir
forystu Ferðamálaráös, svo og stjórn-
valda, sem ekki heföu sinnt þessum
þætti sem skyldi á undanförnum árum.
Það vakti því mikla athygli, að
samgönguráðherra gaf um þaö yfir-
lýsingu í ræöu sinni á ráöstefnunni, að
hann myndi beita sér fyrir því innan
ríkisstjórnarinnar, aö unniö yrði aö
mótun og framkvæmd' ferðamála-
stefnu og var þeirri yfirlýsingu fagnað.
Ráöherrann minnti m.a. á stefnu-
mörkun, er þegar hefði veriö kynnt af
hálfu stjórnskipaðrar nefndar, er sett
var á stofn samkvæmt tillögu ferða-
málaráös.
Er skipulag og uppbygging
Ferðamáiaráðs með æskilegum hætti
eða þarf að brcyta því til einföldunar
og fækka fulltrúum hagsmunahópa?
Ekkert skipulag er svo fullkomið, að
ekki megi um bæta og gildir það um
Ferðamálaráð eins og annað. Eg tel að
lög um feröamál frá 1976, sem reyndar
eru nú í endurskoðun hjá stjóm-
skipaðri nefnd, hafi að mörgu leyti
reynst vel, og það er ekki lögunum að
kenna, aö framkvæmdavaldið hefur
ekki alltaf — reyndar sjaldnást — fylgt
lagafyrirmælum um tekjustofna til
starfsemi ráðsins. Segja má, aö 14
manna ráð sé nokkuö erfitt í vöfum, en
sá vandi er aö hluta leystur með
þriggja manna stjórnamefnd, sem
starfar í umboöi ráðsins og fjallar um
ýmsar stefnumarkandi ákvarðanir,
gerir fjárhagsáætlun og tekur á-
kvarðanir um fjármál ásamt fjölda-
mörgu öðru.
Að auki hefur Ferðamálaráð skipað
fjölda ýmissa faglegra nefnda, svo
sem landkynningarnefnd, umhverfis-
nefnd og tjaldsvæðanefnd, auk margra
nefnda og starfshópa er fjallað hafa
um einstaka málaflokka og skilað áliti
til stjórnamefndar og ráðsins í heild.
Ráðið í heild er endanlegur á-
kvörðunaraðili og fyrir það eru lagðar
fundargeröir og ákvarðanir hinna
ýmsu aðila er starfa í umboði þess,
m.a. ákvarðanir sjóðsstjórnar Ferða-
málasjóðs, sem skipuð er af Feröa-
málaráði í upphafi kjörtímabils
ráösins, sem er til f jögurra ára í senn.
Ferðamálasjóöur er að sjálfsögöu einn
af mikilvægustu þáttum í starfsemi
ráðsins og fer hlutur hans vaxandi meö
hverjuárinu.
Aðgerðaleysi og vanefndir
Ég tel hiklaust, að fulltrúar hags-
munahópa atvinnugreinarinnar eigi
heima í Ferðamálaráði — ég veit ekki
hverjir aðrir ættu þar frekar heima en
t.d. fulltrúar hótela og veitingahúsa,
flugfélaga, feröaskrifstofa og sér-
leyfishafa, svo aö einhverjir séu taldir.
Þau ár, sem ég hef veitt ráðinu for-
stöðu, hef ég aldrei oröið var viö annaö
en góöa samstööu hagsmunaaðila, sem
og annarra aðila í ráðinu, jákvæðan
anda og samkennd þess fólks, sem
starfaö hefur saman á þessum vett-
vangi.
Það, sem fyrst og fremst hefur
skyggt á þessi ár, er aðgeröaleysi, af-
skiptaleysi, vanefndir ríkisvaldsins,
sem í trássi við landslög hefur látið
undir höfuö leggjast að inna af hendi
það fjárhagslega framlag, er því ber
að gera — sem er þó ekki meira
framlag en það, aö tekjustofninn
kemur frá atvinnugreininni sjálfri,
lagt á sérstakt gjald í Fríhöfninni í
Keflavík til að standa undir þeim
gjaldstofni — en þessi saga er lengri en
svo að hún veröi rakin í einu blaða-
sinni á ári með fulltrúúm flestra eöa
alira þeirra aöiia, er starfa við norsk
ferðamál, en hins vegar er eins konar
aöalstjórn 16 fulltrúa, sem að hluta eru
stjórnskipaðir, en að hluta tilnefndir af
helstu hagsmunaaðilum:
Aðild landshlutasamtaka
I Danmörku heyrir Ferðamálaráö
undir iðnaðarráöuneytið, en í Noregi
samgönguráðuneytið. Athyglisvert er í
Danmörku, að landshlutasamtök eiga
sterka aðild að hinu virka Ferðamála-
ráöi og ef litiö er á ný til íslenskra
aðstæðna, teldi ég vel koma til greina
aö hugleiða virkari aðild íslenskra
landshluta- eða fjórðungssamtaka að
Feröamálaráði og t.d. Reykjavíkur-
borgar, sem hefur mikilla hagsmuna
aö gæta í sambandi viö feröamál, þó aö
það virðist ekki hafa verið sérlega ljóst
forráöamönnum borgarinnar, nú eöa
áður.
Ef litið er til skipulags feröamála í
öðrum löndum, t.d. Irlands og
Hollands, kemur í ljós, að í írlandi er
mjög vönduð löggjöf um atvinnu-
greinina, enda mikilvægur þáttur í
þjóðarbúskap Ira. I Hollandi er
hollenska ferðamálaráðið sjálfstæö
stofnun, þar sem tekjustofninn kemur
67% frá hinu opinbera, og er mjög
verulegur, en 33% frá atvinnu-
greininni. Hollenska ráöið er algerlega
sjálfstætt í öllum sínum gerðum og öll
störf og ákvarðanir á ábyrgð
forystumanna þess og stjórnar.
Ráöinu ber t.d. engin skylda til aö leita
samþykkis eöa senda sífelldar greinar-
Að þessu leyti fellur mér vel
hollenska löggjöfin, og við þurfum ekki
að dvelja lengi í Hollandi eða á feröa-
mörkuöum, þar sem Hollendingar eru
með, til að sjá, að þeir kunna vel sitt
fag og hafa gott lag á því að tengja
hollensk ferðamál öðrum útflutnings-
greinum, svo og hollenskri menningu
og listum. Slíkt munstur gæti vel hent-
að okkar hagsmunum og hefur aö hluta
verið reynt af hálfu Ferðamálaráðs í
nokkur ár með sýnilegum árangri.
Hve mikið fé hefur Ferðamálaráð
til umráöa á þessu ári og hvernig er
því variö?
Ráðið hefur til umráöa á þessu ári
liðlega 10 milljónir króna til starfsemi
sinnar, og er þá Feröamálasjóður ekki
meðtalinn.
Stærstu liðirnir eru landkynning,
fjölmargir liðir, samtals aö upphæö 4,8
millj. kr., og umhverfismál, 2,2 millj.
kr. I landkynningarþættinum felast
m.a. sérstök verkefni á hinum ýmsu
markaðssvæðum, rekstur eigin skrif-
stofu í Bandaríkjunum og þátttaka í
skrifstofu í Sviss, þátttaka í ferða-
mörkuöum í mörgum löndum, ýmiss
konar útgáfustarfsemi, sérstök
bæklingaútgáfa og fjölmargir fleiri
þættir. Á þessu ári er meira fjármagni
veitt til fjölmargra þátta umhverfis-
mála en nokkru sinni fyrr — bætt
aðstaöa víöa um landið, aukin
upplýsingastarfsemi á sviði um-
hVerfis- og náttúruverndarmála og
ýmsar fyrirbyggjandi aðgerðir, auk
ýmissa beinna framkvæmda, m.a. í
sambandi við snyrtiaöstööu. Stærsta á-
ersáralítilhjáerlendumþjóðum, jafn-
vel nágrannaþjóðunum, þó að hún hafi
áreiðanlega verulega aukist á síðari
árum. I þessari starfsemi held ég að
mjög vel fari á því að sameina
kynningarstarf á sviöi ferðamála, svo
og kynningu á útflutningsvörum og
menningu. Þessa staöreynd skilja ekki
allir nægilega vel. Það er nú svo, aö
menn kaupa frekar vörur frá þeim
löndum, er þeir þekkja eitthvað til og
takmark allra aðila hlýtur aö vera að
skapa eins konar gæðastimpil yfir alla
þá „vöru”, sem frá Islandi kemur,
hvort sem um er að ræða fisk, lamba-
kjöt eða ferðatilboö. Þessa starfsemi
þarf að auka verulega og um leið sam-
ræma kraftana. Kannski verða erfið-
leikar í hinum hefðbundnu atvinnu-
vegum okkar og birgðasöfnun afuröa
til þess, að augu manna opnast smám
saman. Því er virk, samræmd land-
kynning hiklaust eitt mikilvægasta
verkefni næsta árs og næstu ára. I
sambandi við „myndina”, sem aö
framan er getiö, er fróölegt að líta á
Finna, sem eins og Hollendingar
kunna margt fyrir sér í ferða- og út-
flutningsmálum. Eftir nákvæma könn-
un finnska feröamálaráðsins á hinum
ýmsu mörkuðum komust menn að
þeirri niðurstöðu, að erlendir menn
vissu harla lítið um Finnland og voru
tvær orsakir til nefndar. Önnur var sú,
að nægjanlegu fjármagni heföi ekki
verið veitt til aö gera a.m.k. tilraun til
að bæta úr þessu, en hin, aö ekki hefði
verið unniö nægilega markvisst að því
aö skapa mynd Finnlands út á við —
-
Heimir Hannesson, formaður FerðamáiaráOs, er þess fullviss aO meO markvissu átaki megi efía ferOaþjónustu til muna hóriendis og hendir á
aO samræma þurfi kynningu á útflutningsvörum okkar, ferOamáium og menningu. iDV mynd.)
viðtali. Er vonandi, að framundan sé
hugarfarsbreyting — í oröi og verki.
Hitt er annað mál, að vel má vera,
að athugandi sé í sambandi viö laga-
endurskoðun, sem nú fer fram, að gera
hér einhverja breytingu, en þá vaknar
sú spurning, hvar draga eigi línuna
varðandi t.d. fjölgun í Ferðamálaráði.
Til greina kemur að hugleiða danska
kerfiö. Danska ferðamálalöggjöfin
gerir ráð fyrir tveimur stofnunum, ef
Isvo má kalla, annars vegar Ferða-
'málaráöi, þar sem bæði eru stjórn-
skipaðir aðilar og fulltrúar helstu
hagsmunaaöila, hins vegar er eins
konar fjölmennt fulltrúaráð, skipað
f jölmörgum aðilum úr dönsku atvinnu-
og þjóölífi, m.a. fulltrúar banka og
sparisjóöa, friðunarsamtaka, feröa-
málafélaga, neytendasamtaka,
atvinnurekenda og verkalýðshreyfing-
ar, svo aö eitthvað sé upp talið.
Fulltrúaráðið danska skipar hluta af
fulltrúum í ferðamálaráðinu. Ráðið
sjálft kemur saman nokkrum sinnum á
ári, en fulltrúaráðið mun sjaldnar —
! jafnvel einu sinni á ári.
Svipaö fyrirkomulag er í Noregi, þó
aö staöa norska ferðamálaráösins sé
ekki jafnsterk fjárhagslega, og t.d. í
Danmörku og Svíþjóð. Þar er 50
manna ráö, sem kemur saman einu
gerðir til þess opinbera aðila, er leggur
fjármagnið fram, hollenska við-
skiptaráöuneytisins, og er þessi háttur
lögbundinn í þeim tilgangi og meö
þeim skilningi, að aukið sjálfstæði í að-
gerðum sé Iíklegra til að skila árangri
en fjarstýrðar stjómvaldsaðgerðir
embættismanna eða ráðherra.
Aukið sjálfstæði
Störf Feröamálaráðs Islands eru í
raun nokkurt sambland af ýmiss konar
þjónustustarfsemi fyrir at-
vinnugreinina, en um leiö mikilvægur
þáttur í viöskiptalegri framkvæmd,
sem má líkja við útflutningsstarfsemi.
Það má þykja kyndugt að heyra þá
skoðun frá stjórnskipuöum formanni,
en eftir því sem ég hef nánar kynnst
eðli og mikilvægi atvinnugreinarinnar
annars vegar og þeirri viðskiptalegu
framkvæmd, sem er óhjákvæmilegur
þáttur starfseminnar, er ég enn
sannfærðari nú um þaö en áður, að því
sjálfstæðari stofnun sem Feröamála-
ráð Islands er, og um leið óháðari af-
skiptum ríkisvaldsins, þeim mun
líklegri er hún til að skila árangri í
þeim störfum er ráðinu ber að inna af
hendi. En þá veröa stjórnendumir líka
aö axla að fullu þá ábyrgð, sem þeir
taka sér á hendur.
takið í ár var unnið í Heröubreiðar-
lindum í samvinnu við Ferðafélag
Akureyrar og Náttúruverndarráð
undh- forystu sérstakrar umhverfis-
nefndar Ferðamálaráðs. Auk
ofangreinds má geta þátttöku í al-
þjóðlegu samstarfi, útgáfu blaös
ráðsins, Ferðamála, og störf að ráð-
stefnuhaldi, svo aö fátt sé talið.
Hvaða verkefni eru brýnust ef meira fé
fengist til starfsemi ráðsins?
Hér er af mörgu að taka. Fyrst má
ræða landkynninguna. Þó land-
kynningarmynd (image) Islands hafi
verulega skýrst á undanfömum árum,
m.a. fyrir tilstuðlan Ferðamálaráös og
með ágætu samstarfi við aðra aðila,
m.a. flugfélögin bæði, ferðaskrifstofur
og útflutningsaöila, svo og meö ýmsum
könnunum af hálfu ráðsins, verður aö
viöurkenna, að okkur skortir enn skýr-
ari stefnumörk, skýrari línur varðandi
áhersluþætti, sem viö teljum að rétt sé,
aö lögö veröi áhersla á í sölu- og
kynningarstarfseminni- og ennfremur
hverjar eru virkustu leiðirnar til að
1 koma þeim þáttum á framfæri. Að auki
vitum viö, að mismunandi áherslu-1
þættir geta átt viö á hinum ýmsu
markaðssvæöum. Aö þessari stefnu-
mörkun þarf að vinna með þaö í huga,
aö viö vitum vel, að þekking á Islandi
samræmd mynd, sem bæði þjónaði
ferða- og útflutningsmálum. Niöur-
staöan varö sú, aö gripið yrði til
samræmdra aðgerða í kynningarmál-
um, þar sem fyrst og fremst yröu
kynntir áherslupunktar, en útfærslan
með ýmsum hætti og myndin var
þessi:
, yStórt þúsund vatna land meö
óspilltri náttúru. I landinu ríkti öryggi,
nútímaaöbúnaður og vinsamlegt um-
hverfi fólks og náttúru, þar sem
áhersla væri lögð á gæði.” Með þetta
að leiðarljósi er öll kynningarstarf-
semi ákveðin fyrir næsta ár og aðild
eiga, auk Ferðamálaráðsins, Finnair
og útflutningsaðilar. Kannski skiptir
Jhér mestu máli, aö finnsk stjórnvöld
'styðja myndarlega viö bakiö á þessari
starfsemi og skilja, að ekkert vinnst
nema með skipulagðri markaðssókn á
öllum tiltækum mörkuðum. Við bíðum
eftir slíkri afstöðu frá okkar stjórn-
völdum. Vonandi þarf ekki að harðna
meira á dalnum á öðrum sviðum í
þjóðarbúskapnum til að þessi sannindi
skiljist.
' I sambandi við landkynninguna er
líka gott að gera sér ljóst, að sé litið til
lengri tíma bendir allt til þess, að sam-
keppnin harðni í V-Evrópu um við-
skiptavinina. Þó að Evrópa verði um