Dagblaðið Vísir - DV - 28.02.1984, Síða 19

DV ÞRIÐJUDAGUR 28. FEBRUAR1984
19
Menning Menning Menning Menning
r
Jón Óskar.
Sýning að Kjurvalsstöðum.
Þaö hafa oröiö breytingar á náms-
venjum ungra íslenskra myndlistar-
manna hin síöari ár. Fyrir tæpum
áratug héldu' þeir í hópum til
Hollands, e.t.v. meö stuttumstans í
Þýskalandi, en á undanförnum 3—4
árum hafa æ fleiri myndlistarmenn
haldiö til Bandaríkjanna, einkum til
New York, til framhaldsnáms. Nýir
straumar hafa þar með blandast
þeim sem fyrir voru, sem er allt af
hinu góöa. Nú þegar er t.d. hægt aö
tala um bæöi ameríska „línu” og
evrópska í málverki yngri manna, en
væntanlega gefst tækifæri til spjalls
um þann greinarmun síöar.
Bandarískt svipmót
—Jón Cfekar (nei, ekki höfundur
,Jíynslóðar kalda stríðsins”) er
bráðefnilegur ungur myndlistar-
maöur í framhaldsnámi í New York,
en sýnir nú einn síns liðs aö Kjarvals-
stööum fy rsta sinni.
Ofugt viö marga aöra af sömu
kynslóð er hann ekki upptekinn af
hinu „nýja” málverki, þótt ekki sé
loku fyrir þaö skotiö aö þaö hafi ýtt
undir óþvingaö handbragð hans,
heldur af möguleikum ljósmynd-
arinnar, einni og sér, eöa í samfloti
meö öðrum myndrænum þáttum.
I heild er sterkt „amerískt” svip-
mót með myndum Jóns Oskars, og
þaö í besta skilningi. Þær eru mikiar
um sig og metnaöarfullar, hressilega
uppbyggðar og lausar við allar mála-
Sýning Jóns Oskars að Kjarvalsstöðum
vissu augnabliki, eöa portrett af
þessari umdeildu konu, heldur fyrst
og fremst eitt af mörgum nútíma
„íkonum”, boöberi og tákn
amerískra yfirstéttarviöhorfa, og
vaki margvíslegra tilfinninga meö
amerískum almenningi.
I gríðarstórum ljósmyndum sín-
um, stökum eða í syrpum, ósnertum
eöa yfirmáluðum og breyttum, er
Jón Oskar einnig að f jalla um viöhorf
í nútímasamfélagi, hegðunar-
mynstur í sama félagi, fremur en
einkanlega reynslu. Syrpan „Boys”
(19—38) gæti þó veriö undanskilin,
svo mjög sem hún vegur salt milli
hins einkanlega og opinbera. Sú
syrpa viröist einnig sú eina á
sýningunni sem byggö er á fundnu
ljósmyndaefni. Aörar syrpur Jóns
Oskars virðast hafa sérstaklega
tekiö og kompónerað ljósmyndaefni
aö uppistööu, og þá fyrst og fremst
myndþrennan „Clarification”.
Andstæður og inntak
Hún sýnir þrjú höfuð sem hafa
verið förðuö og smurö svo þau
virðast af einum og sama manni, en
nánari skoöun leiðir í ljós að þau eru
mismunandi. Er þetta fyrsti angi
„fótó-installasjón” tækninnar í
íslenskri myndlist? Sú tækni gengur
einmitt út á sviðsetningu og gagn-
vandaða ljósmyndun atvika eöa
hluta. Ljósmyndin varðveitir síöan
þessa sviðsetningu og er listaverkið.
Jón Óskar — „Clarification”.
miðlanir. Og einhvers staöar út við
ystu sjónarrönd er sá ættbálkur
amerískra myndlistarmanna sem
leitt hefur í notkun ljósmynda í
myndlist, allt frá Rauschenberg,
gegnum Warhol, til Roberts Longo.
I verkum þessara listamanna er
ljósmyndin hvorki notuö til beinnar
skrásetningar né sem ljóörænn
minnispunktur, eins og tíökaðist
meöal margra konsept listamanna.
Hegðunarmynstur ,
í samfélagi
Hún er þeim hráefni með
Aðalsteinn Ingólfsson
innbyggðri skírskotun til þjóöfélags-
hátta og menningarlegra viðhorfa.
Fyrir Warhol er ljósmynd af Jackie
Onassis ekki aðeins skrásetning á
Myndlist
Andstæðurnar eiga aö draga fram
inntak verka Jóns Oskars. Aöeins
meö því aö bera andlit nr. 1 saman
viö andlit nr. 2 og 3, fær andlit nr. 1
merkingu.
Skýrustu andstæöumar er aö
finna í syrpunni „New Gold Dream
no. 3”, en þar standa ímyndir
karlmanna í fullri stærö, ljósmynd-
aöar og endurunnar, viö hliö, eða
réttara sagt, undir merki, tákna úr
norrænni og keltneskri goöafræöi.
Sambandsleysi
Eg hef orö listamannsins sjálfs
fyrir því aö hér sé fjallað um sam-
bandsleysi nútímamannsins viö for-
tíö sína, og jafnframt um hugsunar-
lausa notkun nútíma valdsmanna á
fomumtáknum.
Sé þetta mergurinn málsins veröui-
sá mergur hvorki auölæsilegur úr
samhenginu né sérstaklega
frumlegur. Táknmyndir nútíma-
mannsins, bæði í þeirri syrpu og
„New Gold Dream” (10—15), veröa í
höndum Jóns Oskars of almenns
eölis, og geta þar meö þýtt allt og
ekkert. Sama má eiginlega segja um
hin fomu tákn, þau sveigjast tæplega
í átt til þeirrar sértæku merkingar
sem listamaðurinn vill gefa þeim,
heldur vísa í allt aörar áttir, aðallega
til fortíöar.
Hér haldast sem sagt ekki alveg í
hendur hiö myndræna og hiö hug-
myndalega. En enginn frýr Jóni
Oskariáræðis.
-AX.
Norrænn músíkalsk-
ur samnefnarí—
ekki til
Tónleikar íslensku hljómsveitarinnar í Bú-
staðakirkju 23. febrúar.
Stjórnandi: Guðmundur Emilsson.
Einleikari: Hlrf Sigurjónsdóttir.
Einsöngvari: Sigríður Ella Magnúsdóttir, við
píanóið Anna Guðný Guðmundsdóttir.
Efnisskrá: Johan Helmich Roman: Fiðlukon-
sert í d-moll; Albert Kranz/Edward Grieg:
Norsk svíta; Carl Nielsen: Til Asali, Irmelin
Rose; Jean Sibelius: Spðnet pö vattnet, Saf,
saf susa, Flickan kom ifrön sin alsknings möte;
Haukur Tómasson: Torrek.
Yfirskrift tónleika Islensku hljóm-
sveitarinnar var aö þessu sinni Frá
Norðurlöndum. Öll verkin sem leik
in voru á tónleikunum voru eftir tón-
Tónlist
Eyjótfur Melsted
skáld borin og bamfædd á Noröurlönd-
um. Annað er þeim ekki sameiginlegt.
Sett upp eftir tímaröö byrjaði efnis-
skráin á fiölukonsert eftir Johan
Helmich Roman. Svíum er smám sam-
an aö skiljast að þeir áttu áður fyrr
gjaldgeng tónskáld, Roman Crusell og
fleiri, en þeir voru ekkert tiltakanlega
sænskir, heldur skálduöu upp á alþjóð-
lega vísu samkvæmt forskrift og stíl
síns tima. Leikur Hlífar Sigurjónsdótt-
ur var frábær, sem og hinnar fáliöuöu
en vel skipuöu streng jasveitar.
Smávegis þjóðlegheit
Þaö er í sjálfu sér skiljanleg árátta
aö leita að öllu þjóðlegu, einkum hjá
skáldum rómantíkurinnar. Svo vill til
að Edward Grieg heyjaði sér stundum
efniviö meöal sveitamanna í Noregi.
Þeim verkum sem hann á því byggöi
hampa norskir óspart og kalla Grieg
þjóðlegan fyrir. Afar heppilegt þjóö-
legum tilfinningamönnum til að fá breitt
yfir það, að í tónsköpun sinni var þjóö-
hetjan aö flestu leyti hrein-þýsk.
Annars var þessi hálfgrautarlega svíta
(eða á kannski að segja „patriotiske
hyggemusikk”) á margan hátt vel
leikin, hljómaöi vel en heföi þolað
meiri nákvæmni í leik.
Meiriháttar Ijóðaflutningur
Aö loknu hléi hófst þáttur þeirra
Sigríöar Ellu Magnúsdóttur og Önnu
Guönýjar Guðmundsdóttur. Var sam-
vinna þeirra með miklum ágætum.
Fyrst komu lög Nielsens, Til Asali og
Irmelin Rose, dönsk vegna þess aö þau
eru sungin viö danskan kveðskap.
Síöan komu þrír af ljóðsöngvum
Sibeliusar. Varla hefur nokkurt annað
tónskáld koinist í spor Sibeliusar —
þaö sem hann skáldaði var finnsk
músík, viötekin og löggilt sem slík. Sig-
ríður Ella fór frábærlega meö bæði lög
og texta. Þroskuö rödd hennar fyllti
kirkjuna, svo aö manni fannst aö
glymdi í veggjum hennar. Sem fyrr
segir — frábær samvinna söngvara og
píanista — sem sé meiriháttar ljóöa-
flutningur.
Fámennt en góðmennt
Torrek heitir nýtt verk eftir Hauk
Tómasson, sem frumflutt var á tón-
leikum þessum. Mér sem fleirum hefur
þótt Haukur efnilegur og bráöþroska.
Nú brá svo viö að hvorki fann ég haus
ná sporð á tónsmiö Hauks. Helst fannst
mér þaö samansafn af effektum eins
og menn notuöu gjarnan í tilraunum
sínum til aö ganga fram af fólki fyrir
löngu síðan. En þær eggjar sem þá bitu
eru farnar aö sljóvgast nú. Eg fann við
þessa fyrstu áheyrn lítiö annaö í verk-
inu en heldur kvikindislega samsett
tónbil og línur handa spilurunum.
Viðkvæmnisleg fiölusóló undir lokin
myndaöi þó einhver tengsl viö fyrri
verk Hauks. Vera má hins vegar að
þegar maður hefur hlustað á upptök-
una frá tónleikunum nokkrum sinnum
fái maöur annan skilning á verkinu, en
svona verkaði það viö fyrstu kynni.
Hljómsveitin held ég aö hafi skilaö
Torreki óaöfinnanlega. Þar má segja
að viö eigi máltækiö gamla —
„Fámennt en góðmennt”.
Titill tónleikanna, Frá Norðurlönd-
um, kann aö hafa veriö fundinn upp til
aö finna einhvern músikaiskan
norrænan samnefnara. Hafi svo verið,
er öruggt aö það mistókst, enda slíkur
samnefnari ekki til, sem betur fer. EM
Fyrirliggjandi í birgðastöð
Heéldregnar
pípur
Sverleikar: 1“ - 10“
Din 2448/1629/3 ST35
oOO O o ooo o OOo
SINDRA AmSTÁLHF
Borgartúni 31 sími 27222