Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1984, Síða 23

DV. LAUGARDAGUR19. MAÍ1984.
23
„Rík tilhneiging tii þess
að túlka ágreininginn
sem deilur milli einstak
linga"
•
„Svavar gaf strax út
dagskipun um allsherjar-
verkfall gegn afnámi
samningsréttarins"
„Sakaðir um að vera
aumingjar og að forystan
liggi á fólkinu"
•
„Þeir eru bara í tengsl-
um við þá sem vilja há-
vaóa en ekki við hinn
breiða fjölda"
•
„Þeir á Þjóðviljanum
veifa mikið stalínistagrýl-
unni"
„Ásmundur tók að sér
að vinna verk sem hinir
treystu sér ekki til að
vinna"
•
„Ásmundur og Svavar
hafa aldrei getað starfað
saman"
•
„Inn í þetta allt saman
blandast nokkurs konar
kóngakomplexar"
„Ásmundur kaus að
binda sig persónulega
alltof mikið við þessa
samninga" ^
„Þjóðviljinn er ekki leng-
ur gelt lögbirtingablað
fyrir toppa í hreyfing-
unni"
O
„Það virðist allt notað til
að ögra Ásmundi"
„Átökin um efsta sætið í
Reykjavík 1978 höfðu
slæm áhrif á sambúð Ás-
mundar og Svavars"
O
„Árið 1978 var Ásmund-
ur bara kontóristi inni á
Alþýðusambandi"
O
„Engum dettur annað í
hug en að Ásmundur
verði áfram forseti ASÍ"
þannig að hann ber að ýmsu leyti höfuð og
herðar yfir þá menn sem eru í miðstjóm ASI
og nýtur þar algjörrar forystu. Þegar hann
hins vegar kemur á flokksvettvanginn þá eru
menn engan veginn alltaf sammála og það fer
dálítið í pirrumar á honum að hafa ekki sömu
stöðu þar og í miöstjóm ASI.
Annars er þetta þannig að ef þeir koma
saman á fund þá byrja þeir aö rífast, hvert
sem málefnið er. Og svo geta menn úti í bæ
farið að túlka það sem deilur milli verkalýðs-
hreyfingar og flokksins.”
Kóngakomplexar
Forystumaður í verkalýðshreyfingunni seg-
ir að Asmundur hafi aldrei verið sáttur við
Svavar sem formann Alþýðubandalagsins.
„Hann notar hvert tækifæri í flokknum til þess
aö lítillækka Svavar og draga fram veikleika
hans í öllu sem snertir verkalýðsmál. Svavar
getur auðvitað ekki verið sérfræðingur í öllu
frekar en aðrir og ef hann gefur höggstað á
sér, afhjúpar þekkingarskort á einhverju sviði
sem snertir t.d. kjaramálin þá sleppir
Ásmundur aldrei tækifærinu til að draga það
skýrt fram í dagsljósið.”
„Því er ekkert að neita að inn í þetta allt
saman blandast nokkurs konar kónga-
komplexar,” segir einn heimildarmanna.
„Sumum finnst stundum að gert sé nokkurt til-
kall til þess, sérstaklega af hálfu Asmundar,
að hann eigi bara að fá að ráða þessu öllu. Það
segir sig hins vegar sjálft að það fær enginn
maður slíkt vald. Formaður flokksins hefur
ekki slíkt vald. Forseti ASI fær heldur ekki
slíkt vald.
Framboðsslagurinn 1978
Sumir telja að deilumar um framboðsmál
Alþýðubandalagsins í Reykjavík árið 1978
skýri að hluta til þetta ósætti forystumann-
anna tveggja. Þá gerði Snorri Jónsson, þáver-
andi forseti ASI, tillögu um þaö i uppstiUinga-
nefnd bandalagsins í Reykjavik að Asmundur
tæki fyrsta sætið á Ustanum í höfuðborginni í
stað Magnúsar Kjartansson, sem dró sig í hlé.
Fyrir þessu var enginn meirihluti og sagði
Snorri sig þá úr uppstUUngamefndinni og As-
mundur fór ekki í framboð. Svavar fékk svo
fyrsta sætið á Ustanum I staðinn og tveimur
árum síðar formennskuna í Alþýðubandalag-
inu.
„Það hefur alltaf verið mér ráögáta hvemig
Snorra datt í hug að gera kröfu til þess að As-
mundur, sem reyndar er náskyldur Snorra,
yrði arftaki Magnúsar Kjartanssonar í efsta
sætinu í Reykjavík. Þá var Asmundur bara
kontóristi inni á Alþýðusambandi. Og síðan að
labba út úr uppstiUingamefndinni þegar þetta
var bara ekki samþykkt í hveUi án nokkurrar
flokkslegrar umræðu,” segú heimildarmaður
á flokksvængnum. ,,En auðvitað finna menn
það í flokknum að þetta hefur haft áhrif á sam-
búðÁsmundar og Svavars.”
Sumú vilja leita enn lengra aftur í tímann.
Sú staðreynd að Asmundur og Svavar voru
saman í bekk í menntaskóla hefur orðið sum-
um í flokknum tilefni til upprif junar á því að
stjómmálasagan geymi mörg dæmi þess að
glímur úá skóladögum setji svip sinn á sam-
skipti stjórnmálamanna síðar á Ufsleiðinni, og
er nefnt sem frægasta dæmið þar um Hannes
Hafstein og Skúli Thoroddsen.
Það er ljóst aö þetta vandamál hefur lengi
verið til umræðu innan Alþýðubandalagsins og
Á bak við tjöldin
Elías Snæland
iónsson
aðstoðar-
ritstjóri
skrifar
gerðar hafa verið margar tUraunir til þess að
fá Asmund og Svavar tU að „tala saman”.
HeimUdarmenn segja að þeú sjálfú segi það
sínum mönnum að þeir hafi hvor um sig gert
tiúaunú tU þess, og sömuleiðis hafa sl&ar tU-
raunir verið gerðar af öðrum forystu-
mönnum, en án árangurs.
Ásmundur áfram forseti ASÍ
„Það eru alls konar fáránlegar spekúla-
sjónú um þetta úti í bæ,” sagði einn
heimUdarmanna á flokksvængnum. „Ein er
sú sem þú nefnir að þessi átök núna séu Uður í
því að gera eigi Þröst Olafsson að forseta ASI.
Það er eins og hvert annað kjaftæði. Eg er viss
um aö það hefur ekki hvarflaö að neinum
manni í f orystu Alþýðubandalagsins annað en
að Asmundur yrði áfram f orseti ASI.”
Þaö leiðú hugann að spurningunni: hver
gerði Asmund að forseta ASI? Það kann að
hljóma undarlega því væntanlega hafa menn
talið að þing ASI hafi unnið það verk en
auðvitað hefur það átt sér einhvern aödrag-
anda. Astæðah fyrir því að þetta hefur komist
inn í umræðuna er sú fullyrðing Olafs Ragnars
í blaöaviðtali aö hann hafi verið „megin-
höfundurinn að því innan Alþýðubandalagsins
að Asmundur Stefánsson yrði forseti Alþýðu-
sambandsins. Eg tók ítarlegan þátt í því með
Snorra Jónssyni, Guðmundi J. Guðmundssyni
og Lúðvík Jósepssyni á sínum tíma”.
ögrun eða staðreynd?
Heimildarmenn úr röðum stuðningsmanna
Asmundar vísa þessu alfarið á bug.
„Þessi yfúlýsing Olafs Ragnars kom eins og
ögrun,” segir einn þeirra. „Það var þar verið
að skvetta olíu á eldinn, auk þess sem þetta er
endaleysa og firra. Menn þurfa ekki að líta á
nema tvennt til að skýra kjör Asmundar á sín-
um tíma: annars vegar náið persónulegt sam-
band hans við forverann, Snorra Jónsson, sem
byggði mjög mikið á Ásmundi, og hins vegar
það mikla traust sem Ásmundur ávann sér
innan ASI þegar hann starfaði þar sem hag-
fræðingur. En það vúðist allt notað til þess að
ögra Asmundi.”
Á flokksvængnum eru skoðanir skiptar um
þetta. Einn þeúra, sem fylgdist vel með gangi
þessa máls á sínum tíma, segir að það sé rétt
að Olafur Ragnar hafi átt þama hlut að máli
ásamt öörum forystumönnum flokksins. „Eft-
ú lætin 1978 (vegna framboðsins í Reykjavík)
voru margir í flokknum engir sérstakir vinir
Asmundar og töldu það satt að segja engan
sérstakan feng fýrir Alþýðubandalagið ef
hann yrði forseti ASI. Það var mikiö verk
Snorra, Guðmundar, Olafs Ragnars og Lúð-
víks að mynda pólitískar forsendur innan
Alþýðubandalagsins til þess að hægt væri að
fara af stað með framboð Asmundar. Þessir
menn unnu það verk saman, en auðvitað er
óþarfi fyrir Olaf Ragnar að vera sérstaklega
að hæla sér af því.”
Samkomulag Olafs Ragnars og Asmundar
virðist hafa verið mun betra en Svavars og
forseta ASI, en menn virðast þó sammála um
aö Þjóðviljamálið hafi spillt þar nokkuð fyrir
nú. Ásmundarmenn vita sem er að Olafur
Ragnar er maðurinn á bak við breytingamar
á Þjóðviljanum og skrifin þar. Þeir vita einnig
af nánu sambandi hans við Svavar Gestsson
aö ógleymdu fóstbræðralaginu við Guðmund í
Dagsbrún.
Hverjir ráða ferðinni?
Það er áberandi þegar talað er við alþýðu-
bandalagsmenn, kannski ekki síst þá sem eru í
andstöðu við flokksforystuna að einhverju
leyti, að þeir tala yfirleitt um „Svavar og Olaf
Ragnar” nokkum veginn í sömu andránni.
Hvers vegna, vom þeú spurðir, nefnið þið
aldrei Ragnar eða Hjörleif? Era þessú fyrr-
verandi ráðherrar ekki í toppforystunni
lengur?
Af svörunum, sem fengust, viröist skýringin á
því, að menn eins og Ragnar og Hjörleifur
hafa horfið í skuggann, einfaldlega vera sú, að
þeir hafa ekki lengur ráðherradóminn sem
bakhjarl. Sem einstaklingar höfða þeú að
sjálfsögðu til ákveöinna hópa í flokknum eftir
sem áður, en mun fremur hópa en heildar-
innar.
„Ragnar slapp vel frá fjármálaráðherra-
embættinu einkum vegna þess að hann notaði
Þröst Olafsson, sem var aðstoðarráðherra
hans, alveg miskunnarlaust sem brimbrjót í
öllum átökum við launafólk,” segir áhrifa-
maður innan verkalýðshreyfingarinnar.
„Þröstur vann þar vanþakklátt starf og með
því að kúvenda svo rækilega sem raun ber
vitni og gerast forystumaður hjá Dagsbrún
þá er hann að ávinna sér traust og hefur tekist
það nokkuð vel með miklum dugnaöi. Það er
þó langt í það ennþá aö þaö dugi honum til póli-
tisks frama, svo sem eins og þingmennsku. Ef
þú ert að velta fyrir þér hvort hann fari í
framboð í Reykjavík þá skaltu gleyma því:
hann hefur ekkert fylgi nú til slíkra hluta. ”
En þótt menn virðist sammála um að Ragn-
ar hafi sloppið vel frá ráöherradómi þá segja
þeir jafnframt að hann starfi mjög þröngt í,
f lokknum og sé í litlu sambandi við stóra hópa,
einkum á höfuðborgarsvæðinu.
Hjörleifur er hins vegar umdeildur innan
flokksins ekki síður en utan og er eins og
Ásmundur Stefánsson, forsetiAlþýðusam-
bandsins: „Hann fór að túlka sérhverja gagn-
rýni á samningana sem eins konar
persónulegt vantraust á sig, sem er
auðvitað misskilningur."
Ragnar talinn ná frekar til hópa í flokknum en
flokksins alls. „Svo hefur hann talað marga af
sér,” sagði einn heimildarmanna.
„A síðustu stjómarárum Alþýðubandalags-
ins var það ráðherragengið, eins og við kölluð-
um það (Svavar, Ragnar, Hjörleifur) og
Olafur Ragnar sem réðu mestu. Eftú að ráð-
herradómi lauk hefur myndin smám saman
breyst. Nú er forystan langmest hjá Svavari
og Olafi Ragnari, m.a. vegna þess hvað þeir
eiga gott með að starfa saman og bæta hvor
annan að ýmsu leyti vel upp. Og þetta á enn
frekar við eftir að Olafur Ragnar fékk
Þjóðviljann í hendur,” segir áhrifamaður á
flokksvængnum.
Aörú hafa bent á að þau mál, sem verið
hafi í brennidepli síðasta árið, hafi einkum
veriö efnahagsmálin og kjaramálin og aðrir
forystumenn flokksins, svo sem Ragnar og
Hjörleifur, hafi yfúleitt verið lítið í þeim
málaflokkum. Það hafi meira verið mál Svav-
ans og Olafs Ragnars og svo verkalýðsforingj-
anna, og því eðlilegt að mest hafi borið á þeim.
„Það fer ekki á milli mála að flokksmenn
almennt líta á Svavar, Asmund og Olaf Ragn-
ar sem sterkustu menn flokksins,” segir einn
úr Asmundararminum. „Margir í flokknum,
sem ekki eru í grautnum ef ég má orða það
svo, hafa bent á það hvereu sterk forysta
flokksins væri ef þessir þrú menn næðu sam-
an. En það er langt í slíka samstöðu. Já, hún
er reyndar útilokuð.”
Hvað gerist á næstunni?
Hvað veröur úr þessum deilum innan
Alþýðubandalagsins? Mun öldumar lægja eða
eru enn harðvítugri átök framundan?
„Það eru engar klofningshugmyndú í gangi
eða neitt slíkt ” segir áhrifamaður í As-
mundararminum. „Allt tal um slíkt er fárán-
legt. En ég sé lítil teikn á lofti um að sambúðin
muni eitthvað batna. Þá er einnig fáránlegt að
telja að flokksforystan reyni að koma As-
mundi frá sem forseta ASI. Eg veit ekki hver j-
ir ættu aö gera það. Og svo hafa þeú hvort sem
er engan annan frambjóðanda.”
Dagsbrúnarmenn hafa talaö ákveðið um aö
samningum verði sagt upp 1. september. As-
mundur og margir aðrú innan ASI hafa ekki
viljað taka af skarið þar um. Almennt vútist
þó álit þeúra, sem við var talað, að allar líkur
væra á uppsögnum á samningunum 1. sept-
ember.
„Það er ljóst að krafan í verkalýðsfélögun-
um, bæði innan ASI og BSRB, verður yfúgnæf-
andi um aö knúið verði á til uppgjöre á haust-
mánuðum,” segir áhrifamaður á flokks-
vængnum. „Það er allt að síga í þá áttina.
Hins vegar era margar leiðú til og það ræðst
síðar hverjar þeirra verða farnar.”
Uppgjör um önnur mál?
En sumú era þeúrar skoðunar að átök í
Alþýðubandalaginu muni magnast á næst-
unni, en þá vegna stefnumörkunar á öðram
sviðum þjóðmálanna.
„Það er alveg rétt að stóra spurningin í
Alþýðubandalaginu á næstu mánuðum mun
varða ákveðið uppgjör um efnahags- og at-
vinnumál en ekki kjaramálabaráttuna 1.
september,” segir áhrifamaður í Alþýðu-
bandalaginu. „Þá mun reyna á það hvort
flokknum tekst að hrista til í aö ýmsu leyti úr-
eltum viðhorfum og kerfishagsmunum. sem
eiga rík ítök í öðrum flokkum líka og beri
gæfa til þess að móta efnahags- og atvinnu-
stefnu með skýrum nýjum áherehim, sem taki
mið af því samfélagi sem blasú við á síðustu
tveimur áratugum aldarinnar en miðist ekki
við að ríghalda einhverjum hagsmunum sem
vora í gildi fyrir tíu árum eða svo. Þetta
veröur mikil prófraun fyrir flokkinn- og það
mun væntanlega hvína verulega í áður en því
lyktar.”
Hann taldi jafnframt að þessi umræða yrði
mun afdrifaríkari fyrú Alþýðubandalagið en
deilumar í vetur. „Margir í forystu flokksins
eru þeirrar skoðunar að ef Alþýðubandalag-
inu takist ekki að nota næstu 4—5 mánuöi til
þess að stokka þessi spil töluvert upp og fram-
kalla þetta uppgjör þá eigi flokkurinn i raun
og vera ekkert erindi inn í ríkisstjóm til að
umskapa þjóðfélagið. Og flokkur eins og
Alþýöubandalagið á auðvitað ekkert erindi inn
í ríkisstjóm til þess að verða einhver kerfis-
varðhundur.”
Aðrir viðmælendur vora á því margú hverj-
ir að full þörf væri á slíku uppgjöri innan
flokksins.
„Um stóru punktana í efnahags- og atvinnu-
málum hefur engin raunveraleg umræða farið
fram í flokknum,” segir einn af áhrifamönn-
unum í verkalýðshreyfingunni. „Það hefur
verið svo mikill ótti við sundurlyndi og ólík
viðhorf og hagsmuni í þeim málum, ekki síst
atvinnumálunum, að ekki hefur verið lagt út í
þá umræðu og flokkurinn því ekki haft neitt
raunverulegt svar í þeim efnum. Menn hafa
ekki þorað að grípa til fallaxarinnar og
höggva á hnútana í þessum málum.”
Skyldi hvína í fallöxinni í Alþýðubandalag-
inu í sumar og haust?