Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.1985, Page 13

DV. FÖSTUDAGUR1. FEBRUAR1985.
13
Kjallarinn
GUÐRÚN
HELGADÓTTIR
ALÞINGISMAÐUR
ALÞÝÐUBANDALAGSINS
þessum sökum, og hefur þar með orðið
af þeim eina kosti, sem hann átti á
eigin húsnæði. Oftast er um að ræða
láglaunakonur, sem eru einar um að
vinna fyrir fjölskyldum sínum og er
lifsnauðsyn að komast i varanlegt hús-
næði, sem viðráðanlegt væri fjárhag
þeirra.
Það átakanlega er, að bankamlr eru
ekki eins kröfuharðir og lifeyris-
sjóðirnir um veð, og sýnist þar skjóta
skökku við. Bankarnir lánuðu e.t.v.
þessu fólki gegn veði í íbúð í verka-
mannabústaðabyggingu. En þau lán
eru íbúðakaupandanum miklum mun
erfiðari og krefjast ábyrgöarmanna,
sem margir eiga í erfiðleikum með að
fá. Og það er hart til þess að vita, að
bankarnir treysti betur skilvísi við-
skiptamanna sinna en lífeyrissjóðirnir
sínum eigin sjóðsfélögum, sem sjóðinn
eiga.
Eg tel, að stjórnir lífeyrissjóða
landsins ættu að huga aö þessu hið
fyrsta og reyna að leysá þennan hnút.
Það er auðvitaö ósæmilegt með öllu, aö
réttur sjóðsfélaga til láns falli niður, ef
hann er svo lánsamur að fá viðráðan-
legt húsnæði hjá Byggingasjóði verka-
manna. Ef bankar landsins geta lánaö
gegn veði í slíkri íbúð, ættu lífeyris-
sjóðirnir svo sannarlega að vera færir
um það. Mér er ljóst að breyta þarf
lögum og reglum þeirra, en þá verður
að gera þaö. Og almennt ættu stjórn-
endur lífeyrissjóða að huga oftar aö
því en þeir virðast gera fyrir hverja
sjóðirnir eru og hverjir eiga þá. Líf-
eyrissjóðir landsmanna eiga ekki að
vera sjálfvirkt peningakerfi, heldur
mikilvægur þáttur í lífskjörum laun-
þeganna, sem sjóösins hafa aflaö. Og
hafi lífeyrissjóöirnir efni á aö kaupa
tölvu fyrir tugi milljóna eins og fréttir
herma nú, ætti þessi breyting á veð-
kröfum ekki aö vera óviðráðanleg.
22.1.1985.
Guðrún Helgadóttlr.
Blöndalir gegn Búseta
Merkilegur mannflokkur — Blön-
dalir. Rétt eftir að fyrsta húsnæðis-
samvinnufélagið var stofnað hér á
landi tóku aö birtast langhundar i
Morgunblaöinu eftir dr. Pétur
Blöndal, formann Húseigendafélags-
ins og Sambands lífeyrissjóða og
forstjóra Kaupþings. Þar voru allir
varaðir sterklega við þvi sem Pétur
kallaði „draumabúsetu”.
Næst var komið að þingmanninum,
Halldóri Blöndal, sem varði öllum
kröftum sínum við lok síðasta þings
til aö útiloka lánarétt Búseta í nýjum
húsnæðislögum og nú hefur lög-
fræðingurinn og dálkahöfundurinn,
Haraldur Blöndal, bæst í hóp and-
mælenda með grein i DV 25. jan. sl.
Undir meinlausri fyrirsögn er
reynt að koma sem flestum höggum
á búsetahreyfinguna. I upphafi og
endi er snobbað fyrir Dagsbrúnar-
mönnum en ónotum hreytt í náms-
fólk sem ofan á öll námslánin ætli nú
aö komast yfir ódýr lán fyrir hús-
næði. Búsetar hafi notað „sam-
vinnu”nafnið til að komast inn á
Framsóknarflokkinn og Alexander
Stefánssyni er líkt viö Sölva Helga-
son. Sem betur fer hafi verkalýðs-
hreyfingin og Sjálfstæðisflokkurinn
snúist gegn Búseta.
I Búseta sé svo fyrst og fremst
menntafólk sem nenni ekki að vinna
sér fyrir eigin húsnæöi og hafi fundið
þarna leið til að komast bakdyra-
megin inn i lánakerfiö og misnota
það. Þjóöin (Dagsbrúnarmenn)
verðisvolátin borga.
Já allt er þá þrennt er og mikið
leggja þeir þremenningar á sig til að
gera húsnæðissamvinnufélögin tor-
tryggileg og útiloka réttindi þeim til
handa. Fram að þessu hefur dálka-
höfundurinn, Haraldur Blöndal, ein-
beitt sér að því að ver ja stefnu Reag-
ans í Mið-Ameríku og berjast gegn
klámi í ríkisf jölmiðlunum og nú bæt-
ist Búseti á sakaskrána. Látum nú
útrætt um Blöndali.
18 mánaðarlaun 1974 — 50
mánaðarlaun 1984
Kj&mi húsnæðisvandans i dag er
sá að f jármögnunin er í molum. Áður
var þessi vandi falinn með
óverðtryggðum lánum samfara vísi-
tölutryggðum launum og mikilli
verðbólgu.
Nú eru lán verðtryggð en launin
ekki og tekjur fólks fara minnkandi.
Arið 1974 þurfti 18 meðalmánaðar-
laun til að eignast 3ja herbergja
íbúð. Árið 1984 þurfti 50 mánaöar-
laun til. Ariö 1974 þurfti i raun aðeins
að greiða 55% byggingarkostnaöar-
ins. 10 árum siðar var þessi rauntala
123%. Þessi dæmi segja allt sem
segjaþarf.
Hið opinbera húsnæðislánakerfi á
nú i harðri samkeppni um allt f jár-
magn. Frjálsa vaxtastefnan sér m.a.
fyrir því. Það fé sem kemur frá líf-
eyrissjóðunum dugar nú varla lengur
fyrir endurgreiöslum og vöxtum til
þeirra. Það fé sem kemur ekki
rennur þess í stað skipulagslítið til
sjóðfélaga og fjárfestinga hjá fyrir-
tækjum. Bankakerfið hefur engar
formlegar skyldur til aö fjármagna
byggingu eöa kaup á ibúðarhúsnæði
og spariform eins og skyldusparn-
aður er nú orðið baggi.
Þá gengur stöðugt verr að fjár-
magna verkamannabústaöakerfiö
þar sem ört vaxandi hluti fjár-
magnsins fer til endursölu á verka-
mannabústöðum. Einstaklingar fá
svo lán úr byggingarsjóöi ríkisins til
villubygginga og margsinnis er
lánað út á sama húsið, kannski
nokkrum sinnum á áratug vegna
tíðra eignaskipta. I raun rúllar
þetta kerfi áfram á yfirdrætti í Seðla-
bankanum og erlendu lánsfé.
A leigumarkaðnum er svo ástandiö
þannig að framboö íbúða fer stöðugt
minnkandi því að betur borgar sig að
ávaxta fé á annan hátt og leiga
hadtkar stjórnlaust. Samkvæmt áliti
Húseigendafélagsins þyrfti mán-
aðarleiga fyrir íbúö, að verðmæti 2
milljónir króna, að vera 35 þúsund
kr.
Mannlíf í fjötrum
Á rústum þessa kerfis standa svo í
dag þúsundir fólks sem eygja enga
leið til að tryggja sér öruggt hús-
næði. Þar á meöal eru stærstu ár-
gangar Islandssögunnar — unga
fólkið sem fæddist á árunum 1957—
’64, og nú er hafið ár æskunnar sem
hefur það m.a. aö markmiði að vinna
að húsnæðismálum ungs fólks.
Þetta ástand allt brýtur svo niður
fólk, andlega og líkamlega, í stórum
stíl. Efnahagslegar áhyggjur eru
kannski stærsta sálarmein fólks í
dag. Streita fer vaxandi, hjónaskiln-
uöum f jölgandi og ofbeldi veður uppi
meðal barna. Tíðni sjálfsvíga vex
REYNIR
INGIBJARTSSON,
STARFSMAÐUR
BÚSETA
óhugnanlega og fjöldi fólks er stofn-
anamatur. I ótrúlega mörgum til-
fellum eru húsnæðismál rót vandans.
Þetta verður hins vegar ekki mælt i
tölum.
Að eignast húsnæði er herskylda
Islendinga sagði glöggur gestur fyrir
skömmu. Nú er þessi „herskylda”
ekki lengur stuttur en strangur timi
heldur æviklafi, því fjöldinn hefur
ekki undan að borga lánin. Eftir
stendur „draumurinn” að eignast
eigiðhúsnæði.
Það þarf uppskurð
Þaö er við þessar döpru kringum-
stæður sem fyrstu húsnæðissam-
vinnufélögin eru stofnuð hér á landi.
Þar gildir sá sígildi sannleikur að
það þarf samtök til að ráða við mik-
inn vanda. Þetta alþjóðlega félags-
form um eign á húsnæði kemur
ótrúlega seint til Islands. Þar veldur
einkumþrennt:
Samvinnuhreyfing og verkalýðs-
hreyfing gerast ekki bakhjarlar
þessa forms eins og víðast annars
staðar. I öðru lagi hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn gert einkaeign á húsnæöi
að trúaratriði og ráðið stefnunni
m.a. með langvarandi stjórn
Reykjavíkurborgar.
I þriðja lagi er það svo hin mikla
verðbólga sl. fjóra áratugi sem hefur
brotið niöur allar félagslegar lausnir
í húsnæðismálum.
Tilurð Búseta hefur svo
sannarlega komið af stað sjúkdóms-
greiningu á húsnæðismálunum hér á
landi. Nú er að vinda sér í uppskurð-
inn og vonandi verður þá bati fram-
undan.
Húsnæðissamvinnufélögin eru val-
kostur fyrir þá sem geta ekki eða
vilja ekki eiga sitt húsnæði að fullu
en vilja ekki búa við öryggisleysi og
neyðarkjör leigumarkaðarins.
Þetta er millileið sem sameinar
ýmsa kosti eignar og leigu. Menn
kaupa sér ótímabundinn umráðarétt
yfir húsnæði gegn ákveðinni greiðslu
í upphafi og siðan greiðslu fjár-
magnskostnaðar á löngum tíma. Fé-
lagið er eignaraðili en félagsmenn-
irnir eiga félagið og stjórna því.
Hver íbúð er f jármögnuð aöeins einu
sinni. Þetta er því hagkvæmasti og
væntanlega einnig öruggasti kostur-
inn fyrir húsnæðislánakerfið.
Nýtt fjármögnunarkerfi —
meira fjármagn
I dag þarf fyrst og fremst að
stokka upp fjármögnunarkerfið og
efla þaö. Til þess þarf kjark, sty rk og
skilning stjórnvalda. Búseti hefur
lagt til að gerður verði heildar-
samningur við alla lífeyrissjóðina
um fjármögnun byggingarsjóðanna
gegn raunavöxtun til lengri tíma. Þá
verði lögð bindiskylda á bankakerfið
um fjármagn til húsnæðis og fast-
eignagjöld og skattar af eldra
húsnæði verði hækkaðir. Ríkisvaldið
lækki svo fjármagnskostnað með
niðurgreiðslum á vöxtum.
Ef ekki verður gripið til slikra
ráðstafana fljótlega mun neyð,
örvænting og landflótti verða hlut-
skipti þúsunda. Unga fólkið mun
sitja uppi með húsnæöisvandann og
öll erlendu lánin.
Gegn þessum ósköpum er Búseti
stofnaður til að berjast. Þetta eru
samtök þúsunda um frelsi, öryggi og
félagslega samhjálp í húsnæðis-
málum. Alllr hafa rétt til öruggs
húsnæðis og fyrir því verður barist
þrátt fyrir alla BLÖNDALI.
Reynlr Inglbjartsson.
ÁKÆRDU TAKA TIL MÁLS
maður sem hefur talsverð áhrif á
vinnustað sínum og beitir þeim.
Stjórnir höfðu
forgöngu
Stjórnir starfsmannafélaganna hafa
látið einstaka starfsmenn undirrita
yfirlýsingar um að viökomandi hafi
gengið út þegar stjórnimar heimtuðu
ólögmæta lokun útvarpsins. Þessar
undirskriftir skipta engu máli.
Akærumar eru byggðar á því að það
vom stjómir félaganna sem höfðu for-
göngu um hið meinta ólögmæta athæfi
— fullyrtu það við óbreytta félaga að
hér væri um löglega aðgerð að ræöa og
í þeirri trú gengu margir út; má
raunar benda á 108 gr. almennra
hegningarlaga í þessu sambandi, en
þar segir að hafi mannsöfnuður
hindrað opinberan starfsmann i aö
gegna skyldustörfum sínum skuli refsa
forgöngumönnum og leiðtogum upp-
hlaupsins með þyngri refsingu. Þess
vegna er ekkert óeðlilegt að ákæra
einungis stjómarmennina — hitt er
lítUmannlegt af stjómarmönnum að
reyna nú að skýla sér á bak við
óbreytta starfsmenn sem áttu hvorki
hugmyndina að hinu meinta broti eða
höfðu forgöngu um framkvæmdina.
Því má svo bæta við að ögmundur
Jónasson hefur haft nokkra mánuði til
þess að fara i mál við ríkissjóð og
krefja hann um greiöslu fyrir þann
tíma sem ólöglega var haft af honum
kaup í októbermánuði. Hann getur
höfðað þetta mál bæði í eigin nafni og
starfsmannafélagsins. Hann getur
einnig óskaö eftir þvi að BSRB höfði
máUð. Það segir sína sögu að ekkert af
þessu hefur ögmundur gert. Hins
vegar kýs hann aö beita ofbeldi tU þess
að knýj a fram vU ja sinn.
Það er ttla komiö, þegar menn sUta í
sundur lögin, — þá slíta þeir og sundur
friðinn — þá er lýðræðinu hætt.
Varadagskrárstjórinn setti kom
fram í útvarpsþætti sl. sunnudags-
kvöld. Þar lýsti hann því að trúnaðar-
brestur væri miUi útvarpsráðs og
starfsmanna Rfkisútvarpsins. Ekki út-
skýrði hann þennan trúnaðarbrest
nánar. Aldrei hefur þessi trúnaðar-
brestur borist útvarpsráösmönnum,
svo að mér sé kunnugt, af lestri
fundargerða útvarpsráðs eða á þeim
fundum sem ég hef setið sem vara-
maður.
Hins vegar veit ég að einn af starfs-
mönnum útvarpsins hefur sérstaklega
óskað eftir því að þurfa ekki að eiga
erindi sín undir núverandi varadags-
skrárstjóra — þar er trúnaðarbrestur.
Eg veit líka til þess að varadagskrár-
stjórinn var fyrir nokkrum misserum
inntur eftir því hvort haft hefði verið
samband við tiltekna menn vegna dag-
skrárgerðar. Hann kvað svo vera. Það
reyndist rangt.
Haraldur Blöndal.