Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1985, Qupperneq 12

12
DV. FÖSTUDAGUR 8. MARS1985.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjórí og útgáfustjóri: HÖRDUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI
27022.
Afgroiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð é mónuði 330 kr. Verð i lausaeölu 30 kr. Helgarblað 35 kr.
Lærdómsrík verkfallslok
Kolaverkfallið í Bretlandi og lok þess hafa vakið mikla
athygli hér á landi enda stórfrétt úr heimsmálunum.
Endalok verkfallsins geta til dæmis kennt okkur hér á
landi, að þeir sem fara offari í verkföllum þurfa ekki
endilega að hafa sigur. Málið tekur einnig til tilrauna
ríkisstjórnar Margrétar Thatchers til að skerða of mikið
vald verkalýðsfélaga, tilrauna sem hafa lærdóm að
geyma einnig fyrir okkur.
I fljóti bragði kynnu menn að hugsa, að sorglegt sé, að
verkfall hafi farið út um þúfur eftir eins árs úthald verk-
fallsmanna. Sumir munu minnast gamalla daga, þegar
verkaíólk barðist mjög örðugri baráttu fyrir smánar-
launum. En þetta er ekki staðan í umræddu verkfalli.
Tilgangur verkfallsmanna var að fella ríkisstjórn
Thatchers, úr því slíkt hafði ekki tekizt í kosningum.
Kolanámumönnum tókst að valda slíkum spjöllum í
efnahag og stjórnmálum Bretlands árið 1974, að ríkis-
stjórn Edwards Heaths og íhaldsflokksins fór frá. Þetta
reyndu þeir aftur nú.
Foringi námumanna er róttækur marxisti. Verkfallið
hófst tólfta marz í fyrra. Deiluefnið var, hvort loka mætti
um tuttugu ríkisreknum námum, sem ekki báru sig. Við
þaö hefðu tæp tíu prósent brezkra kolanámumanna
misst atvinnu.
Öbreyttir námumenn höfðu fellt tillögur um verkfall,
en það var engu að síður boðað og því að líkindum ólög-
legt. Margir námumenn héldu áfram vinnu. Marxistinn í
forystunni fékk lítinn stuðning frá brezkum verkalýðs-
félögum öðrum vegna þess hvers eðlis verkfall hans var.
Verkfallið olli þó miklum spjöllum í efnahagnum. Það
hefur að líkindum kostað um 200 milljarða íslenzkra
króna. Meirihluti námumanna tók þátt í verkfallinu.
Þeim var beitt fyrir áróðursvagn forystu verkalýðs-
félagsins, og margir misstu eignir sínar.
Mikil harka varð oft í deilunni, slagsmál og jafnvel kom
til morðs. Ríkisstjórnin lét sig ekki. Hald var lagt á eign-
ir verkalýðsfélagsins vegna ólöglegs atferlis þess. Svo
fór, að námumenn þreyttust á verkfallinu, bæði vegna
þess hversu erfitt það var en ekki síður vegna hins póli-
tíska undirtóns. Svo var komið, að rúmur helmingur kola-
námumanna hafði snúið aftur til vinnu í trássi við forystu
félagsins.
Forysta Sambands námumanna samþykkti þá með 98
atkvæðum gegn 91 að hætta verkfallinu. Það var gert af
þeim orsökum einum, að ella hefði verkfallið leystst upp
skipulagslaust og verkalýðsfélagið flosnað upp.
Við getum haft samúð með námumönnum, vegna þess
að þeir létu glepjast af áróðri verkalýðsrekenda, sem
höfðu pólitískt markmið.
En að sjálfsögðu ber að hindra, að verkalýðsfélög
steypi löglega kjörnum ríkisstjórnum. Auðvitað er rétt,
að rekstri þeirra náma, sem ekki skila arði, sé hætt. Ella
er ríkisrekstur kominn út í rugl og orðinn þjóðfélaginu til
tjóns. Verkfallið hefur valdið því, að óarðbærum námum
hefur fjölgað.
I þessu lengsta og grimmilegasta meiriháttar verkfalli
í sögu Bretlands var því tekizt á um grundvallaratriði,
allt önnur en kaup og kjör.
Brezka stjórnin hefur viljað takmarka vald verkalýðs-
félaga. Það vald hefur lengi verið of mikið og baggi á
framförum í Bretlandi. Mikilvægt atriði, sem við ættum
að taka upp hér, er það, að meirihluti félagsmanna þurfi
að samþykkja verkfall, ekki bara fámenn klíka, sem
mætir á fundum eins og hér er oftast. Haukur Helgason.
Nýlega lauk störfum á vegum
menntamálaráöuneytisins nefnd um
endurmat á störfum kennara.
Nefndin var skipuö í desember sl. og
hóf störf 1. janúar á þessu ári.
Nefndarálitið kom út rétt áður en
uppsagnir yfir 400 framhaldsskóla-
kennara komu til framkvæmda nú 1.
mars. Ætla má aö uppsagnimar hafi
þrýst mjög á um að flýta verkinu því
aö það hófst ekki aö neinu marki fyrr
en í febrúar eftir þeim upplýsingum
sem ég hefi aflað mér.
Eðlisþættir kennara
Eg hefi blaðað í skýrslunni þar
sem fyrst er lýst hlutverki og kröf um
til kennara samkvæmt lögum og
reglugerðum. Skýrsluhöfundar gátu
aö sjálfsögöu ekki breytt lögum og
reglugerðum til aö árétta ýmsa þætti
kennarastarfsins sem þar er ekki
getið og skrifuðu þeir því kafla um
hlutverk og kröfur samkvæmt „eðli
INGÓLFUR Á.
JÓHANNESSON
SAGNFRÆÐINGUR
._ OG KENNARI
mæta um helgar til að undirbúa þær.
Könnun hefur leitt í ljós það sem
allir vissu að vinnuaöstaða í skólum
er óvíða nógu góð. Þetta veldur því
aö margir kennarar kjósa að vinna
heima hjá sér þar sem þeir hafa
komið sér upp betri aðstööu (t.d. rit-
vél). I vinnuálagskönnun sem
framhaldsskólakennarar efndu ný-
lega til kemur fram að tveir þriðju
hlutar starfsins utan kennslustunda
eru unnir á kvöldin og um helgar.
Ein skýringanna á því er ugglaust sú
sem reyndur kennari tjáði mér: að
eftir kennslu frá 8—13 sé hann
þreyttari en eftir likamlega vinnu
frá 8—16. Um 15% töldu þetta líka
meginástæðuna fyrir því að þeir
ynnuheima.
Rétt er aö undirstrika að það er
sennilega algengast að vinnuaöstaða
skólanna sé lakari en heimafyrir. Er
^ það í samræmi við það tækjadrasl
1 sem víða viðgengst að sé notaö við
Erfiðara starf
— lægri laun
— blaðað í skýrslu um endurmat kennarastarfsins
^ „Laun menntaskólakennara munu
^ hafa lækkað meira í þessum sam-
anburði og hafa margir orðið til að
halda því fram að það sé eðlilegt vegna
fjölgunar í stéttinni.”
starfsins”, eins og það er orðað. Þar
er lýst skapgeröareiginleikum sem
kennarar þurfa að hafa: sjálfstæði,
frumkvæði, skipulagshæfileikum,
þolinmæði, umburðarlyndi,
skilningsríkidæmi, hjálpsemi, að
geta umgengist marga, að geta tekið
þátt í lýðræðislegu samstarfi, að
geta haldið uppi vinnuaga og aö geta
stjórnað hópi nemenda.
Frumkvæði er nauðsynlegur
þáttur í fari kennara. I framhalds-
skólum þar sem ekki er við lýði sam-
ræmd námskrá þurfa kennarar t.d.
einatt að setja fagleg markmiö
sjálfir. Það er að mörgu leyti kostur.
Það hefur uppeldislegt gildi fyrir
nemendur að finna að kennarar
þeirra hafi frumkvæði og geti tekið
ákvarðanir sjálfir.
Á/ag og aðstöðu/eysi
Sérstakur kafli í skýrslu nefndar-
innar fjallar um álag á kennara en
það er meira en ókunnugir gera sér í
hugarlund. Og verður hér fátt eitt
nefnt af því sem álagi veldur.
Stór þáttur í starfi kennara er
skipulagsstörf. Fyrir utan áætlanir
um kennslu hvers fags eöa áfanga
nokkrar vikur í senn og hverrar
stundar fyrir sig þarf aö skipuleggja
verkefnavinnu nemenda, vettvangs-
ferðir, yfirferð verkefna og margt
fleira. Eins og gengur eru nemendur
ekki alltaf tilbúnir að skila verkefn-
um á tilsettum tíma eða geta ekki
mætt í mikilvæg skyndipróf og verk-
legar æfingar vegna lögmætra for-
falla. Reynt er að koma til móts við
þetta en það kostar umstang sem
enginn kennari með sjálfsvirðingu
telur eftir sér. Talsvert af þessari
skipulagsvinnu getur ekki farið f ram
á viðverutíma í skóla eða á venjuleg-
um dagvinnutíma. Það gildir einnig
um t.d. samskipti við foreldra sem
vinna úti. Þau eru talsverð, einkum
hjá grunnskólakennurum, en einnig
hjá kennurum í framhaldsskólum.
Algengt er og að kennarar sem
stjórna verklegum æfingum þurfi aö
t.d. tungumálakennslu og nemendur,
sem langflestir eiga betri tæki, hlæja
að. I skólanum þar sem ég kenndi í
vetur á nemendafélagiö myndbands-
tæki en skólinn ekki.
Breytingar á
starfi kennara
Einn þýðingarmesti kafli skýrsl-
unnar um endurmat á störfum kenn-
ara fjallar um breytingar á störfum
kennara á sl. hálfum öðrum áratug.
Verða honum ekki lítil skil gerð hér
en e.t.v. gefst tækifæri til að fjalla
um þær síðar. Meginniðurstaðan er
sú að kröfur til kennara hafi aukist
en í næsta kafla skýrslunnar sem er
um vinnutíma og laun, kemur fram
að laun grunnskólakennara hafa
lækkað sé miðað viö laun iðnaöar-
manns. Laun menntaskólakennara
munu hafa lækkaö meira í þessum
samanburði og hafa margir orðiö til
að halda því fram að það sé eðlilegt
vegna fjölgunar í stéttinni. Það er
skritin skoðun í ljósi fyrrgreindrar
niðurstöðu um auknar kröfur til
kennara og aukið álag á þeim. Meðal
aukinna krafna má benda á að nú er
allt kennaranám á háskólastigi og að
kröfur til framhaldsskólakennara
um nám í uppeldis- og kennslu-
fræðum eru nú meiri.
Þá kemst endurmatsnefndin að
þeirri niðurstöðu að í starfsmati sem
gert var á störfum hjá hinu opinbera
1970 hafi veigamiklir þættir i störfum
kennara veriö vanmetnir, svo sem
frumkvæði og ábyrgð. Einnig að
áreynsluþátturinn hafi verið van-
metinn. Andleg áreynsla er geysi-
mikil í starfi kennara en líkamlcga
áreynsluþáttinn má síst vanmeta,
svo sem hlaup á milli kennslustofa,
að burðast með myndvarpa og önnur
kennslutæki o.fl. sem ætti að vera
fastabúnaður en er það ekki vegna
þess hve illa er aö skólunum búið
fjárhagslega. Þá sitja kennarar ekki
oft, heldur eru á þönum við að skrifa
á töfluna eöa bogra yfir nemendum
við verkefnavinnu.
Ljóst er að þessi nefnd hefur unnið
gott starf. Vonandi skilar það starf
sér í því að betur verði búiö að
skólunum um aðstöðu og laun starfs-
manna.
Ingólfur Á. Jóhannesson
„Könnun hefur leitt i Ijós þafl sem allir vissu afl vinnuaflstaða í skólum
er óvifla nógu gófl."