Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.1985, Blaðsíða 13

DV. FÖSTUDAGUR17. MAl 1985.
13
FISKUR UNDIR STEINI
Fyrir skömmu mátti lesa í blööun-
um að skortur væri á sumum tegund-
um af unnum hraðfrystum fiski hjá
söluaðilum í helstu viðskiptalöndum
okkar. A sama tíma var frá því skýrt
að vegna manneklu í frystihúsunum
væru togarar sendir utan með óverk-
aðan afla. Var þess sérstaklega getið
í því sambandi að hjá einum ísfirzku
togaranna væri um að ræða fyrstu
söluferð á erlendan markað frá því
skipið kom fyrst til landsins.
Frásagnir eins og þessar svo og
fréttir af því þegar frystihúsin úti á
landi auglýsa án árangurs eftir
starfsfólki til þess að vinna verðmæti
úr sjávarafla vekja ótrúlega lítið
umtal meðal þjóðar sem á allan efna-
hag sinn undir því kominn að veiddur
og verkaður sé sjávarafli. I fjöl-
miölunum eru þessar fréttir utan af
landsbyggðinni flokkaðar sem
skemmtileg skrítilegheit — svona
álíka og þegar fæöist tvíhöfða kálfur.
Hins vegar ætlar allt af göflunum að
ganga og menn fá stjörnur í augun ef
einhverjum dettur eitthvað í hug
með nýstárlegu nafni, s.s. lífefnaiðn-
aður eða bakteríubúskapur.
Fiskur undir steini
Nokkuð jafnsnemma og fiskurinn
fór að skapa okkur Islendingum auð-
sæld fór hann að þykja óttalega ófinn
og dónalegur. Þegar fiskurinn fór að
byggja upp fyrir okkur öflugt fram-
haldsskólakerfi í landinu og kosta
unga Islendinga til sérfræðináms
meöal framandi þjóða komust menn
smátt og smátt að raun um að veiði-
mannastigiö væri varla samboðiö
svona merkilegri og upplýstri þjóð
auk þess sem fiskurinn lyti ekki
merkilegum viöskipta- og hagfræði-
legum lögmálum sem gerði það að
verkum að erfitt væri að viðkoma
hér á landi kenningum og spásögn-
um í ökónómíu eins og hjá þróuðum
þjóðum sem hafa lifibrauð sitt af fín-
um atvinnugreinum eins og iðnaði.
Allt frá því hafa menn hér á Islandi
verið að rembast eins og rjúpan við
staurinn að losa sig við þennan
bölvaðan fisk sem aðaltekjulind
þjóðarinnar en fá í staðinn nýjar og
helst harðviðarklæddar undirstöður
þjóðarbúskapar sem lúti eðlilegum
viðskiptalögmálum og hægt sé að
hafa til sýnis og sagnar þar sem
menntað fólk af mörgum þjóðernum
kemur saman. Svo lítið álit hafa
margir landsmenn á þeim atvinnu-
vegi, sem brauöfæðir þjóðina að
heldur létu þeir böm sín ganga at-
vinnulaus en hætta á að af þeim fynd-
ist fisklykt.
Fínheitin metin til f jár
I þessu eins og svo mörgu öðru er
mat manna endanlega gert upp í
reiðufé. Fínheitin eru í þessu sem
öðru metin til f jár. Fólki þykir sjálf-
sagt að þeir sem vinna í fínu atvinnu-
greinunum eigi að bera meira úr být-
um en fólkið í fiskinum. Þess vegna
bera þeir meira úr býtum sem vinna
t.d. við Kröflu, saltverksmiöjuna á
Reykjanesi og önnur slík þjóðþrifa-
fyrirtæki en fólkið í frystihúsunum.
Svona meta Islendingar vinnufram-
lagið til fjár. Að hinu spyrja menn
sig sjaldnast hversu lengi þeir haldi
aö þessi gæluverkefni geti staðið
undir úthaldi þjóðarskútunnar eftir
að hætt verði að veiða og verka fisk
vegna skorts á starfsfólki.
SIGHVATUR
BJÖRGVINSSON
Nýjar leiðir
Hvað sem líöur nýjungafíkni land-
ans og skammsýni í atvinnumálum
hlýtur öllum að vera ljóst að ekki er
það æskilegt ástand að beina svo
fólki frá undirstöðuatvinnugreinun-
um og yfir í aðrar að verðmætustu
auðlindir þjóðarinnar fáist ekki nýtt-
ar vegna skorts á vinnuafli. I viötali
við Morgunblaðið nýlega sagði Jón
Páll Halldórsson, forstjóri hraö-
frystihúss Norðurtangans á Isafirði,
að ekki væri vafi á aö mannafla-
vandamál frystihúsanna stafaöi af
þvi hversu vinnan þar væri metin
lágt til launa. Nánast þaö einasta
sem frystihúsin í aflasælustu sjávar-
þorpunum hafa upp á að bjóða er
langur vinnudagur og mikil yfirtíð.
Slíkt tilboð hlýtur ávallt aðeins að
geta höfðað til takmarkaös hóps.
Launakerfi okkar Islendinga er
þannig upp byggt að mjög erfitt er aö
breyta umsömdum launahlutföllum
milli starfsstétta innbyrðis. Ein
starfsstéttin hengir sig á aðra. Sé
breyting gerð á einum stað í kerfinu
skriður allur stiginn uppávið í kjöl-
farið. Eigi að ganga til móts við fisk-
verkafólkið til þess að tryggja full-
nýtingu sjávarafurða og gera starfið
eftirsóknarverðara verður því að
leita annara leiða — nýrra úrræða.
Skattamálin
Löggjafinn hefur þegar gefið for-
dæmi með ákvæðum um fiskimanna-
frádrátt í gildandi lögum um tekju-
skatt. Rökstuðningurinn fyrir þeim
frádrætti er einmitt sá aö gera fiski-
mannsstarfið eftirsóknarverðara
með því að gefa fiskimönnum kost á
skattafrádrætti sem aðrar stéttir
njóta ekki. Þetta gerir löggjafinn
vegna þess að þjóðarbúið þarf á
fiskimanninum aö halda.
öll þessi sömu rök gilda um þá sem
verka fiskinn sem sjómaðurinn kem-
ur með að landi og breyta honum í
verðmæta útflutningsvöru. Eins og
nú standa sakir i fiskiðnaðinum er
nauðsynlegt að beina fólki í þá at-
vinnugrein til starfa með því að gera
starfiö eftirsóknarverðara en það nú
er. Fyllilega er því tímabært að veita
fiskverkafólki sambærileg skatta-
hlunnindi og fiskimenn haf a nú.
Fyrir nokkrum árum, þegar þessi
mál voru á dagskrá, voru ýmis vand-
kvæði á slíkri úrlausn. Meö starfs-
stéttaskrá þeirri sem farið er að
flokka starfandi fólk eftir ásamt
með atvinnugreinaskrásetningu
Hagstofunnar er hins vegar búið að
ryðja þeim hindrunum úr vegi.
A Alþingi í vetur flutti ég ásamt
Guðmundi J. Guðmundssyni frum-
varp um að slíkur skattaafsláttur
yrði veittur fiskverkafólki. Ekki er
mér kunnugt um afdrif tillögunnar á
Alþingi en viðtökurnar úti á vinnu-
markaðinum sýna aö tillagan var
tímabær. Sjálfur hef ég fengið bæði
bréf og símhringingar frá fiskverka-
fólki og samtökum þess og í frysti-
húsum vestra var hafin undirskrifta-
söf nun málinu til stuönings.
Þessar undirtektir eru mér mikið
ánægjuefni en ekki aðeins það heldur
ekki siður til vitnis um aö málið er
tímabært og aökallandi.
Sighvatur Björgvinsson.
FYRRVERAIMDI
ALÞINGISMAÐUR
^ „Fólki þykir sjálfsagt aö þeir sem
vinna í „fínu” atvinnugreinunum
eigi að bera meira úr býtum en fólkið í
fiskinum.”
Kennara vantar að skóla
Ef flett er dagblöðum þessa dag-
ana blasa hvarvetna við auglýsingar
um lausar kennarastöður. Umsókn-
arfrestur er útrunninn þennan og
þennandaginn.
Umsóknarfresturinn er svo fram-
lengdur í nýrri auglýsingu því engin
umsókn berst.
Nú hefst eyðimerkurganga skóla-
stjóra og skólanefnda sem stendur
jafnvel allt sumariö.
Fást kennarar til starfa? Eða
verður skólinn mannaður ein-
hverjum með allt aðra starfsmennt-
un — eöa kannski taka nýstúdentar
að sér kennslustörf einn vetur — eða
kannski fæst alls enginn.
Skólastjórar eiga að skila inn
áætlun að vori til fræðslustjóra um
skipulag starfsins næsta skólaár.
Þeir kennarar sem eftir eru í
skólanum þurfa að vita hvaða
aldursflokki nemenda þeir muni
kenna næsta vetur eða hvaða náms-
greinar svo þeir geti skipulagt og
undirbúið skólaárið m.a. með því aö
sækja sumarnámskeið. En lítið er
hægt að undirbúa þar sem allt er í
'óvissu meöan ekki fást kennarar í
stað þeirra sem fara.
Það er ekki aðeins starfslið
skólanna sem er uggandi og i óvissu,
f oreldrar vita ekki á hvaöa tíma börn
þeirra verða í skólanum né hvort þau
fá yfirleitt þá kennslu sem þau eiga
réttá.
Hver kemur? Hvert er hans sér-
svið? Verður það kennari eða ófag-
lærður maður sem foreldrar og nem-
endur halda svo að sé kennari?
Vissulega er í þeim hópi gott fólk — ■
fólk sem hefur tilfinningu fyrir börn-
um og unglingum, fólk sem hefur
sumt aflað sér þekkingar í þessum
efnum á löngum tíma og orðið far-
sælt í starfi. En flestir koma og fara
síðan að stuttum tíma liðnum. Þeir
hafa þetta sem ígrip á milli annarra
þátta i líf inu eða með annarri vinnu.
Hinar árvissu áhyggjur margra
skólastjómenda og foreldra sem
fram að þessu hafa einkum verið
bundnar við skóla úti á landsbyggð-
inni eru nú meiri en um margra ára
skeið. Fjöldi kennara leitar nú i önn-
ur störf sem eru betur launuð, meira
metin og ekki eins krefjandi.
Uppeldisstörf — kennsla ungra
barna og unglinga er mjög vanda-.
samt starf sem allir foreldrar vilja
að sjálfsögðu að takist vel gagnvart
þeirra barni. Kennarinn þarf að
vekja áhuga nemendanna sem er
undirstaöa náms svo og efla þroska
þeirra hvers og eins.
Hann þarf að búa yfir sérþjálfun
sem byggist á þekkingu og leikni í
meðferð flókinna aðferða sem hafa
verið að þróast í skólunum um
margra ára skeið til að geta stýrt til
verka og haft vald á stórum
nemendahópi, oft 28 nemendum.
Nemendumir búa yfir mismun-
andi getu og ólíkum þörfum því kjör
þeirra og heimilishagir eru mjög;
misjafnir.
Lögverndun
kennarastarfsins
Um tíma voru miklar líkur á því að
menntamálaráðherra legði fram á
þessu þingi f rumvarp til laga um lög-
verndun kennarastarfsins.
Því miður hafa þær líkur minnkað
mjög og vonir dofnað um raunveru-
legan vilja til að styðja við skóla-
starfiðí landinu.
Mál þetta hefur verið mikið áhuga-
mál kennarastéttarinnar og annarra
þeirra er vilja tryggja skólum þessa
lands kunnáttufólk til kennslustarfa
og um leið tryggja rétt foreldra og
barna þvi nægjanlegt er af kennur-
um i lanöinu sem hafa menntað sig
til þess starfs af áhuga — en geta
bara ekki lifað af áhuganum elnum
saman.
KRISTÍN H.
TRYGGVADÓTTIR
KENNSLURÁÐGJAFI,
VARAÞINGMAÐUR
ALÞÝÐUFLOKKS
í REYKJANESKJÖRDÆMI
Hver sem er getur nú ráöiö sig til
kennslu i grunnskólum landsins og
tekið sér starfsheitið kennari.
Þaö hlýtur að vera sameiginlegt
keppikefli foreldra og kennara að
koma í veg fyrir að það sé stöðugt
hægt að bjóða niður kennarastarfið —
þ.e. að ríkisvaldið geti alltaf leyst
kennaraskortinn með þvi aö ráða
ódýrara vinnuafl vilji það ekki borga
kennurum þau laun sem þeir treysta
sér til að komast af með eftir langt
nám.
Við getum svo hugað að því hverjir
þolendurnir séu.
Endurmenntun kennara hefur ver-
ið mjög mikil síðustu áratugina. Þeir
hafa af miklum áhuga stöðugt verið
að bæta kunnáttu sína og auka leikni
í nýjum vinnubrögðum svo einstakt
er meöal svo stórra starfstétta.
Ahugi kennara á aö fylgjast með
og sækja sér endurmenntun er
grundvöDur þess að eðlileg þróun og
framsækni í skólastarfi geti átt sér
stað.
Nú eru ýmsar blikur á lofti í þessu
efni. Fjármagn til endurmenntunar
kennara hefur mjög veriö dregið
sarnan.
Námskeiðshald hefur fyrst og
fremst verið í höndum KHI
(Kennaraháskóla Islands). Nú eru
þeir kostir sem boðið er upp á mun
færri og takmarkaðri en hefur verið
vegna þess að fjármagn vantar.
Hvort hér er um vísvitandi aðgerö
ríkisstjórnarinnar til að drepa þróun
skólamála í dróma að ræða og jafn-
vel hverfa aftur til úreltra«vinnu-
bragða er ekki ljóst. Enhitter alveg
ljóst aö afleiðingarnar verða kyrk-
ingur í vaxtarsprota íslenskra skóla-
mála sem aftur mun hafa þær afleiö-
ingar að margir af áhugasömustu og
framsæknustu kennurunum munu
ekki una sér á starfsvettvangi þar
sem þannig er búið að þeim og m.a.
þess vegna hverfa þá til annarra
starfa.
Þannig skapast sá vítahringur sem
erfitt verður fyrir skólamál okkar að
rífa sig út úr.
Við hljótum að spyrja okkur: Er
þetta stefna í menntamálum eða sof-
andaháttur og sinnuleysi?
Það getur ekki verið vilji ráða-
manna að hæfir og vel menntaðir
kennarar hverfi umvörpum frá
kennslu og leiti að öðrum framtiðar-
störfum. Það er ekki vilji kennar-
anna sjálfra — ef þeir kæmust hjá
slíku — þeir vilja tryggja nemendum
þá menntun sem krafist er 1 nútima
samfélagi. Kristin H. Tryggvadóttlr.
• „Það er ekki aðeins starfslið skól-
anna sem er uggandi og í óvissu,
foreldrar vita ekki á hvaða tíma börn
þeirra verða í skólanum né hvort þau
fá yfirleitt þá kennslu sem þau eiga rétt
L n