Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.1985, Page 32

32
J/ *JI/ »íf *S/ *S/ *>/ *S/ *3/ *>/ *3/ *J/ *J/ *3/ *s/ «3 / *3/ «3/ *3/ *J/ *J/
/í* /£• /í* /£* /k /£* /£* /£* /£* /£* /£* /£* /£• /£* /£* /£* /£* /£* /£* /£
-J
FORO HLISINU
xFord Taunus 2000 Ghia, Ek. Litur Árg. Verð
sjálfsk. m/vökvast. xFord Taunus 2000 GL 55 drapp 1982 380þ.
vökvast., 4d. 55 hvitur 1982 340þ.
xFord Taunus 1600 GL, 4 d. 61 brúnn 1982 320þ.
xFord Taunus 1600 GL, 4 d. 60 blár 1982 300 þ.
Suzuki Fox4x4,3d. 40 blár 1983 340 þ.
Suzuki Fox4x4,3d. 37 grár 1983 345þ.
BMW 319 BMW 318i, 2 d. 64 svartur 1981 380 þ.
xSaab 96 90 rauður 1977 180þ.
xSubaru2d. 113 grár 1979 150þ.
Volvo 144 GL, 4d. 108 grár 1979 270 þ.
Volvo 244 GL4 d 103 blár 1978 240 þ.
VW rúgbrauð, 5d. 80 hvitur 1982 290 þ.
Range Rover3d. 75 hvítur 1974 390 þ.
DV. LAUGARDAGUR14. DESEMBER1985.
Gjaldþrot íslandsbanka árið 1930
Bankinn
er lokaður
- og gulltryggðar krónur orðnar að pappírssnifsum
Allir þessir bilar fást á skuldabréfum frá 9-24 mánuðum
m/sjálfskuldarábyrgð - og/eða fasteignatryggðum
skuldabréfum til 2ja—8 ára eftir óskum.
Bilar merktir X seljast með nýjum, sóluðum snjódekkj
um!!!
Ford Bronco Sport 3 dk rauöur 1973 290 þ.
Ford Bronco Ranger
Ford Bronco Custom
Mazda 929 station
Mazda 929 2 d.
Mazda 626, 4 d.
Ford Taunus station
Ford Fiesta, 3 d.
Daihatsu Charade, 4 d.
Scout International, 3 d.
Lada Sport 4x4,3 d.
Toyota Starlet, 3 d.
93 grænn 1973 175.000
83 gylltur 1977 490 þ.
77 grænn 1981 310 þ.
93 rauður 1977 170 þ.
93 grár 1979 175.000
120 drapp 1979 120 þ.
101 rauður 1978 150 þ.
dk rauður 1982 280 þ.
gulur 1977 450 þ.
83 orange 1980 190 þ.
83 blár 1980 200 þ.
Innisalur við hlið Hagkaups.
Það er alltaf kaffi á könnunni hjá okkur.
Gott bílaúrval á innisvæði.
BÍLAKJALLARINN
Fordhúsinu v/hlið Hagkaups.
Símar 685366 og 84370.
Framkvœmdastjóri: Finnbogi Ásgeirsson.
Sölumenn:
Jónas Ásgeirsson, Ingólfur Clausen og Finnbogi Albertsson,
Nauðungaruppboð
annað og síðara á eigninni Lyngási 2, Holtahreppi, þingl. eign Bergs
Sveinbjornssonar, fer fram á eigninni sjálfri eftir kröfum Stefáns Melsted
hdl. og ÁsgeirsThoroddsen hdl. þriðjudaginn 17. des. 1985 kl. 14.00.
Sýslumaður Rangárvallasýslu.
Nauðungaruppboð
annað og síðasta á eigninni Breiðási 3, rishæð, Garðakaupstað, þingl.
eign Karls Heiðarssonar, fer fram á eigninni sjálfri mánudaginn 16. des-
ember kl. 16.00.
Bæjarfógetinn í Garðakaupstað.
Nauðungaruppboð
Nauðungaruppboð á lausafé:
Að kröfu skattheimtu ríkissjóðs í Kópavogi, bæjarsjóðs Kópavogs, Gjald-
heimtunnar í Reykjavik, ýmissa lögmanna og stofnana fer fram opinbert
uppboð á bifreiðum og öðrum lausafjármunum að Hamraborg 3, Kópa-
vogi, norðan við hús, mánudaginn 16. desember 1985 kl. 17.00. Krafist
er meðal annars sölu á eftirtöldum bifreiðum:
Y-882 Y-2557 Y-4462 Y-4668 Y-4899 Y-5637
Y-5779 Y-7008 Y-8302 Y-8406 Y-8472 Y-8499
Y-8565 Y-8933 Y-8967 Y-9147 Y-9266 Y-10433
Y 10996 Y-11156 Y-11189 Y-11473 Y-11492 Y-12250
Y 12383 Y-12795 Y-12813 Y-13728 A-2448 A-5467
G-7734 R-26186 R-29545 R-34716 R-40652 R-43459
R-46314 R-52674 R-56369 R-61157 R-68966 P-723
X-4249
Krafist er m.a. sölu á eftirtöldum lausafjármunum:
litojónvörpum, hljómflutningstækjum, húsgögnum, tjökkum, rafsuðu-
vélum, bíllyftu, loftpressu, rennibekk og vélsög.
Greiðist við hamarshögg.
Bæjarfógetinn í Kópavogi.
Þeir sem áttu leið í íslandsbanka
þann 3. febrúar árið 1930 komu að
lokuðum dyrum. Það var napurt í
Austurstrætinu þennan mánudags-
morgun og hrollur í skuldugum við-
skiptavinunum en ótti í brjóstum
þeirra sem áttu þar fé. Til lítils var
að stíga nokkur skref út á strætið
og líta eftir hvort sæist til hinna
virðulegu starfsmanna bankans á
stjái bak við gluggana. Það var ekki
um að villast - íslandsbanki var
lokaður og hann var aldrei opnaður
aftur.
Vopnagnýr
í hönd fóru dagar ákafra deilna um
örlög bankans sem undanfarin 26 ár
hafði sinnt mestu af viðskiptum
landsmanna. Þann 12. febrúar var
samþykkt á Alþingi að taka bankann
til gjaldþrotaskipta. Stjórnmála-
menn viðruðu á ný slagorðin um
stjórnlyndi og frjájslyndi, einka-
framtak og ríkisrekstur, erlent auð-
magn og sjálfstæði.
Við borð lá að Framsóknarflokkur-
inn klofnaði í rót og stjórn hans
riðaði til falls. Frumvörp voru flutt
og felld, soðin saman á ný og sam-
þykkt. Eftir fimm vikna deilur fékkst
loks lausn á máhnu. Stjórnin sat enn
og Framsóknarflokkurinn var í heilu
lagi. En þeir sem leituðu á náðir
bankans i Austurstræti þann 12.
mars gengu inn í Utvegsbanka Is-
lands.
Komist hafði verið hjá gjaldþroti
Islandsbanka með stofnun nýs banka
á rústunum.. Hlutafé íslandsbanka,
innlent og erlent,var tapað en Út-
vegsbankinn fékk umtalsverðar
skuldirísinnhlut.
Samsæri vinstri manna
Þetta var umdeild ráðstöfun á sín-
um tíma og æ síðan hefur verið deilt
um hvort endanleg lokun Islands-
banka hafi verið mistök sem hlutust
af ákafa vinstrisinna á þingi við að
ráða niðurlögum bankans sem þeim
hafði alla tíð verið í nöp við. íslands-
banki var í augum þeirra tákn um
erlenda ásókn því bankinn var að
meirihluta til í eigu erlendra manna.
Hann var einnig að þeirra áliti ein
meginstoð einkaframtaksins í
landinu. Stuðningsmenn lokunar-
innar litu hins vegar á hana sem
eðlilega ráðstöfun til að gæta hags-
muna þjóðarinnar þegar mistök
bankastjómarinnar höfðu komið
bankanum á kaldann klakann.
íslandsbanki komst í þrot vegna
ótæpilegra lána til íslenskra útgerð-
arfyrirtækja. Allan 3. áratuginn
bjuggu þau við þröngan kost og
þegar heimskreppan reið yfir var
þorrinn máttur margra þeirra til að
standa undir skuldbindingum við
bankann. I byrjun árs 1930 var ís-
landsbanki ekki lengur fær um að
standa í skilum við erlenda lánar-
drottna. Eitt- hvert mesta gjald-
þrotamál íslandssögunnar blasti við.
Fallvölt útgerð
Hvað sem metum í gjaldþrotum
líður þá er hitt víst að nafn Útvegs-
bankans er tengt þeim af stærri
gráðunni. Til hans var stofnað árið
1930 við lausn á einu slíku og rúmri
hálfri öld síðar þarf enn að fást við
umfangsmikið gjaldþrotamál innan
veggja hans.
Sumir segja að sagan endurtaki
sig. Þegar íslensk útgerðarævintýri
eru annars vegar er ekki hörgull á
dæmum um það. Við skulum því líta
yfir sögu bankans sem mátti gjalda
með nafni sínu fyrir ofrausn í útgerð
landsmanna.
íslandsbanki var stofnaður árið
1904 með tilstyrk erlends fjármagns.
Hann hafði því starfað í 26 ár þegar
dyrum hans var lokað. Aðdragand-
inn að stofnuninni var skreyttur
deilum um erlent fjármagn og ítök í
þjóðfélaginu. Það var aldrei logn í
kringum þessa umsvifamestu pen-
ingastofnum landsins. Fyrir stofnun
bankans kvörtuðu útgerðar- og
kaupmenn sáran undan fjármagns-
skorti. Landsbankinn hafði þá starf-
að í nær tvo áratugi án þess að sinna
þörfum þeirra sem ákafastir voru að
leggja út í stórútgerð.
Eftir stofnun íslandsbanka hófst
togaraútgerð héðan að marki. Fjár-
magnið kom frá Islandsbanka. Allt
fram til loka fyrri heimsstyrjaldar-
innar gekk rekstur bankans í aðalat-
riðum snurðulaust. Hann stóð af sér
gjaldþrot Milljónafélagsins árið
1914. Það var fyrsta umtalsverða
gjaldþrotið í íslenskri útgerðarsögu.
Veltiár
Starf bankans var frá upphafi ná-
tengt fyrsta vaxtarskeiði togararút-
gerðar á Islandi. Útgerðarmennirnir
plumuðu sig bærilega fram á ár
heimsstyrjaldarinnar fyrri. Þá ko-
must Thorsarar á legg og Eldeyjar-
Hjalti og aðrir kappar sigldu skuld-
litlum skipum um miðin.
Það var ekki fyrr en eftir stríðið,
þegar verðhrun eftirstríðsáranna
dundi yfir, sem erfiðleikarnir hófust
og deilumar um bankann mögnuðust
fyrst fyrir alvöru.
Bankinn fékk þegar við stofnun
rétt til útgáfu seðla. I fjárhagserfið-
leikum eftirstríðsáranna varð bank-
inn að taka erlend lán til að geta
sinnt viðskiptavinum sínum. Jafn-
framt jókst seðlaprentun bankans
þannig að stjómmálamönnum þótti
úr hófi keyra. Seðlaprentuninni
fylgdi verðbólga sem landsmenn
kynntust nú í fyrsta sinn svo ein-
hverju næmi.
R íkisafskipti
Árið 1921 var komið að því í fyrsta
sinn að stjómvöld gripu inn í starf-
semi bankans. Þá varð ríkisstjómin
að taka stórt lán í Englandi. Þetta
lán gekk jafnan undir nafninu
„enska lánið“ og var stjómmála-
mönnum lengi þymir í augum. Það
gekk að mestu til íslandsbanka.
Jafnframt var íslandsbanki sviptur
réttinum til að gefa út seðla og skip-
að að innkalla þá sem þegar voru í
umferð. Það varð þó fljótlega ljóst
að bankinn var ekki fær um að inn-
leysa seðlana þannig að því ákvæði
var frestað ár eftir ár allt til þess að
bankanum var lokað.
Jafnframt áskildi ríkisstjórnin sér
rétt til að tilnefna tvo af þremur
stjórnarmönnum bankans. Þar með .
var þessi máttarstólpi einkafram-
taksins kominn að hluta undir ríkis-
forsjá. Seinastur formanna bankar-
áðs íslandsbanka var Tryggvi Þór-
hallsson sem þá var einnig forsætis-
ráðherra.
Árin, sem í hönd fóru, reyndust
bankanum erfið. Erlendar skuldir
voru stór hluti af fjármagni bankans.
Allar breytingar á gengi komu því
illa við bankann. Þar kom í lok árs
1929 að sýnt þótti að hann gæti ekki
staðið við skuldbindingar sínar við
enska og danska banka. Hlutabréf
bankans voru þá fallin um 2/3 í verði
á verðbréfamarkaðnum í Kaup-
mannahöfn.
Ríkmanniegar skuldir
Innanlands átti bankinn útistand-
andi kröfur að upphæð 30 milljónir
króna. Af þeirri upphæð varð bank-
inn að innheimta minnst 10 milljónir
til að mæta kröfum erlendu lánar-
drottnanna. Það var bankanum of-
viða auk þess sem stjórnvöldum óaði
við að láta bankann draga til sín 10
milljónir úr íslenskum atvinnu-
rekstri til að forða bankanum frá
gjaldþroti. Það var þá sem darraðar-
dansinn um framtíð Islandsbanka
hófst.
Það varð síst til að létta bankanum
dauðastríðið að sparifjáreigendur
sóttu í að taka fé sitt úr bankanum
þegar rekstur hans stefndi i gjald-
þrot. Um mánaðamótin janúar/
febrúar fór bankastjórnin fram á
ríkisábyrgð fyrir skuldunum til að
efla traust bankans. Því var neitað.
Landsbankinn var beðinn að kaupa
víxla af bankanum en því var einnig
neitað. Þá var ekkert annað til ráða
en að loka.
Með lokum bankans hljóp harka í
deilurnar um hann á þingi. Stuðn-
ingsmönnum hans, sem einkum voru
þingmenn Sjálfstæðisflokksins, þótti
sem andstæðingunum hefði nú orðið
að þeirri ósk sinni að koma íslands-
banka á kné. Bankinn hefði stöðugt
orðið háðari ríkisvaldinu þar til svo
var komið að stjómvöld áttu alls
kostar um framtíð hans. Nú sæti
ríkisstjóm sem væri úr hófi andstæð
einkarekstri. Því þyrfti enginn að
láta sér koma á óvart þótt „fram-
sóknarbolsarnir" sættu færis á erfið-
leikatímum að slá þessa stoð undan
einkaframtakinu í landinu.
Af hverju ekki Útvegsbanka?
Alþýðuflokksmenn með Héðin
Valdimarsson í broddi fylkingar *