Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.1986, Side 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR 6. MAÍ 1986.
13
Ánægður ferðamaður er
besta landkynningin
Undarlegt má heita, hvað ferða-
þjónusta er vænrækt atvinnugrein
hér á landi, svo mikilvæg sem hún
þó er í þjóðarbúskapnum.
Þeir, sem vilja læra til starfa í þess-
ari atvinnugrein, koma að tómum
koíunum í íslenska menntakerfinu.
Ekkert er gert til að styrkja og styðja
nýstofnuð ferðamálasamtök úti um
landið. Flugvallarskattur er hærri
hér en víðast annars staðar í heimin-
um, enda hækkaður um 200% í
byrjun þessa árs. Og ár eftir ár er
Ferðamálaráð svipt stórum hluta af
lögboðnum tekjum sinum, sem eiga
að nema 10% af söluhagnaði Frí-
hafnarinnar á Keflavíkurflugvelli.
Þrátt fyrir allt hefur þó vöxtur og
viðgangur ferðaþjónustu farið langt
fram úr bjartsýnustu spám og fært
okkur fjölda starfa og dýrmætar
gjaldeyristekjur.
Helmingi drýgri
en járnblendið
Síðasta aldarfjórðung hefur ferða-
þjónustan tvöfaldað hlutdeild sína í
atvinnuh'fi landsmanna, og til sam-
anburðar má nefna, að vægi ferða-
þjónustu á vinnumarkaðimnn er
álíka og vægi málm- og skipasmíða-
iðnaðar og nokkru meiri en allrar
bankastarfsemi í landinu.
Á einum aldarfjórðungi hefúr tala
erlendra ferðamanna meira en sjö-
faldast. Um 13.000 erlendir ferða-
menn sóttu okkur heim árið 1960,
en 97.443 árið 1985. Auk þess hafa
íslendingar sjálfir stóraukið ferðalög
um eigið land á þessu árabili.
Tekjur af erlendum ferðamönnum
á síðasta ári námu rúmlega 3 mill-
jörðum kr., samanborið við rúmlega
2 milljarða árið 1984.
Árið 1980 námu gjaldeyristekjur
Kjallarinn
KRISTÍNL
HALLDORSDOTTIR
ÞINGMAÐUR KVENNALISTA
af ferðaþjónustu 12,2% af heildarút-
flutningi sjávarvöru, en 26,5% árið
1984, og á síðasta ári var þetta hluta-
fall um 28%. Sem hlutfall af útflutn-
ingi vöru og þjónustu námu
gjaleyristekjur af ferðaþjónustu
7,l%árið 1980, 12,2% árið 1984 og
nálægt 14% árið 1985.
Loks má neíha, að árið 1984 skil-
aði ferðaþjónustan svipuðum gjald-
eyristekjum til þjóðarbúsins og
loðnuvinnslan og helmingi meiri
tekjum en jámblendiverksmiðjan á
Grundartanga.
Grunninn þarf að treysta
Þegar á allt þetta er litið, gegnir
furðu, hversu tómlát stjómvöld em
um uppbyggingu þessarar atvinnu-
greinar og væri jafhvel nær að tala
um niðurrif, sbr. flugvallarskattinn
illræmda og harkalegan niðurskurð
lögboðins framlags til ferðamála.
Tvívegis hefúr Kvennalistinn haft
frumkvæði að flutningi tillagna á
Alþingi til að reyna að fá fram að-
gerðir og úrbætur í ferðaþjónustu.
Sú fyrri hafði fyrst og fremst þann
tilgang að efla Ferðamálasjóð og
fékkst ekki samþykkt. Sú síðari var
samþykkt á næstsíðasta degi nýlið-
ins þings, að vísu örlítið breytt frá
upphaflegri gerð, en skv. henni er
samgönguráðherra falið að láta gera
úttekt á aðstöðu til ferðaþjónustu á
helstu ferðamannastöðum í einstök-
um landshlutum. Úttektin skal m.a.
ná til gistiaðstöðu, veitingaþjónustu,
samgangna, leiðsögu og leiðamerk-
ingar, eftirlits, aðgangs að áhuga-
verðum stöðum, upplýsingaþjónustu
og hreinlætisaðstöðu. Verk þetta
skal unnið í samráði við ferðamála-
samtök landshlutanna og áætlun um
úrbætur gerð á grundvelli þessarar
athugunar.
Þannig á að reyna að treysta
grunninn undir þessari atvinnugrein
og koma til móts við þann áhuga,
sem er mikill víða um land á upp-
byggingu ferðaþjónustu. Það sem
fyrst og fremst skortir, fynr utan
nauðsynlegt lánsfjármagn, eru upp-
lýsingar og ráðgjöf um, hvað helst
vantar og hvemig á að standa að
framkvæmdum. Úr því yrði bætt með
þeirri könnun og áætlanagerð, sem
felst í nýsamþykktri tillögu okkar.
Náttúran i hættu
Rétt er að taka fram, að úrbætur
em ekki aðeins nauðsynlegar vegna
fjárhagslegs ávinnings af ferðaþjón-
ustu, heldur jafnvel miklu fremur
vegna þess, að okkur ber að varð-
veita náttúru lands okkar og gæta
þess, að ferðamennskan spilli engu.
Hingað til hefur um of verið látið
skeika að sköpuðu og takmörkuðu
fjármagni fremur varið í landkynn-
ingu en nauðsynlega uppbyggingu
innanlands. Þó er ljóst, að ánægður
ferðamaður er besta landkynningin.
Enginn vafi er á því, að helsta
aðdráttarafl ferðamanna á Islandi
er hin óspillta náttúra landsins,
hreint loftið og tært vatnið, fámenn-
ið og öræfakyrrðin. Þessi verðmæti
ber okkur umfram allt að varðveita.
Því miður er ástandið víða bág-
borið á ferðamannastöðum í óbyggð-
um, jafhvel svo að náttúran er í
hættu sökum ógætilegrar umferðar
og ónógra varúðarráðstafana. Má
þar nefna fjölsótta staði eins og
Landmannalaugar, Þórsmörk,
Hveravelli og Herðubreiðarlindir.
Líklegt er, að þar og víðar þurfi að
stórauka gæslu og jafnvel beita ítölu
til að koma í veg fyrir of mikinn
átroðning. Þá mætti létta af þessum
stöðum með því að koma upp góðri
gistiaðstöðu í grennd við þá, svo og
með því að beina umferðinni á fleiri
áhugaverða staði með leiðamerking-
um, nýjum vegaslóðum og fræðslu.
Opin og lifandi
kennslubók
Rétt er að minna á, að ísland er í
rauninni opin og lifandi kennslubók
í náttúrufræði og jarðfræði, og um
þau atriði ætti að veita fiæðslu ekki
síður en um vegi og kennileiti.
Áreiðanlega er einnig víða þörf á
bættum aðgangi að hinum ýmsu
náttúruundrum lands okkar, fossum,
hverum, gljúfrum og hellum, með
t.d. göngustígum, klifrum og hand-
riðum eða handfestu á stöku stað.
Slíkt er nauðsynlegt til að tryggja
öryggi og þarf síður en svo að spilla
umhverfinu, ef vandað er til frá upp-
hafi.
Loks hlýt ég að nefna hreinlætis-
aðstöðu, sem óvíða er þannig, að
hægt sé að nefria hana því nafhi, og
ber þetta ástand þjóðinni ófagurt
vitni. Þessi nauðsynlega þjónusta
verður víða útundan, e.t.v. vegna
þess að hér er ekki um arðbæran
rekstur að ræða. Á þessum vanda
þarf að taka og leysa hann til fram-
búðar, þvi að víst er, að erlendir
ferðamenn dæma þjóðina ekki síst
af atriðum sem þessum.
Eins og góðu
heimili sæmir
Ferðaþjónusta mun færa okkur
ómælda björg í bú, ekki sfst ef við
berum gæfu til að búa henni viðun-
andi skilyrði. En þótt atvinnusköp-
un og tekjuöflun séu mikilvægir
þættir, er þó mest um vert að búa
svo um hnútana, að við getum tekið
á móti gestum okkar eins og sæmir
góðu íslensku heimili og án þess að
ganga of nærri íslenskri náttúru.
Að því miðar tillaga okkar, sem
samþykkt var á Alþingi 22. 4. sl.
Kristín Halldórsdóttir
„Hingað til hefur um of verið látið skeika
að sköpuðu og takmörkuðu fjármagni
fremur varið í landkynningu en nauðsyn-
lega uppbyggingu innanlands.“
Handan við Líbýu
Ekki er allt sem sýnist
Á hveiju ári berast hingað fréttir
um stóratburði úti i heimi. Við erum
síðan vön því að túlka eða skýra þá
á einhvem þann veg sem hæfir
heimsmyndinni eins og hún er séð
héðan; úr frekar einangruðu sam-
félagi sem á sér hefðir og algeng
viðhorf í samræmi við aðstæður fyrr
og nú. Inn í túlkunina og útskýring-
amar fléttast pólitískar skoðanir;
einkum þær ríkjandi. Allt hlýtur
þetta að vera eðlilegt. Og þá er jafh-
eðlilegt að einhveijir vefengi útskýr-
ingamar og gangi á hólm við
„viðteknar" skoðanir. Hér á landi
er veikur pólitískur bakhjarl að an-
dófinu og fjölmiðlamir færa sjaldan
fram óvenjulegar upplýsingar; þeir
skyggnast sjaldan á bak við tjöldin.
Þegar Israelar réðust inn f Líban-
on var meginviðhorfið í fjölmiðl-
unum á þann veg að yfirgangurinn
væri nauðvöm Israel; aðgerða sem
átti „að leysa vandann" vegna bar-
áttu PLO. Þegar hungursneyð í
Afríku varð að forsíðufrétt var aðal-
útskýringin sú að þurrkar hijáðu
fólkið meðan nóg var af ábendingum
um að efnahagssteíha iðnríkja komi
þar heldur betur við sögu. Skyndi-
hjálpin við hina deyjandi vó þyngra
en aðgerðir til langtímabreytinga í
allri umfjöllun flölmiðlanna.
Hvert er aðalatriðið í fjölmiðlun-
um þegar þeir fjalla n<i um Líbýu-
málið: Gaddafi, sprengjuárás
Bandaríkjahers og hefhdaraðgerðir
óskilgreindra aðila? Stefna Banda-
ríkjanna í Mið-Austurlöndum,
hagsmumir risaveldanna og reynsla
múhameðstrúarmanna af franska,
breska og bandaríska heimsveldinu
er einhvers staðar í þoku og mistri.
„Uppsafnaður vandi“
Gamla tuggan úr kjarabaráttunni
hér heima, um „uppsafnaða vand-
ann“, kemur mér í hug þegar ég sé
fjölmiðlana henda á lofti einfaldar
og viðteknar skoðanir. Því er nefni-
lega þannig varið, hvað sem rétt-
mætri gagnrýni á hryðjuverk og
stjómir margra ríkja 3. heimsins líð-
ur, að meginástæðunnar fyrir
ókyrrðinni þar er að leita í langri
sögu. Sjálfstæðisbarátta þjóða gegn
drottnunarstefnu iðnríkjanna hófst
fyrir 1-2 öldum; hún hefur farið á
nýjar brautir með formlegu sjálf-
stæði 3. heims ríkja, rétt eins og við
þekkjum úr eigin sögu, t.d. með
stjómarskrá 1874, fullveldi 1918 o.s.
frv. En henni er ekki lokið. Landa-
mæri hafa verið dregin af tillitsleysi,
stórfelldir þjóðflutningar hafa valdið
úlfúð, beint eða óbeint arðrán er
aðaleinkenni milliríkjaviðskipta,
stórfyrirtæki troða sömu slóðir og
alþjóðlegar peningastofnanir sömu-
leiðis. Og í öllum heimsálfum hafa
stórveldin verið staðin að beinni
hemaðaríhlutun eftir lok II. heims-
styrjaldminnar eða þá að þau hafa
att á undan sér þægum kvislingum.
Ef til vill er saga Filippseyja eins
og spegill allra hinna ríkjanna í
þessu tilliti. Við bætist að stórveldi,
sem hóf iðnvæðingu með fúlltingi
vinnandi alþýðu, varð að arðráns-
ríki: Sovétríkin. Atburðimir í
Afganistan afklæða Sovétforystuna
miskunnarlaust.
Það er auðvelt að missa sjónar af
margþættri og fullkomlega sann-
gjamri baráttu 3. heimsins og
undirokaðra þjóða eða þjóðarbrota
með því að einblína á voðaverk fá-
mennra öfgahópa eða óhæfra stjóm-
enda á borð við Gaddafi, Idi Amín
og Bokassa. það er líka hægt að týna
sér við að deila um þann fræðilega
mun sem er á sprengjutilræði i far-
þegavél sem banar kannski banda-
rískri fjölskyldu á leið í fríið og
sprengjuárás á borg í Líbýu sem
banar smábömum. I einn stað ber
einhver arabi ábyrgðina; maður sem
búið er að ræna allri sjálfsvirðingu,
ástvinum og efnum, kannski í Beir-
út; í hinn stað er það forseti með
rangar skoðanir. Báðir em „afurð“
hins og í báðum tilvikum er árangur-
inn okkur í óhag eins og dæmin
sanna: augljós vítahringur.
Ný viðhori
Þekkja menn hér sögu Líbýu?
Hafa menn skýringar á því hvers
vegna Reagan velur Líbýu til að
tukta? Ég held að nokkuð vanti þar
á og ég held líka að óhæfir stjóm-
endur vilji halda almenningi við
einfeldningslegar skýringar og yfir-
borðslegar „upplýsingar". Meðal
annars þess vegna eigum við að
hafna þvi að árásin á Líbýu sé bara
svar við hryðjuverkum. Við eigum
að hafna áskökunum um að Gaddafi
eða Reagan séu óðir hundar. Árásin
er liður í stjómlist meirihlutans
meðal bandarískra yfirstéttarmanna
gagnvart 3. heiminum. Og þeir nótar
eru pólitíkusar með ranga pólitík
sem þjónar ekki alþýðu manna í
hvomgu landinu. Og Líbýa á enn
margt að sækja til iðnríkjanna.
Inn í Líbýumálið fléttast líka öm-
ARIT.
GUÐMUNDSSON
JARÐFRÆÐINGUR,
KENNARi MENNTA-
SKÓLANUM VIÐ SUND
urleg og mannfj andsamleg afstaða
fjölmargra hvítra Vesturlandabúa til
litaðra mann eða fólks sem ber ekki
kross Krists á bakinu. íslam hefur
vondar hliðar eins og önnur trúar-
brögð en ber líka með sér merka
siðfræði, mikla menningu og sam-
einingu. Brengluð mynd meðaljóns-
ins af íslam og þvættingurinn um
„óæðri trúarbrögð" kristninni er fyr-
irtaksrammi utan um æsingaáróður
gegn 3. heiminum - rétt eins og aðr-
ir kynþáttafordómar.
Á íslandi vantar stjómmálaafl sem
beitir sér fyrir hólmgöngu gegn „við-
teknum“ skoðunum og einfeldnisút-
skýringum á gangi heimsmála; afl
sem tekur ekki afstöðu með öðru
risaveldinu gegn hinu eða með þeim
sem ganga á hlut 3. heimsins eða
halda að hryðjuverkum verði útrýmt
með tilviljanakenndum aftökum.
Ari Trausti Guðmundsson
„Það er auðvelt að missa sjónir af
margþættri og fullkomlega sann-
gjarnri baráttu 3. heimsins og undirokaðra
þjóða eða þjóðarbrota með því að einblína
á voðaverk fámennra öfgahópa eða óhæfra
stjórnenda á borð við Gaddafi, Idi Amin
og Bokassa.“