Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.1986, Qupperneq 14

14
DV. FIMMTUDAGUR 12. JÚNl 1986.
--------------------TT7
Frjálst.óháð dagbláð^
Vj
Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaðurogútgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og Ó'SKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLT111
Prentun: ÁRVAKUR H F. - Askriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð í lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Þeir óttast ríkistaprekstur
Vakið hefur athygli, að áhrifamenn í Sjálfstæðis-
flokknum hafa eftir bæjar- og sveitarstjórnarkosningar
reynt að koma á framfæri áhuga á þingkosningum í
haust. Þetta hefur gengið svo langt, að málið hefur
verið tekið til meðferðar í valdastofnunum flokksins.
Auðvitað kom í ljós á fundum þessum, að úrslit kosn-
inganna gáfu út af fyrir sig ekkert tilefni hugleiðinga
um að flýta til hausts alþingiskosningum, sem að öðrum
kosti yrði að halda á næsta vori. Kjósendur voru ekki
að senda stjórnarflokkunum skilaboð eða aðvörun.
Áhangendur haustkosninga viðurkenna þetta, en
segja, að erfitt sé að heyja kosningabaráttu á tímum
átaka á vinnumarkaði. Þeir telja, að heildarkjarasamn-
ingar upp úr næstu áramótum verði mjög erfiðir vegna
kosningafíðrings og tilheyrandi kröfuhörku.
Að baki þessarar skoðunar er vantraust á ríkisstjórn-
inni. Það vantraust er raunar ótímabært, því að enn
sem komið er hafa markmið þjóðarsáttarinnar í vetur
staðizt reynsluna. Verðbólgan er í hægagangi, kaup-
máttur fer vaxandi og bjartsýni er meiri en var.
Ef ástandið hefur ekki versnað á nýjan leik, þegar
kemur að næstu lotu heildarsamninga eftir áramótin,
verður ekki auðvelt fyrir þjóðmálaskúma að æsa til
ófriðar á vinnumarkaði sem þáttar í atlögu að ríkis-
stjórninni í alþingiskosningum í apríl eða maí.
Miklu fremur má þá gera ráð fyrir, að samningsaðil-
ar telji, að ekki sé stætt á öðru en að semja aftur með
svipuðum hætti og gert var í vetur, því að umbjóðendur
þeirra verði tiltölulega ánægðir með eins árs reynslu
af friðsamlegum vinnubrögðum í kjarasamningum.
Ef illska hleypur í næstu heildarkjarasamninga, hlýt-
ur það að stafa af, að þjóðarsátt þessa árs hafi mistekizt.
Og sömuleiðis er ljóst, hvar slík mistök muni helzt geta
gerzt. Hættumerkin koma öll úr einni átt, - það eru
fréttir af uggvænlegum taprekstri hins opinbera.
Ríkið lagði upp í ferðalag þessa árs með vond fjár-
lög, sem gerðu ráð fyrir hálfs annars milljarðs halla á
rekstri ríkisins. Baggarnir, sem ríkið batt sér með aðild-
inni að þjóðarsátt kjarasamninganna, hafa hækkað
áætlaðan halla töluvert upp fyrir tvo milljarða króna.
Ekki fer skárri sögum af drögum fj árlagafrumvarps
næsta árs, sem ríkisstjórnin fer dult með um þessar
mundir. Talið er, að drögin sýni svipaðan halla á rekstri
ríkisins á næsta ári, þótt hagfræðingar stjórnvalda hafi
opinberlega og eindregið varað við frekari taprekstri.
Fólki kann að fínnast, að tveir milljarðar á ári séu
aðeins tölur á blaði. En þeir eru meira. Þeir draga dilk
á eftir sér. Þeir stuðla að þenslu, ekki sízt að ójafnvægi
á peningamarkaði, vaxta- og verðbólgu. Taprekstur rík-
isins grefur undan markmiðum þjóðarsáttarinnar.
Frá ársbyrjun hefur skuld ríkisins við Seðlabankann
hækkað úr fjórum milljörðum í sjö. Hún kann að minnka
síðari hluta ársins og enda í sex milljörðum. Seðlabank-
inn getur þetta á hinn gamalkunna hátt, - með því að
prenta fleiri seðla, - framleiða verðbólgu.
Árið er hálfnað. Fjármálaráðherra viðurkennir, að
engar alvarlegar tilraunir hafi verið gerðar til aðhalds
í útgjöldum. Forsætisráðherra talar óljóst um minnkun
á næturvinnu ríkisstarfsmanna og betri árangur í bar-
áttunni gegn skattsvikum. Og skattahækkanir mundu
stríða gegn skattalækkunum þjóðarsáttarinnar.
Það eru óveðursskýin, er hrannast upp af ríkisfjár-
málunum, sem valda því, að sumir telja heppilegast, að
ríkisstjórnin hlaupist sem fyrst frá vandanum.
Jónas Kristjánsson
.Augljósir og fomir eru hagsmunir bænda af beit
Gróðurvernd
og virkjanir
í síðustu grein, Almenningur og
umgengni við landið, var vikið að
því hversu fjölbreytilegar notkunar-
þarfir til landsins gæða eru orðnar
í samanburði við það sem var þegar
allir íslendingar stunduðu búskap.
Skal hér og í næstu grein vikið nán-
ar að því.
Hagsmunir bænda
Augljósir og fomir em hagsmunir
bænda af beit, fyrst og fremst sauð-
fjár og hrossa. Sú notkun er hefð-
bundin. Á afréttum er hún bundin
við upprekstrarrétt sem fer engan
veginn alltaf saman við eignarrétt
enda var það afnotaréttur, til upp-
rekstrar, sem skipti máli en ekki
eignarréttur. Jafnvel þótt einhver
einstaklingur teljist eiga afrétt getur
hann ekki breytt honum í heimaland
nema samþykki sýslunefndar komi
til.
Gróðurvernd
Nú er svo komið að víða horfir til
gróðurauðnar vegna beitar. Þarf að
takmarka beit af þeim sökum og
verður stundum ósætti af því. T.d.
má ekki reka fé á suma afrétti fyrr
en eftir tiltekinn dag. Einnig má
beita ítölu til gróðurvemdar og til
að skipta beitarafhotum og em til
ákvæði um hana í lögum. Með ítölu
er átt við að hver bóndi fái aðeins
leyfi til að reka vissan fjölda fjár á
afréttinn.
Gróðurvemd getur hæglega stang-
ast á við beitarhagsmuni, a.m.k. ef
eingöngu er litið á málin til skamms
tíma. Hún ætti þó í flestum tilvikum
að auka beitarmöguleika er til
lengdar lætur. Einnig er hægt að
gera beitarsvæði óhaganlegra með
því móti að kljúfa það í sundur með
girðingu.
Friðun svæða með sérstöku lífríki
er stundum bein skerðing á beitaraf-
Kjallarinn
Ingólfur Á.
Jóhannesson
landvörður í þjóðgarðinum
í Skaftafelli
notum. Fyrir kemur að þau svæði
séu jafnframt svo afskekkt að bænd-
ur forðast að sleppa því fé á fjall er
þangað leitar. Sem dæmi um slíkan
stað má nefha Herðubreiðarlindir í
Þingeyjarsýslu.
Virkjanir
Aftur á móti ættu virkjanir og
önnur nýting vatns eða háhita ekki
almennt að torvelda beitarafnot
nema þegar landsvæðum með gróðri
er sökkt við stíflugerð. Vegna
Blönduvirkjunar hefur verið samið
við bændur um ræktun og áburðar-
gjöf til að bæta slíkan skaða. Þess
ber samt að gæta að nýrækt á há-
lendi er kröfuhörð um sífellda
áburðargjöf. Hún er miklu við-
kvæmari en aðrar nýræktir og er
því e.t.v. alls ekki hagfelld.
Nýir árfarvegir geta verið til marg-
víslegs óhagræðis (eða hagræðis í
sumum tilfellum). Vegir í sambandi
við virkjanir ættu að vera til bóta
varðandi smölun en notkun bíla í
göngum er orðin geysimikil.
Líklega stangast virkjanir meira á
við náttúruvemd en hagsmuni
bænda. Á það bæði við um vemd á
gróðri og dýralifi eins og dæmið um
það hvort á að sökkva Þjórsárverum
sýnir.
Deilur em um hver á jarðhita.
Vinnsla úr djúpri borholu getur
dregið til sín vatn frá öðrum svæð-
um. Tahð er eðlilegt að landeigendur
eigi jarðhitann í efstu jarðlögunum,
jarðhita sem auðvelt er að sækja og
dugar til bús- og heimilisþarfa. Hér
verður þó ekki farið nánar út lög-
fræðilega hlið þessa máls.
Eru virkjanir í þágu
almannaheilla?
Það er augljóst að allar virkjanir
sem bæta hag okkar em í þágu al-
menningsheilla. En gera þær það
allar? Er ekki búið að offjárfesta í
virkjunum? Og skal þá ekki býsnast
yfir mistökunum við Kröflu.
Erlend stórfyrirtæki vilja ódýra
orku. Em það íslensk almannaheill
að beisla orku til stóriðju og niður-
greiða orku til slíkra fyrirtækja?
Hér er bæði um að ræða fjárhags-
leg atriði og náttúmvemdarsjónar-
mið. Breyting á landslagi, t.d. fossi,
gerir náttúruna ljótari. Er hægt að
meta fossinn til fjár? (Já, kannski,
segja sumir, það er hægt að selja
erlendum túristum aðgang að hon-
um.) Hér verður Laxárdeilan um
1970 ekki rifjuð upp en hún var
harkaleg árás á einlit gróðasjónar-
mið. Til vamar Laxár sameinuðust
á eftirminnilegan hátt hagsmuna-
sjónarmið bænda og náttúmvemd-
arsjónarmið.
Ingólfur Á. Jóhannesson.
„Erlend stórfyrirtæki vilja ódýra orku. Eru
það íslensk almannaheill að beisla orku
til stóriðju og niðurgreiða orku til slíkra
fyrirtækja?“