Dagblaðið Vísir - DV - 17.10.1986, Blaðsíða 26

38
FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 1986.
Menning
Teiknikompur
Picassos
opinberaðar
Pablo Picasso árið 1906.
Þótt útför Picassos hafi farið fram
árið 1973 lifir hann nokkurs konar
framhaldslifi í því góssi sem hann lét
eftir sig og menn eru nú að rekast
á með reglulegu millibili. Stöðugt
eru að koma fram í dagsljósið áður
óþekkt verk, málverk, skúlptúrar
eða teikningar, sem knýja á um end-
urmat á þessum þekktasta og
afkastamesta listamanni vorra tíma.
Eða eins og bandaríski listíræðing-
urinn Robert Rosenblum segir: „Það
er engu líkara en Picasso sé enn að
búa til myndir. Öll vitneskja okkar
um hann er aðeins til bráðabirgða
og breytingum undirorpin. Á morg-
un verðum við máske að skipta um
skoðun á einstökum verkum eða
heilum tímabilum á listferli Picassos
vegna nýuppgötvaðra verka eftir
hann.“
í Royal Academy í Lundúnum var
nýverið opnuð sýning sem hefur
heldur betur hrist upp í öllum rann-
sóknum á myndlist Picassos. Hún
neíhist „Je suis le cahier" eða „Ég
er teiknikompan“ og eins og nafnið
bendir til er á henni úrval mynda
úr teiknikompum listamannsins.
Teiknikompur Picassos voru út af
fyrir sig ekkert leyndarmál. Þær
hafði listamaðurinn oftast í pússi
sínu hvert sem hann fór og notaði
sem nokkurs konar dagbækur. í þær
ritaði hann hugrenningar sínar og
minnispunkta, rissaði upp það sem
hann sá, hripaði upp frumdrög að
málverkum eða teiknaði ný tilbrigði
um þau að þeim loknum.
Mesti listviðburður áratugar-
ins?
En enginn vissi nákvæmlega hve
margar þessar teiknikompur voru
né hvað þær höfðu að geyma. Pi-
casso lagði þær til hliðar um leið og
hann var búinn að fylla allar síður
og virðist ekki hafa hirt um þær
frekar.
Það hefur tekið þrettán ár að
ganga frá erfðamálum listamannsins
og skrásetja öll þau verk sem hann
lét eftir sig. í þeirri úttekt voru
teiknikompumar látnar mæta af-
gangi.
En nú hafa þær loksins verið
grandskoðaðar, flokkaðar og settar
á sýningu sem verður á ferðalagi um
heiminn næstu tvö árin, þökk sé
American Express.
Reyndust þær innihaldsríkari en
nokkum hafði órað fyrir. Myndlist-
argagnrýnandi New York Times,
John Russell, tekur djúpt í árinni
og kallar sýninguna „mesta listvið-
burð þessa áratugar".
Kompumar em 175 talsins og
spanna yfir rúmlega sjötíu ára tíma-
bil, eða árin 1894-1967. Og gagnstætt
því sem búast hefði mátt við, em þær
langflestar í sinni upprunalegu
mynd, svo hægt er að fylgjast með

Teikning af málara og fyrirsætu, 1964-65.
breytingum á verkum Picassos frá
degi til dags með því að fletta síðum
þeirra.
Margir listamenn nota teikni-
kompur sínar fyrir ýmislegt tilvilj-
unarkennt riss og krass sem þeir
stroka út eða bæta við eftir hendinni.
Picasso hripaði niður sérhverja
hugdettu, sérhverja formynd, af
næstum undraverðu öryggi og strok-
aði aldrei út það sem hann var búinn
að setja á blað.
Hann vissi hvað hann ætlaði sér
og hélt rakleiðis að settu marki.
Myndlist
Aðalsteinn Ingólfsson
Með hvunndagslegum papp-
írsrifrildum.
Þar sem öll áhersla er lögð á að
varðveita teiknikompumar í heilu
lagi em tiltölulega fáar lausar frum-
teikningar til sýnis í Royal Aca-
demy. En úr þeirri ávöntun er bætt
með fjölda ljósmynda innan úr
kompunum, prentuðum upplýsing-
um, og ekki síst með gagnvandaðri
skrá (16 pund í kilju, 36 pund inn-
bundin frá Thames & Hudson).
Teiknikompur og frummyndir em
til sýnis í litlum kössum úr plexí-
gleri, hjúpaðir dempuðu ljósi, en
ljósmyndum er raðað í kringum
kassana.
Þótt þessi uppsetning geri sýning-
argestum kleift að skoða kompumar
í návígi, þá jafnast ekkert á við það
að handfjatla þær og fletta síðunum.
Einn af þeim fáu, sem fengið hafa
að fara um kompumar höndum, er
einmitt áðumefindur John Russell
sem lýst hefur reynslu sinni í grein
í The Sunday Times.
Hann segir: „Sumar kompumar
höfðu greinilega ekki verið opnaðar
síðan Picasso lagði þær frá sér. Afar
mikilvægar teikningar höfðu verið
brotnar saman og smokrað inn á
milli saurblaða. Alls kyns hvunn-
dagsleg pappírsrifrildi, aðgöngumið-
ar að hinu og þessu, samankuðlaðir
og tómir pakkar undan frönskum
sígarettum, tannkremsauglýsing,
vom þama innan um nokkur mikil-
hæfustu sköpunarverk manns-
andans.
Teiknikompumar innihéldu líka
nöfh og heimilisföng, minnisblöð um
fúndi, nafhspjöld, símanúmer vina
Picassos sem gegndu herþjónustu,
verðlista yfir málverk, frumdrög að
bréfi til læknis, póstkort frá skáld-
mæringnum Apollinaire, allt á tvist
og bast. Þama gekk lífið sjálft sinn
vanagang meðan listamaðurinn
þjónaði háleitum hugsjónum sín-
um.“
Frumdrög að lykilmyndum
Þar eð Picasso notaði teiknikomp-
ur sínar ekki að staðaldri er ekki
alltaf jafnmikið á þeim að græða.
Kompumar frá ámnum 1905-1912
em til dæmis ómetanlegar því þar
má finna áður óþekkt frumdrög að
lykilmyndum eins og „Fjölskylda úr
fjölleikahúsi" (Les Saltinbanques)
frá 1904-5 og „Drósimar frá Avign-
on“ (1907). Ekki er eins mikið að
græða á kompunum frá c. 1912-25
því sumt af því merkasta sem Pi-
casso gerði á því tímabili, til dæmis
klippimyndimar (papiers collés) frá
1912 og skúlptúramir frá 1913—14,
varð til milliliðalaust og án for-
mynda.
Svo koma tímabil eins og 1933-39
þegar Picasso virðist ekki hafa notað
teiknikompur eða þá að þær hafa
farið í glatkistuna.
Á móti kemur að 70 teiknikompur
em til frá tímabilinu 1939-65 þegar
margir töldu listamanninn ekki vera
dauðan úr öllum æðum.
Oftast endurspegla kompumar það
sem Picasso aðhafðist í málverki eða
öðrum miðlum hverju sinni. En það
kemur líka fyrir að í teiknikompunni
gerast hlutir sem ekki eiga sér hlið-
stæður í öðrum verkum eftir lista-
manninn.
f hvert sinn, sem Picasso flutti sig
milli húsa, notaði hann teiknikomp-
umar til venja sig við hinn nýja stað
með þvi að setja á blað allt sem augu
hans námu.
Fyrst teiknaði hann útsýnið út um
gluggann sinn af stakri nákvæmni,
svo sneri hann við blaðinu og dró
upp afstöðumynd af innviðum og
húsgögnum innandyra.
Frjótt hugarflug
I teiknikompunum er stundum að
finna hugmyndir sem aldrei urðu að
vemleika í öðrum miðli. í teikni-
kompu frá 1928 er til dæmis fjöldi
teikninga af risastórum skúlptúrum
sem Picasso vildi staðsetja lengst
uppi á hæðum svo þá bæri við sjón-
hringinn.
Svo fijótt var hugarflug lista-
mannsins að á einum og sama degi,
30. júlí 1928, lýkur hann við að
teikna sjö skúlptúra.
En á þeim tíma vildi enginn sjá svo
stór myndverk. Enda gafst Picasso
upp á þeim og hóf að mála pínu-
myndir frá hafnarbænum Dinard þar
sem hann dvaldi um þær mundir.
Það er eiginlega alveg sama hvaða
teiknikompu er flett, alls staðar eru
fyrirbrigði sem koma okkur á óvart.
Teiknikompumar eru síðasti
óþekkti kafli ævintýrsins um Pi-
casso. En ég hef grun um að við
eigum eftir að sitja yfir þeim kafla
enn um sinn.
Fyrir þá sem hyggja á Lundúna-
ferð, þá er rétt að geta þess að
sýningin í Royal Academy stendur
til 19. nóvember nk„ hún er opin
alla daga frá 10 til 16, aðgangseyrir
er 2,50 pund. -ai