Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.1987, Side 13

MÁNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1987.
13
báða fætuma á jórðinni
-------
,,Á höfuðborgarsvæðinu frá Hafnarfirði
upp í Mosfellssveit er nú þegar orðinn
umtalsverður skortur á hentugu ódýru
landi fyrir margs konar athafnir. Hér
má benda á land fyrir bílaíþróttir, kapp-
akstursbrautir, skotsvæði, hvers konar
geymslusvæði og iðnað þeim tengdan, án
þess að þessir aðilar þurfi að borga alltof
há gatnagerðargjöld.“
Með
Fyrir hundrað árum hefðu fáir Is-
lendingar látið sig dreyma um að
eftir einn mannsaldur eða svo mynd-
um við eiga stórfyrirtæki á borð við
SÍS, Eimskipafélag íslands eða Flug-
leiðir. Án efa hefðu slíkir menn verið
kallaðir draumóramenn og skýja-
glópar. Engu að síður létu einhverjir
sig dreyma þessa drauma og það sem
kannske er meira um vert, fundu
leiðir til að hrinda þeim í fram-
kvæmd þrátt fyrir allar úrtölur. Það
er alkunna að í skýjunum sjálfum
er lítið útsýni þótt svolítið ofar sé
sólskin og heiðríkja og margir missa
jafhvægið ef þeir bara tylla sér á tá.
Engu að síður hafa menn á öllum
tímum fundið nýjar leiðir og komið
auga á stórkostlega möguleika án
þess að missa fótanna, jafhvel þótt
hátt væri horft.
Á höfuðborgarsvæðinu (Innesjum)
og á Reykjanesi (Útnesjum) hefur á
undanfomum áratugum átt sér stað
mjög ör þróun. Á þessu svæði hafa
nú myndast tvö „þróunarskaut" þar
sem eru Keflavík/Njarðvíkur annars
vegar, með nýbyggða flughöfn fyrir
allt landið, en þéttbýli á höfuðborg-
arsvæðinu hins vegar með góðri
hafharaðstöðu og vel flestum þjón-
ustufyrirtækjum landsmanna hins
vegar.
Milli þessara „þróunarskauta“ er
mikil vaxandi umferð og fyrirsjáan-
legt er að fyrirtæki og einkaaðilar
munu í vaxandi mæli sjá sér hag í
að velja sér stað milli þessara
„skauta" næstu ár og áratugi ef
landið þar á milli verður gert að-
Kjallarinn
Gestur Ólafsson
arkitekt og
skipulagssfræðingur
gengilegt og „opnað“ fyrir atvinnu-
starfsemi og búsetu.
Hér er ekki um neina nýja stað-
reynd í staðarvali að ræða. Það er
engin tilviljun að Hagkaup em í
öðrum enda Kringlunnar en Hard-
rokk kaffi og önnur veitingahús í
hinum. Þar hafa menn ákveðið að
búa til svona „skaut" sem fólkið
gengur á milli. Á höfuðborgarsvæð-
inu og Útnesjum hafa þau verið að
myndast smám saman en oft em
menn hvað blindastir fyrir því sem
mönnum stendur næst.
Margt bendir nú til þess að nauð-
synlegt sé að taka á þessum málum
af festu og marka ákveðna stefnu
um það hvemig farsælast sé að
standa að áframhaldandi uppbygg-
ingu þessa svæðis og tengingu þeirra
þróunarskauta sem þar em til stað-
ar. Hér á eftir verður drepið á
nokkur af fjölmörgum atriðum sem
renna stoðum undir þessa niður-
stöðu.
Á höfuðborgarsvæðinu frá Hafn-
arfirði upp í Mosfellssveit er nú
þegar orðinn umtalsverður skortur
á hentugu og ódým landi fyrir margs
konar athafnir. Hér má benda á land
fyrir bílaíþróttir, kappakstursbraut-
ir, skotsvæði, hvers konar geymslu-
svæði og iðnað þeim tengdan án
þess að þessir aðilar þurfi að borga
alltof há gatnagerðargjöld. Einnig
hafa nýlega komið fram óskir um
nýjan sportflugvöll, flugvöll fyrir
vélknúnar, fjarstýrðar flugvélar og
margt fleira. Allt em þetta eðlilegar
óskir í vaxandi þéttbýli en miklu
skiptir að finna hentugt land fyrir
þessar athafhir.
Keflavikurvegurinn hefur dugað
vel þann u.þ.b. aldarfjórðung sem
hann hefur verið í notkun. Nú er
samt komið að því að nauðsynlegt
er að lagfæra hann að töluverðu
leyti og hugsanlega tvöfalda hann á
köflum. I stað þess að tvöfalda veg-
inn á núverandi vegarstæði mætti
hugsanlega byggja aðra akbraut
röskum kílómetra sunnar og „opna“
með því stórt landsvæði fyrir ofan-
greinda starfsemi. Einnig mætti
fjæta við einum og einum „möskva"
frá báðum áttum, þangað til brautin
næði alla leið.
í nútímaþjóðfélagi er gott vatn ein
dýrmætasta auðlindin sem völ er á.
Freysteinn Sigurðsson jarðfræðing-
ur hefur bent á að hugsanlegt sé að
vinna frá 5-15 m3/s af góðu neyslu-
vatni hjá Hellnahrauni, sunnan
Hafriarfjarðar. Hér er um allt að því
fimmfalt það vatnsmagn að ræða
sem nú er notað á höfuðborgarsvæð-
inu og miklu skiptir að ekkert sé
gert á þessu svæði sem gæti spillt
þessari auðlind. Það skiptir því meg-
inmáli að þegar sé kannað hvemig
best sé að nýta þetta vatn fyrir fram-
tíðarbyggð á þessu svæði og að
aðliggjandi landsvæði séu notuð í
samræmi við það.
Hér hefur aðeins verið drepið á
fáein atriði sem benda til þess að
nauðsynlegt sé að gefa framtíðar-
byggðaþróun á þessu svæði frekari
gaum en enn er jþó ósvarað hver eigi
að hengja bjölluna á köttinn. Sam-
tök sveitarfélaga í Reykjanesum-
dæmi, sem náðu í eina tíð yfir allt
þetta svæði, klofriuðu í tvennt fyrir
tæpum 10 árum. Nú eru starfandi á
þessu sveeði tvö landshlutasamtök,
Samtök sveitarfélaga á höfuðborgar-
svæðinu og Samband sveitarfélaga á
Suðumesjum. Hugsanlegt væri að
þau hæfú i sameiningu undirbúning
að samfelldri byggð á þessu svæði
frá Rosmhvalanesi upp á Kjalames,
sem auðyitað yrði kölluð Nesjar (In-
nes + Útnes).
Hvað sem forystu í þessum málum
líður þá mun það hugsanlega skipta
sköpum hvemig staðið verður að
vegagerð á þessu' svæði á næstu
árum og áratugum. Reynsla undan-
farinna áratuga hefur kennt okkur
það að bygging góðs vegakerfis er
einn mesti þróunarhvati sem hægt
er að veita nokkm landsvæði. Án
þess og náinnar samvinnu sveitarfé-
laga á þessu svæði em litlar líkur á
að hægt sé að gera skýjaborgina
Nesjar að veruleika.
Gestur Ólafsson
Stormsveitir og stjórnleysi
Margt er manna bölið, stendur *
þar, jafnvel þó að menn séu ekki
undir fátæktarmörkum eða oln-
bogaböm þjóðfélagsins.
Nú em blessaðir fjármálarisar
þessalands komnir í slag. Báðir vilja
eiga banka og það sem mestum erfið-
leikum veldur er að báðir vilja eiga
sama bankann.
Hvemig er annars hægt að skil-
greina þessi stórveldi í íslensku
samfélagi? Varla getum við sagt
hægri og vinstri risi þó að annar
hafi löngum villt á sér heimildir með
því að þykjast vera vinstrisinnaður.
Ætli sé ekki rétt að halda sig við
þær nafngiftir sem þeir hafa gefið
hvor öðrum: stórkapítalistar eða
fjölskyldufyTÍrtæki Sjálfstæðis-
flokksins annars vegar og SÍS-
auðhringur Framsóknarflokksins
hins vegar? - Svo að báðir helminga-
skiptaflokkamir virðast standa þar
jafnt að vígi, með sinn hvom risann
sem þeir þurfa að sýna fyllstu nær-
gætni því að enginn stjómmála-
flokkur getur haft slíka þjóna án
þess að þjóna þeim í staðinn, eins
og dæmin hafa sýnt gegnum tfðina.
Þess vegna þurfa þeir sem setið hafa
á þingi fyrir slíka flokka varla að
láta eins og þeir komi af fjöllum
þegar flokkar þeirra sýna að þeir em
útibú stórkapítalista.
Þess vegna er líka þjóðfélagið rot-
ið og spillt... Þess vegna geta
atvinnurekendur falið fjársjóði sína
og verið alltaf að tapa svo að þeir
þurfi ekki að greiða starfsfólki sínu
mannsæmandi laun - komið svo einn
góðan veðurdag og keypt banka.
Hvers krefst þjóðin af þeim
er selja eignir hennar?
Það er orðið býsna margt sem á
daga þessa vesalings Útvegsbanka
hefir drifið. Fyrst tekst fjárglæfra-
mönnum, með góðu samþykki
stjómvalda, að koma honum á haus-
inn og láta almenning borga allt
braskið og svínaríið. En sjálfir halda
braskaramir öllum sínum eignum
óskertum.
Síðan bæta helmingaskiptaflokk-
amir, með aðstoð krata, gráu ofan
KjaUaiinn
Aðalheiður
Jónsdóttir
skrifstofumaður
á svart og selja bankann á þeim kjör-
um að ríkið bíði stórtjón af.
Það er augljóst mál að ekki mundu
fjármálarisarnir bölsótast eins og
þeir væm að missa vitglóruna af
ótta við að þeir gætu ekki klófest
bankann ef kaupin væm ekki mest
í þeirra þágu. Því miður virðist það
oftar en ekki svo að þeir sem versla
með eignir ríkisins telji sér skylt að
hlunnfara það og láta kaupandann
þéna sem allra mest á viðskiptunum.
Svavar Gestsson skrifar fróðlega
grein í Þjóðviljann 29. ágúst um það
sem gerðist á Alþingi sl. vetur í Út-
vegsbankamálinu þegar stjómarlið-
ar börðu það í gegn, með aðstoð
krata, að gera Útvegsbankann að
hlutafélagi. Þar segir: „Eignir Út-
vegsbankans hafa ekki verið metnar
til hlutafjár. Þetta þýðir með öðrum
orðum að hlutabréf í bankanum em
í raun aðeins verðlögð með tilliti til
þess taps sem bankinn hefur orðið
fyrir í því skyni að rétta við eigin
fjárstöðu bankans. Eignir Útvegs-
bankans, sem em taldar tæpir 10
milljarðar í árslok 1985, em ekki
metnar né heldur viðskipavild eða
önnur aðstaða eins og ríkisábyrgð
og ábyrgð á innlánum fram eftir ár-
inu 1989...“
Margt fleira athyglisvert er í grein
Svavars en þetta sem hér er tilnefnt.
Skyldi sölumönnum Útvegsbank-
ans finnast að þeir hefðu gætt nógu
vel eigin hagsmuna ef bankinn hefði
verið þeirra eign? Og er það algengt
að þeir sem taka á móti tilboðum í
eignir sínar gefi upp ákveðið há-
marksverð fyrirfram?
Litli og stóri
Margt hefir borið á góma í fjöl-
miðlum að undanfömu. Segja má að
viðtal við formann Borgaraflokksins
í DV 25. ágúst hafi að mörgu leyti
„Hitt er undarlegt ef formaður Borgara-
flokksins hefur ekki gert sér grein fyrir
þessu meðan hann var í Sjálfstæðis-
flokknum og starfaði einmitt í þeim sama
anda. Kannski finnst honum orðið að
stóreignaskattur eigi rétt á sér og að
óþarft sé að halda áfram eignatilfærsl-
unni frá þeim fátæku til hinna ríku?“
verið athyglisvert. Hann segir: „Eg
er á móti því að selja ríkisbankana.
Þessa máttarstólpa þjóðfélagsins í
efnahags- og fjármálum...“ - En
skrýtið! - Hvers vegna greiddi hann
þá ekki atkvæði gegn sölunni þegar
hann var ráðherra? - Ekki man ég
hvort heldur hann var þá fjármála-
eða iðnaðarráðherra. Því veldur
stólastríð Steina að maður mglast
gjaman í því hvaða ráðherraemb-
ætti hefðarmennimir gegndu hverju
sinni. En það skiptir reyndar
minnstu máli heldur hitt að þeir
skuli yfirleitt nokkum tíma hafa
orðið ráðherrar. En það er önnur
saga. Þá sagði formaður Borgara-
flokksins einnig: „Ég hef verið ákaft
gagnrýndur fyrir það að leggja mik-
ið upp úr fyrirgreiðslu við litla
manninn. Nú sést að þeir sem gagn-
rýndu em sjálfir fyrirgreiðslumenn
þeirra fáu og stóm..
Þetta er að sjálfsögðu það sem all-
ir hljóta að vita að er satt og rétt,
sem annars hafa haft opin augu fyr-
ir því sem hefur verið og er að gerast
í þjóðfélaginu. Hitt er undarlegt ef
formaður Borgaraflokksins hefur
ekki gert sér grein fyrir þessu meðan
hann var í Sjálfstæðisflokknum og
starfaði einmitt í þeim sama anda.
Kannski finnst honum orðið að stór-
eignaskattur eigi rétt á sér og að
óþarft sé að halda áfram eignatil-
færslunni frá þeim fátæku til hinna
ríku?
Sjálfsagt hefur vinur „litla manns-
ins“ mörgum hjálpað, eins og hann
hefir svo óft haft á orði. Hitt er stað-
reynd að það er sú stefha, sem hann
hefir aðhyllst en virðist eftir þessari
yfirlýsingu að dæma hafa fengið nóg
af, sem er þess valdandi að „litli
maðurinn" er til í þessu þjóðfélagi,
það er að segja ef ég skil þessa nafh-
gift hans rétt.
Þegar land var selt
Stórmerkileg staða kom upp eftir
að SÍS-forustan skýrði frá því að hún
hefði keypt Útvegsbankann. Stór-
kapítalistamir, sem höföu beðið þess
að fá bankann fyrir enn minni pen-
ing, létu öllum illum látum. Stjómar-
liðar urðu skelfingu lostnir og
virtust ekkert vita hvað þeir höföu
gert eða ætluðu að gera. Þorsteinn
ráðþrota og spurði yfirboðara sína
hvort hann ætti að slíta stjómarsam-
starftnu ef SÍS fengi bankann og á
tímabili leit jafnvel út fyrir að þrí-
hjólið væri að liðast í sundur. Þá
reyndi viðskiptaráðherra að miðla
málum og láta SÍS fá Búnaðarbank-
ann en hina kapítalistana Útvegs-
bankann. Svona getur verið erfið
staða hjá ráðherrum þegar þeir
verða að þjóna tveimur herrum sem
beijast um sama bitann.
Undarlegt, eins og þessir flokkar
og fjármálarisar eiga margt sameig-
inlegt, hvað barátta þeirra verður
stundum illskeytt. Þó virðist þegar
flett er upp í sögunni að þeir eigi
hvor öðrum svo margt að þakka:
- Saman stóðu þeir eins og eirrn
maður á árum áður þegar land var
selt svo að hvorugur missti glæpinn.
Og skipt var eftir gamalkunnu helm-
ingaskiptareglunni. En þá vom
reyndar engir hagsmunaárekstrar.
Allt byggðist á því að báðir væm
með í leiknum eða tækju þátt eins
og vel menntað fjölmiðlafólk segir í
dag.
Þeir gera garðinn frægan!
Þó að samkomulagið á stjómar-
heimilinu hafi virst heldur stirt að
undanfömu lítur nú út fyrir að allir
séu að fallast í faðma. Utanríkisráð-
herra upplýsti á dögunum að verið
væri að reyna að bjarga ríkisstjóm-
inni og viðskiparáherra vill engan
styggja - kann á kerfið eins og þeg-
ar hann leysti talnaþrautir í Þjóð-
hagsstofhun og gerði garðinn
frægan. Hann hefir nú fengið risana
báða til viðræðna og ætlar að leysa
málið fyrir lok þ.m. Fleira segir hann
að verði tekið til athugunar en mál-
efni Útvegsbankans, fleiri bankar
o.fl. o.fl. komi til skoðunar. Þá er
uppboðshaldarinn eða sölustjórinn í
íjármálaráðuneytinu jafiivel að setja
15 ríkisfyrirtæki á söluskrá, líklegast
hin sömu sem stuttbuxnadeild Sjálf-
stæðisflokksins vill selja.
- Skyldi Jón Baldvin ekki vita
orðið hveijir eiga Island?
Aðalheiður Jónsdóttir
iTr;